Morgunblaðið - 28.06.1977, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JUNI 1977
TÖNUITARIIM*
NORRAINS JBSKUPÖLKl
Ake Parmerud
Snorrl Sigfús
Birgiuon
Erik Hejsgaard
Hans Gefors
Magnus Lindberg
Fegurð og fírring
Eitt af því sem verður æ ljós-
ara, eftír því sem líður á Tón-
listarhátíð Æskufólks er að
ungir tónhöfundar á Norður-
löndunum leitast nú við að tjá
tilfinningar sínar, gagnstætt
þvi sem var einkennandi fyrir
nýja tónlist eftir seinna heims-
stríðið, þegar bygging og stíll
varð nauðsynlega að vera rúinn
staðbundnum þjóðlegheitum
eða tilfinningasemi. Nú er stíll
og byggingarlegt samræmi ekki
lengur nothæft sem mæli-
kvarði. Blær og trúarlegt, til-
finningalegt og myndrænt
tákngildi hljóða er nú mjög til
meðferðar í tónmáli ungu tón-
skáldanna. Falleg blæbrigði,
sem áður hefðu verið sögð
væmin, eru nú að verða þunga-
miðja. Á sjöttu tónleikum Tón-
listahátíðar æskufólks komu
fram tvö viðhorf, annarsvegar
fegurðardýrkun og hins vegar
hörkuleg framsetning sem
hljóðræn túlkun á firringu nú-
dagsins.
Fyrsta verkið, Sex haust-
söngvar, eftir Erik Höjgaard
var dæmigert fyrir leit tón-
skálds af hljóðlátri fegurð.
Þrátt fyrir lítinn hljómstyrk og
mikla sparsemi i notkun tóna,
var verkið ekki leiðinlegt og en
snerti ekki heldur við neinu.
Eftir Snorra Sigfús Birgisson
var leikinn kvintett fyrir tvær
flautur, tvö klarinett og píanó.
Verkið minnti á eldri aðferðir,
byggingu tónbálks á stefrænni
þróun, þó einnig brygði fyrir
blæbrigðaleik. í verkinu er
ekki fitjað upp á neinum ný-
ungum en er vel samið og þolir
áreiðanlega endurhlustun.
Næsta verk átti að vera
Geotaxis Epsilon, eftir Ole
Lýtzow-Holm, en það var fellt
niður og samkvæmt þvi sem
tónskáldið tjáöi. undirrituðum,
neitaði pianóleikarinn að leika
verkið. Þetta atvik leiðir hug-
ann að sams konar atviki, sem
kom niður á áætluðum flutn-
ingi fyrsta verks hátíðarinnar
og gert var að umtalsefni I
gagnrýni. Undirritaður vill
gera þá játningu, að hafa reitt
þar of hátt til höggs, svo að
slæmt var að fleirum en skilið
áttu og er rétt að geta þess hér,
að Sigurður Björnsson átti einn
þar hlut að máli. Þegar stutt
var til tónleikanna mun Sigurð-
ur hafa borið við og sýnt þar til
skeyti, að hann þyrfti nauðsyn-
lega að fara til Póllands að ráða
hljóðfæraleikara fyrir
Sinfóníuhljómsveit íslands. Má
vera að nauðsynlegt sé að
bregðast hart við, er ráða skal
hljóófæraleikara tii íslands, en
á tímum talsíma og fullkominn-
ar skeytaþjónustu hefði mátt,
eins og reyndar kom á daginn,
ráða þau mál til lykta með að-
stoð þeirrar þjónustu, ef vilji
hefði verið fyrir hendi. Auðvit-
að er hægt að halda I skeytið
sem afsökun. Það sem undirrit-
uðum þykir leitt, er að ógætni I
meðferð orðanna að og ef gerði
textann einum of grófan og
setti alla íslenzka söngvara
undir einn hatt, sem er bæði
ósanngjarnt og rangt og eru
hlutaðeigandi beðnir velvirð-
ingar á því, að hafa að ósekju
verið dregnir inn I þetta leið-
indamál. Má vera að upprifjun
þessa máls kalli á frekari um-
ræður og er undirritaður fús að
leiðrétta missagnir allar og ljá
eyra við því, sem hlutaðeigend-
ur vilja að komi fram I þessu
máli.
