Morgunblaðið - 21.01.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JANUAR 1978
JMtogpniWiifrffe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Bjöm Jóhannsson
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10100.
ABalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1 700.00 kr. é ménuSi innanlands.
í lausasölu 90.00 kr. eintakið.
Kauphækkan-
ir í Svíþjóð og
á íslandi
Athyglisverð frétt
birtist í Morgunblað-
inu í gær um ástand og
horfur í sænsku atvinnu-
lífi. Þar kemur fram, að
samningaviðræður at-
vinnurekenda og sænska
alþýðusambandsins hafa
siglt í strand, en núgild-
andi samningar renna út
um næstu mánaðamót. At-
vinnurekendur í Svíþjóð
hafa boðið samninga til
þriggja ára án nokkurra
launahækkana á fyrsta ári.
Þessu tilboði hafa sænsku
verkalýðssamtökin hafnað.
Þau telja, að grundvöllur
sé fyrir kauphækkunum
fyrsta ár hinna nýju samn-
inga, sem nemi 2% auk
verðbólgutryggingar er
nemi 1,7% eða samtals
kauphækkun fyrsta árið
3,7%.
Þessar fregnir frá Sví-
þjóð ættu að verða okkur
Islendingum umhugsunar-
efni. Þar stendur deila um
það, hvort engar kaup-
hækkanir verði í landinu á
þessu ári eða hvort þær
eigi að verða 2%. Og það
eru ekki atvinnurekendur,
sem bjóða fram 2% kaup-
hækkun. Sænsku verka-
lýðssamtökin krefjast
þeirrar kauphækkunar.
Svíþjóð er eitt auðugasta
land á norðurhveli jarðar.
Lífskjör í Svíþjóð hafa um
árabií verið mun betri en
víðast hvar í heiminum.
Þegar gerður er saman-
burður á lífskjörum hér og
annars staðar er gjarnan
vísað til þess, hvað lífskjör
í Svíþjóð séu miklu betri
en lífskjör á íslandi. En
þrátt fyrir þessi góðu lífs-
kjör í Svíþjóð og þrátt fyrir
hinn mikla auð Svía er það
skoðun sænsku verkalýðs-
samtakanna, að ekki sé
grundvöllur fyrir meiri
kauphækkunum þar í landi
á þessu ári en 2%.
Nú er það að vísu svo, að
Svíar hafa átt í miklum
efnahagserfiðleikum hin
síðustu ár. Framleiðsluvör-
ur þeirra hafa ekki selzt á
erlendum mörkuðum eða
selzt mjög illa, a.m.k.,
vegna þess að þær eru
mjög dýrar í verði og þær
eru dýrar vegna þess að
laun og annar tilkostnaður
heima fyrir er mjög mikill.
Andspænis þessum stað-
reyndum hafa sænsku
verkalýðssamtökin ber-
sýnilega komizt að þeirri
niðurstöðu, að hagsmunum
launþega í Svíþjóð væri á
engan hátt þjónað með
miklum kauphækkunum
og þess vegna stendur deil-
an á sænska vinnumark-
aðnum um engar kaup-
hækkanir eða 2% kaup-
hækkanir.
Berum þetta saman við
ástandið hér hjá okkur. Á
12 mánaða tímabili hefur
kaup flestra launþega
hækkað um 60—80%,
langt umfram greiðslugetu
atvinnuvega eða fram-
leiðniaukningu i landinu.
Talið er, að þessi 60—80%
kauphækkun á 12 mánaða
timabili muni færa laun-
þegum um 8% raunveru-
lega aukningu kaupmáttar.
Þegar við berum þessi
viðhorf í kjaramálum í Sví-
þýóð og á íslandi saman,
hlýtur óhjákvæmilega að
vakna sú spurning, hvort
við íslendingar séum svo
miklu auðugri þjóð en Svi-
ar, að við getum leyft okk-
ur þann munað að hækka
laun #>kkar margfalt meir
en Svíar telja fært við nú-
verandi aðstæður i sænsk-
um efnahagsmálum og al-
þjóðlegum efnahagsmál-
um. Auðvitað hefur þróun
í efnahagsmálum á alþjóða
vettvangi mjög rík áhrif á
framvindu efnahagsmála í
Svíþjóð og hér á íslandi.
