Morgunblaðið - 24.12.1977, Side 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. DESEMBER 1977
Litla stúlkan á Frognervatni 1923
HÁVIKURODDI (Hövikodden)
nefnist fagur staður í Bærum-
héraði við Óslóarfjörð, sem á
síðari árum hefur orðið nafntog-
aður fyrir hið mikla menningar-
setur er þau hjónin, skautadrottn-
ingin Sonja Henie og skipa-
kóngurinn Nils Onstad, létu reisa
fyrir rúmum áratug.
Lista- og menningarsetrið, sem
er mikil bygging, er efst á oddan-
um þar sem áður stóð lítið vina-
legt timburhús, og er aðallega
byggt yfir listaverkasafn þeirra
hjóna, en þar fer einnig ýmis
önnur starfsemi fram, m.a. reglu-
legir hljómleikar í sérhönnuðum
hljómleikasal. Alþjóðlegar Iist-
sýningar gista húsakynni þessi
iðulega og eru þær flestar af hárri
gráðu, t.d. vár þar sýning á verk-
um hinnar heimsþekktu pólsku
vefjarlistarkonu Magdalenu Aba-
kanowich í þau skipti er mig bar
að garði í nóvember sl.
Hugmyndin var sú, að þetta
menningarsetur yði eins konar
hliðstæða Lousiana í Humlebæk,
og er margt líkt með þessum
tveim stöðum. I báðum tilvikum
þurfa menn að ganga allnokkurn
spöl að listasetrunum og báðar
eru byggingarnar þar sem sér vítt
yfir til hafs. En menningarsetrið
Iágvaxna stúlka, Sonja Henie frá
Ósló, lét sér ekki nægja minna en
10 heimsmeistaratitia, 3
Ólympíugull, 7 Noregsmeistara-
titla auk Evrópumeistaratitla, en
hversu margir þeir voru geta
handbærar heimildir greinar-
höfundar ekki. Sonja hefði vafa-
lítið getað bætt nokkrum fleiri
Evrópu- og heimsmeistaratitlum
við safn sitt, en þegar hún hætti
keppni árið 1936, gerði hún það
m.a. af tillitssemi í því efni að
víkja fyrir keppinautum sínum á
sviði er hún hafði einokað um
langt skeið, en Olympíugull henn-
ar hefðu trauðla orðið fleiri þar
eð næstu Ölympíuleikar voru
fyrst haldnir árið 1948. — Spenn-
an var, er hér var komið sögu,
vægast sagt orðin viðsjárverð, því
að með hverjum sigri fjölgaði
öfundarmönnum meðal keppi-
nauta hennar, og undirróðurinn
gegn þessari drottningu skauta-
íþróttarinnar leitaði stöðugt meir
á taugar hennar, og svo er það
jafnan farsælast að hætta hverj-
um leik þá er hæst fram fer.
Þrátt fyrir fágætar vinsældir
varð Sonja þess nú vör, að ýmsir
áhangendur íþróttarinnar voru
farnir að óska þess að sjá nýja
stjörnu á tindinum. Það reyndi
Sonja Henie 1946
HENIE - ONSTAD
menningarsetrið
á Hövikodden er íburðarmeira, en
þó takmarkaðra, — virðist hér
hafa láðst að reikna með eðlilegri
stækkun safnsins. Á sama tíma og
Louisiana-safnið færir stöðugt út
kvíarnar virðist Hövikodden sem
endanleg bygging, eins konar
minnismerki um skapara sinn,
skautadrottninguna Sonju Henie.