Þrjú síðustu verkin á tónleik-
unum voru Reveille, eftir Hans
Gefors, poppsmitað, einfalt en
ekki óþægilegt verk, Musik för
Píano eftir Magnús Lindberg
og Förortsnatt, eftir Ake
Pamerud. Förortsnatt kallar
höfundurinn fjöllistaverk og
leitast við I því að lýsa þeirri
firringu, sem ágerist meðal
íbúa I úthverfum stórborga.
Það sem hér bar fyrir augu og
eyru var aðeins fyrsti hluti af
fimm þátta verki og I þessum
kafla er aðeins fjallað um það
tilbreytingarleysi, sem fylgir
því að arka úr skræpóttu inn-
kaupamusteri I einangrunar-
klefa íbúðarblokkanna.
Verkið er samið fyrir upples-
ara, fjögurfa rása segulband,
fjögur hljóðfæri og sex mynd-
varpa. Þetta minnir á tilraunir
með samspil kvikmyndar og
tónlistar. Af þeim tilraunum
sem gerðar hafa verið, virðist
þessi túlkunarmáti vera mjög
örðugur viðfangs. Það er erfitt
að meta gildi þessa verks en
eins og til stendur og ráða má
að sé ætlun höfundar, er hér á
ferðinni spennandi tilraun.
UNG
NORDISK
MUSIK
REYKJAVlK
1977
20. 6.-26. 6.
Kvikmyndir og
kammertónlist
SJÖUNDU tónleikar Tónlistar-
hátíðar æskunnar voru haldnir
við húsfylli I Norræna húsinu
og hófust á Hallljóðum, eftir
Mikko Heiniö. Verkið er, eins
stendur i efnisskrá, samið fyrir
þýzka söngkonu að nafni
Constanze Hall, við ljóð eftir
systir hannar. Tónskáldið segir
verkið byggt á „symmet-
riskum" hljómum og hljóm-
brigðum píanósins. Ljóðin eru
fimm að tölu og féllu tvö síð-
ustu undirrituðum bezt I geó.
Næstu þrjú verk, Fantasía fyrir
gitar, eftir Ivar Frounberg,
Veins, fyrir fjórar fiðlur, eftir
Gunnar Germeter og Sónatína
fyrir pianó, eftir Jouni Kaipain-
en, eiga það sammerkt að vera
verk sem sennilega munu
gleymast fljótt, þau líða fram
án vekjandi árekstra og án þess
að kalla fram nokkur geðhrif.
Síðasta tón-verkið á tónleik-
unum nefnist Fjögur næturljóð
og er eftir George Crumb.
Verkið er samið fyrir fiðlu og
píanó og var flutt af Zakuksky
og Þorkeli Sigurbjörnssyni.
Verkið er byggt upp af mjög
veikum blæbrigðum, afar hæg-
feróugt en „malerískt" I tón-
máli sinu. Síðast liðinn föstu-
dag var flutt fjöllistaverk eftir
Ake Parmerud, þar sem kyrr-
Mikko Heiniö
mynd, tali og tónlist var teflt
saman, likt og þekkist I kvik-
myndum en eimitt á þessum
tónleikum gafst kostur á að sjá
eitt sllkt tón-myndverk, unnið
af Áke Parmerud og Dan Sæll.
Myndin er stutt og er reynt að
undirstrika áhrif og innhald
mynda með því gera tónlistina
og hljóðin að einskonar til-
finningatali.
Tilfinning verður trúlega
aldrei skýrð til fullnustu I orð-
um en þar er hugsanlegt, að
upplifun geti með tilstilli tón-
iistar staðið nær sannri merk-
ingu hennar en nokkurt orð.
