Morgunblaðið - 02.06.1977, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. JUNl 1977
13
0 Frumherjar aö
mörgum þjóð-
þrifamálum
Bandalagið tók þegar til
óspilltra málanna. Á stjórnar-
fundi 15. október 1917 var
bæjarstjórninni send áskorun
um að bærinn tæki að sér sorp-
hreinsun, eins og hann hefði
áður haft á hendi hreinsun sal-
erna fyrir bæjarbúa. Fékk það
góðar undirtektir og hefur
bærinn síðan haft á hendi slíka
hreinsun. Á sama fundi var
ákveðið að skrifa bæjarsjóra og
skora á hann að sjá um að
vinnuhjú komist in á kjörskrá
við bæjarstjórnarkosningar,
sem fram áttu að fara í janúar
1918, þar eð stjórnarskráin
heimilaði þeim þennan rétt, en
við kosningu í niðurjöfnunar-
nefnd þetta sama haust töldu
konurnar að vinnuhjú hefðu
Stjórn og varastjórn Bandalags kvenna f Reykjavfk á 60 ára
afmælinu. Fremri röð frá vinstri: Margrét Þórðardóttir, féhirðir,
Unnur Ágústsdóttir, formaður, Hafldóra Eggertsdóttir, varaform.
og ritari. Aftari röð: Guðrún S. Jónsdóttir f varastjórn, Sigrfður
Ingimarsd. f varast jórn, Sigþrúður Guðjónsdóttir f varastjórn.
Bandalag kvenna í
Reykjavik 60 ára
ekki verið á kjörskrá. En fyrsta
málið á fundinum var umræða
um leigu á sameiginlegu funda-
húsi, og kemur þá þegar fram
hugmyndin sem seinna varð að
Hallveigarstöðum.
í kosningunum 1918 til
bæjarstjórnar átti Bandalagið
annað sætið á lista kosninga-
félagsins Sjálfstjórnar og kom
að Ingu Láru Lárusdóttur rit-
stjóra, en það var í eina skiptið
sem Bandalagið hefur staðið að
opinberum kosningum, enda
sýndi það sig að konur voru þá
orðnar flokksbundnar og
þýðingarlaust að ætla þeim að
kjósa lista af þeirri ástæðu að
kona væri á honum. En á aðal-
fundi 1933 var því samþykkt
tillaga til stjórnmálaflokkanna
um að setja konur í örugg sæti
á listum sínum.
Kuldaveturinn 1918 fór fram
hjálparstarfsemi á vegum
Bandalagsins frá 2. febr. til 15.
marz og leitað hjálpar fyrir 60
fjölskyldur. Var bætt úr brýn-
ustu þörfum i mat og fatnaði.
Þetta var mikið erfiðleikaár
með Kötlugosi og Spænsku
veikinni. Hugkvæmdist Banda-
laginu þá að halda hjúkrunar-
námskeið í ársbyrjun 1919 fyrir
34 konur.
Á fyrsta ársfundinum
sumarið 1918 var fjallað um
ýmis mál, svo sem takmörkun
tóbaksreykinga, launamál og
menntamál kvenna og barna-
hæli í Reykjavík. Steinunn
Bjartmarsdóttir flutti erindi
um það og var kosin nefnd og
upp úr störfum hennar varð
Barnadagurinn til sem varð
Sumardagurinn fyrsti, og sem
afleiðing af þeirri fjársöfnun
Barnavinafélagið Sumargjöf.
En um það mál var mjög fjallað
aftur á aðalfundinum 1920, þar
sem Gunnlaugur Claessen flutti
merkilegt erindi um vandamál
uppeldisins. Var skorað á
bæjarstjórn að fjölga og bæta
leikvelli bæjarins og hafa um-
sjónarmenn, sem til þess væru
menntaðir. Og á stjórnar- og
fulltrúaráðsfundi Bandalagsins
1924 er samþykkt að stofna
Barnavinafélagið Sumargjöf og
nefnd kosin til framkvæmda.
Byrjaði það með dagheimili í
Kennaraskólanum og afnotum
af Grænuborgartúni.
0 Upphaf Húsmæðra-
skóla Reykjavíkur
Ekki er hægt að rekja ölí þau
mál, sem Bandalag kvenna í
Reykjavik hefur verið upphafs-
aðili að og fylgt fram á 60 ára
ferli sínum, en þessi byrjun
sýnir hvert stefndi. Ef litið er á
verkefnaskrána næstu áratugi
má nefna aðstoð við nauðstödd
börn í ófriðarlöndunum í og
eftir fyrri heimstyrjöldina, vel-
ferðarmál heimilanna af ýmsu
tagi, þar er bandalagið hefur
skipað í opinberar nefndir sem
um þau hafa fjallað, og 1921 lók
það upp aðgerðir til verndar
ungum stúlkum í Reykjavík og
stofnun kvenlögreglu og skóla-
heimilis fyrir afvegaleiddar
unglingsstúlkur. Bandalagið
stóð oft fyrir sýningum, handa-
vinnusýningum og blöma-
sýningum, og hafði afskipti af
handavinnu- og matreiðslu-
kennslu í skólum. 1925 var,
eftir Halaslysið, myndaður
sjóður af merkjasölu, sem
nefndist „Merkjasjóður
íslenzkra sjómanna" og gekk
hann siðar i sjóð Dvalarheimilis
aldraðra sjómanna. 1932 var
ráðin garðyrkjukona til Banda-
lagsins og haldin námskeið. Og
sama ár fer Bandalagið að
berjast fyrir verknámi í barna
og unglingaskólum bæjarins
sem haldið var áfram næstu
áratugi.