Fjölmargir munu kannast við
nafn Sonju Henie (1912—1967),
þó að nokkur tíð sé liðin frá því að
hún stóð á tindi frægðarferils
síns, en afrek hennar var svo ein-
stakt að seint fyrnist, og verður
það trauðla endurtekið. Flestir
munu vera sammála um, að list-
hlaup á skautum sé ein sú
fegursta íþróttagrein sem um get-
ur, — hér fer fram eins konar
ballett á ísnum, og er list þessi
jafn hrífandi, hvort heldur einn
leikur eða tveir saman (par-
hlaup). Einleikurinn er hér svo
krefjandi, að flestum mun finnast
hún t.d. árið 1935, er hún sem
að eitt Olympíugull og heims-
meistaratitill væri hámark þess,
sem hægt sé að öðlast. En hin
oftar vann Evrópumeistaratitil-
inn, þrátt fyrir að hún yrði fyrir
þvi óhappi að detta snemma í
keppninni. En þetta veitti þeim
orðrómi byr undir báða vængi, að
Sonja Henie væri fallandi stjarna
— hún hefði þegar runnið sitt
skeið, og að fallið innsiglaði þá
staðreynd. Áhrifamikill
stuðningsmaður hennar skæðasta
keppinauts gekk hart fram við að
útbreiða slíka skoðun, og var
þetta eins konar taugastrið, svo
sem algengt er í íþróttaheiminum
og miðar að því að brjóta niður
sjálfstraust keppinautsins. Sonja
hlaut frekar kuldalegar móttökur
á heimsmeistaramótinu í Vínar-
borg þetta ár, en þessi keppinaut-
ur hennar var hér einmitt á
heimavelli. En Sonja sigraði þar
með miklum yfirburðum og glæsi-
brag, og varð henni þetta ljúfur
sigur, því með þeim sigri sannaði
hún sterka stöðu sína þrátt fyrir
að áhorfendur þar væru henni
andsnúnir. En þetta atvik ýtti þó
undir þá ákvörðun hennar að
hætta keppni, og jafnframt gerði
hún sér lítið fyrir og lauk áhuga-
mannaferli sínum með því að
bæta enn við hina mörgu sigra
sina Evrópumeistara-, heims-
meistara- og Ólympiugullum. Með
meiri glæsibrag gat það naumast
endað. . .
Ferli og frama Sonju Henie sem
skautadrottningar var hér sannar-
lega ekki lokið, þrátt fyrir að hún
hætti keppni, e.t.v. var frægðin
frekar á uppsiglingu. Hún heldur
nú til Bandaríkjanna í því skyni
að sýna leikni sína á skautasvell-
inu sem atvinnumaður, jafnframt
þvi sem hún ól með sér von um að
gerast kvikmyndaleikkona, og
það tókst henni þrátt fyrir að hún
með stærilæti hafnaði öllu öðru
en aðalhlutverkum í þeim kvik-
myndum, er henni stóð til boða að
leika í. Seinna innsiglaði hún
frægð sína með þvi að stofna ís-
ballettflokk og ferðaðist með
hann víðs vegar. Henni mun hafa
græðzt mikið fé á þessum nýju
athöfnum sínum og mun hún
jafnframt hafa ávaxtað það af
kostgæfni, m.a. með kaupum lista-
verka. Á hátindi frægðar sinnar
giftist hún nafnkunnum amerísk-
um milljónamæringi, Dan Topp-
ing.
Það hjónaband entist í fimm
ár, — seinna (1949) giftist hún
öðrum ameriskum milljónmær-
ingi, Winthorp Gardiner, en
þriðji og síðasti eiginmaður henn-
ar var landi hennar skipakóngur-
inn nafntogaði, Nils Onstad.
— Eitt sinn — en svo byrja flest
ævintýri, var lítil stúlka sem
renndi sér á skautum á Frogner-
vatni í úthverfi Óslóarborgar.
Henni fórst það svo vel, fagurlega
og af slíkum yndisþokka, að hjá
föður hennar, pelsahöndlaranum
William Henie, fyrrum heims-
meistara í hjólreiðum, vaknaði
nýr stórhugur. Hann vildi móta
úr þessari smávöxnu en fagurlim-
uðu dóttur sinni meistara allra
leikja á skautasvellinu. Þetta varð
svo hans ástriða — hann fylgdist
af alhug með þjálfun hennar —
hvatti hana óspart til að stefna
hátt, einungis hið bezta væri nógu
gott, þá kappkostaði hann að vera
jafnan nærstaddur þegar hún
keppti. Seinna lét Sonja svo um
mælt að frægðin hefði orðið sér
innihaldslítil án samhygðar föður
og dóttur.
Litla stúlkan óx úr grasi, hávax-
in varð hún ekki, en hins vegar óx