Það má vera, að tónmynd eigi
eftir að komast af tilraunastigi
því, sem gerð slíkra verka er nú
á og I framtiðinni muni tón-
mynd taka við hlutverki segul-
banda og hljómplatna.
Raffiðluleikur
ÞAR SEM undirritaður fór
ekki á hljómsveitartónleikana
s.l. fimmtudag, fóru umræðurn-
ar um tónverkin, sem þar voru
leikin, fyrir ofan garð og neðan.
Talsverð umræða varð um jazz
og var ýmist, að mönnum þótti
hann ómerkilegur eða lögð var
áherlza á gildi hans og áhrif á
samtimatónlist. Deilt var um
hvort þekking og reynsla I
flutningi væri nauðsynleg for-
senda þess að nota jazz og benti
Crumb á, að þrátt fyrir upp-
eldislega mótun af jazztónlist
og tónlistarmenntun, sem tekur
mikið mið af slikri tónlist, virð-
ast tónskáld, eins og t.d.
Schuller, ekki hafa náð árangri
á þeim vettvangi. Gagnstætt
þessu mætti svo nefna, að Stra-
vinský, nýkominn frá Rúss-
landi og hafandi kynnst jazz
litillega i París, notar hann I
sinum verkum með mjög góð-
um árangri og auk þess á sér-
stæðan hátt I verkum eins og
Ragtime og Ebony-
konsertinum, svo eitthvað sé
nefnt. Fimmtu tónleikar Tón-
listarhátíðar æskufólks voru
haldnir I Neskirkju s.l. föstu-
dag. Tónleikarnir hófust á
Strengjakvartett eftir Wayne
Siegel. Verkið er I þremur þátt-
um. Fyrsti þátturinn er eins
konar uppgjör, þar sem fléttað
er saman allskonar eldri stílteg-
undum, rómantlk, klassik og
,,kántrí vestern“, sem rammað-
ar eru inn I nýrri tóntakshug-
myndir. Það sem gerði þessa
samsetningu sannfærandi var
hve þessi ólíku stílfyrirbæri
voru vel saman tengd, jafnvel
þar sem þeim var stillt upp sem
andstæðum I samhliða flutn-
ingi. Annar þáttur verksins var
raftekinn og voru tækin stillt
svo að hver tónn kom, skýrt
afmarkaður en I minnkandi
styrk, þrítekinn (reverb). Þessi
George Crumb Wayne Siegel
endurvörpun var hrynbundinn.
Það má heita að með tilkomu
fullkominna hljómmögnunar-
tækni séu eldri hljóðfæri, sem
hljóðgjafar, orðin ný hljóðfæri.
Wayne Siegel er Bandaríkja-
maður, hefur stundað nám hjá
Per Nörgard og er B.A. frá Há-
skólanum I Santa Barbara.
Annað verkið á tónleikunum
var verk sem nefnt er Xnoybis
og er eftir Giacinto Scelsi. í
efnisskrá er heilmikill texti um
ekjti neitt og það eina sem
skilst við lestur hans, er að
Scelsi er búsettur I Rómaborg
og segist bjóða velkomna og
Tónilst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
veita þeim viðtal, sem leggi leið
slna til Rómaborgar, en með því
skilyrði að hringja ekki fyrir
hádegi. Verk Scelsi er fyrir
sólófiðlu og lék fiðlusnillingur-
inn Zukofsky verkið, sem er að
mestu umfjöllun á „míkró"
tónbilum og innbyrðis afstöðu
tveggja tóna I einundum og átt-
undum. Lokaverkið á þessum
tónleikum var „Svartengla-
kvartettinn“ eftir George
Crumb. Verkið er stórbrotið og
fyrir utan að halda : thygli
hlustenda á tónmyndunar-
tækni, notkun kristalglasa,
strokið og slegið gong og alls
kyns tiltekta á strengi, er tón-
verkið mögnuð tónræn upplif-
un.