Á aðalfundi 1933 var sam-
þykkt áskorun til alþingis og
Reykjavikurborgar að koma
sem fyrst upp húsmæðraskóla i
Reykjavík. Var það formaður
Bandalagsins, Ragnhildur
Pétursdóttir, sem flutti tillög-
una og barðist fyrir því að skól-
inn kæmist upp. Á 10 ára
afmæli skólans 1951 minntist
hún í ræðu á frumkvæði og
forustu bandalagsins í þessu
máli. en það fékk kvenfélögin
utan bandalagsins til að taka
höndum saman um að koma
upp húsmæðraskóla í Reykja-
vík, sagði hún. Þessi félög kusu
framkvæmdanefnd í málið, sem
leitaði eftir fjárstuðningi hjá
borgarbúum og einnig
stuðningi Alþingis, rikisstjórn-
ar og borgaryfirvalda. Arið
1941 samþykkti Alþingi lög um
húsmæðraskóla i kaupstöðum,
'sem endaniega gerði stofnun
skólans mögulega. Sagði Ragn-
hildur, að fullvist væri að
skólin'- hefði ekki verið stofn-
aður, ekki hefði komið til
alger samstaða og þrotlaus bar-
átta reykvískra kvenna fyrir
málinu.
Þá hefur bandalagið haft
mikil afskipti af heilbrigðismál-
um. Á aðalfundi 1943 talaði
Guðrún Jónasson t.d. um
nauðsyn þcss að koma upp
fæðingarstofnun i Reykjavík
þar eð deildin við Land-
spítalann var löngu orðin allt of
lítil. Var það eftir þetta i mörg
ár eitt aðaláhugamál Banda-
lagsins og þvi fylgt eftir við
Alþingi og bæjarstjörn og
haldnir fundir með þing-
mönnum Reykjavíkur, sem
lóku málið upp. Þötti þeim oft
sækjast seint róðurinn, en
deildin komst þó um síðir upp.
Á vegum Bandalags kvenna í
Reykjavik hefur ávallt verið
efnt til námskeiða og um það
sem þurfa þótti og haldnir opin-
berir fundir um ýmsa mála-
flokka. í verkefnavali hefur
verið komið víða við. En frá
upphafi hefur bandalagið
Framhald á bls. 25
Skagfirðingabók
ÚT ER komið 7. hefti Skagfirð-
ingabókar, rits Sögufélags
Skagfirðinga. Meðal efnis að
þessu sinni er grein um Nauta-
búshjónin, þau Jón Pétursson
og Sólveigu Eggertsdóttur, eft-
ir Guðmund Jósafatsson frá
Brandsstöðum; syrpa úr vísum
Jóns, sem Hannes Pétursson
valdi; ræða Brodda Jóhannes-
sonar, sem flutt var á Hólum,
er hér var minnst ellefu alda
mannvistar í landi; Einar
Bjarnason prófessor gerir grein
fyrir Þorsteini prestlausa, sem
var einn í andstæðingahópi
Jóns biskups Arasonar; hinn
þekkti danski vísindamaður S.
L. Tuxen rekur minningar frá
dvöl sinni i Skagafirði á
árunum 1932 og 1937; sr.
Jón Skagan segir frá strandi i
Kelduvík á Skaga árið 1908,
Hannes Pétursson dregur sam-
an hnyttnar frásagnir eða fróð-
leiksmola, er hann kallar Úr
skúffuhorni; þá er mikil grein
um Fljót á 19. öld eftir Sverri
Pál Erlendsson, menntaskóla-
kennara á Akureyri; Gunn-
hildur Björnsdóttir í Grænumýri
minnist fjögurra merkiskvenna
úr Blönduhlíð; þá er þáttur um
Sigurð Jónsson stromp, eftir
Hjalta Pálsson frá Hofi, og
Ögmundur Helgason ritar um
Héraðsskjalasafn Skagfirðinga.
Bókin er til sölu á Sauðár-
króki hjá Gunnari Helgasyni,
en í Reykjavík hjá Ögmundi
Helgasyni, Tómasarhaga 12,
og hjá Sögufélaginu í Fischer-
sundi.
Bókin er prentuð í Odda.
1 fréttum sem borizt hafa af Einar Gr. Sveinbjörnssyni tónlistar-
manni, sem starfar f Svfþjóð, segir að hann hafi nýlega hlotið
fistamannalaun frá sænska rfkinu. að upphæð um hálfa milljón
fslenzkra króna. Einar starfar sem konsertmeistari f Málmey. Hann
hefur auk þess verið ötull einleikari og starfað mikið að kammer-
músfkflutningí og leiðir strengjakvartett í eigin nafni í Málmey.
BANKASTRÆTI
®-14275
LAUGAVEGUR \ V
■Sf-21599 !■. \
skálmum