Dagsbrún
samþykkti
samningana
VERKAMANNAFÉLAGIÐ Dags-
brún hefur haldið féiagsfund
um nýju kJarasStnningana og
samþykkti fundurinn þá með öll-
um atkvæðum gegn 14. Á fundin-
um var samþykkt einróma álykt-
un, þar sem segir m.a. að geti
þjóðfélagið ekki borið umsandar
kauphækkanir verkafólks án
verulegrar verðbólgu „verður að
taka kerfið til uppskurðar, en
verkafóikið verður að halda
sfnu.“
Ályktun fundarins er svohljóð-
andi:
„Fundur I Verkamannafélag-
inu Dagsbrún, haldinn 23. júní
1977, telur að með nýgerðum
kjarasamningum hafi verkalýðs-
hreyfingunni tekist að snúa vörn I
sókn og bæta verulega fyrir kjara-
skerðingu undanfarinna ára og
fagnar þvi að megin stefna samn-
inganna felur I sér launajöfnuð.
Fundurinn mótmælir hinsvegar
harðlega þeim fullyrðingum tals-
manna atvinnurekenda, að samn-
ingar þessir leiði til stór aukinnar
verðbólgu. t þessu sambandi
bendir fundurinn á, að næstu 6
mánuði verður algengasta kaup
verkafólks 93 til 97 þúsund kr. á
mánuði (3. taxti) og verður komið
I 107 til 111 þúsund kr. I septem-
ber á næsta ári þegar allar
áfangahækkanir eru fram komn-
ar. Geti efnahagskerfi þjóðarinn-
ar ekki borið þetta kaupgjald
verkafólks, án verulegrar verð-
bólgu, verður að taka kerfið til
uppskurðar, en verkafólkið verð-
ur að halda sínu. Því skorar
fundurinn á rikisstjórn að hafa
hinar ströngustu hömlur á öllum
verðhækkunum og telur að þvi
aðeins geti vinnufriður haldist út’
samningstímabilið að verðbólg-
unni verði haldið I skefjum og að
ekki verði hróflað við vísitölu-
ákvæðum samninganna.“
Með 90% af-
kastaaukn-
ingu ná þeir
krónutölunni
SAMBAND byggingamanna fékk
við samkomulagið um áhrif kaup-
hækkananna á ákvæðisvinnukerf-
ið % af prósentuhækkuninni, sem
viðmiðunartaxti viðkomandi
stéttar hækkar um, inn á upp-
mælinguna. Þótt þetta sé þannig
orðað í samkomuiaginu og frá
þessu var skýrt með þessum orð-
um I Morgunblaðinu { gær, er
ljóst að fæstir, skilja við hvað hér
er átt.
Upphafshækkun á dagvinnu-
taxta, tímakaups er nú 104 krón-
ur. Ef menn gefa sér síðan að
iðnaðarmaður hafi ákveðna upp-
hæð á tímann, t.d. 500 krónur, þá
mynda þær ákveðið prósentuhlut-
fall við 500 krónurnar, 20,8%. Af
þessari tölu fá iðnaðarmennirnir
% hluta af þeirri prósentu eða
13,87%, sem síðan færist inn á
grunntölu ^ ákvæðisvinnunnar.
Upphæðin, sem út kemur er mun
minni en ef t.d. væru teknir %
hlutar af sjálfri upphafshækkun-
inni, sem er 12 þúsund krónur.
Með þessu fyrirkomulagi er
tryggt að sögn Gunnars Björns-
sonar, formanns meistarasam-
bands byggingamanna að ekki
gerist hið sama og gerðist I samn-
ingunum 1974 og munu iðnaðar-
menn þurfa að skila miklum af-
köstum til þess að ná sömu krónu-
tölu og aðrir launþegar, sem
vinna ekki við ákvæðisvinnu-
kerfi. Mun afkastaaukinn, sem
þeir þurfa að ná vera á bilinu 80
til 90% til þess að haldið sé sömu
krónutölu.
AUCLÝSINGASÍMINN ER:
22480
JHírfiunblabiti