Engin rök er hægt að færa
fram fyrir því, að við ís-
lendingar séum auðugri
þjóð en Svíar, en hins veg-
ar er hægt að færa fram
margvísleg rök fyrir því,
að Svíar séu mun auðugri
þjóð en við íslendingar.
Hver er þá ástæðan fyrir
því, að við teljum okkur
hafa efni á 60—80% kaup-
hækkunum á tólf mán-
uðum en Svíar á engri
kauphækkun eða 2% kaup-
hækkun? Skýring á þessu
fyrirbæri er ekki til.
Rœtt við fumska
baUettdansarann
Matti Tikkanen
„Þá er komið að Matti Tikk-
anen. Hann er glæsilegur á að
lfta og ber sig vel. Hann dans-
aði hlutverk plðmuprinsins
bara þokkalega, en ekki meira
en það. Virtist skorta töluvert á
að jafnvægið væri f lagi og ekki
mundi saka að sjá bregða fyrir
brosi öðru hverju. Tikkanen er
betri partner en dansari og að-
stoðaði hann Auði Bjarnadótt-
ur allsæmilega. Það er vfst ekki
auðvelt að fara f skó Helga
Tómassonar." Þessum orðum
fer Irmy Toft um finnska ball-
ettsansarann Matti Tikkanen f
gagnrýni f Morgunblaðinu 10.
jan. s.l.
Matti Tikkanen tók við aðal-
hlutverkinu i Hnotubrjótnum
6. janúar s.I. og er í fyrsta sinn
gestur Þjóðleikhússins og ís-
lenzka dansflokksins. Hann er
talinn f hópi fremstu dansara
Norðurlanda og hefur verið
aðaldansari finnsku óperunnar,
óperunnar í Ziirich, Deutsche
Oper am Rhein og Houston
Ballett f Bandaríkjunum og þá
hefur hann verið gestur víða
um heim.
„Eg er ekki óviðjafnanlegur
þaðan af síður ómissandi,"
sagði Tikkanen við blaðamann
Morgunblaðsins á Hótef Holti i
vikunni. „Ég er ekkert lfkur
Kekkonen,“ bætti hann við
kankvís. „Ef þið kjósið mig
ekki verður Finnland ofurselt
Rússum."
Matti Tikkanan var nýkom-
„Ég er ekki óviðjafn-
anlegur og ómissandi
eins og Kekkonen”
inn af æfingu í Þjóðleikhúsinu.
Klæddur í lappneskan búning
og með kósakkahúfu á höfði.
„Ég vona að þú þiggir eitt rauð-
vínsglas með mér,“ heldur
hann áfram um leið og hann
dregur stóra flösku af rauðvíni
upp úr töskunni. „Eru þetta
fimm lítrar," spyr blaðamaður í
forundrun.
„Neij því miður aðeins tveir.
Ekkert er eins afslappandi og
vfn eftir æfingar. Eitt glas af
rauðvíni í stað lítra af mjólk.
Fólk, sem komið er yfir 25 ára
aldur hefur ekkert með mjólk
að gera. Rauðvín er blóðauk-
andi. Auk þess er ég sammála
Puskin, sem kenndi Nurijev
Barysmikov og fleiri stórum.
Hann sagði að drykki maður
ekki vodka gæti hann ekki
dansað. Það er nauðsyn að geta
slappað af þegar maður vinnur
eins og hestur. Nú ætla ég
m.a.s. að láta eftir mér að
reykja eina sigarettu. En það er
óafsakanlegt og gerir ekkert
annað en að skaða heilsuna,"
segir hann um leið og hann
seilist eftir kveikjananum.
“Ég fór aftur til Finnlands f
vor eftir tíu ára fjarveru," segir
hann. „Við skulum alveg sleppa
hlutverki Kekkonens. En það
pirrar mig hvað hann er orðinn
gamall, hve hann ræður miklu,
hversu mikil múgsefjunin er og
hversu hrætt fólk er við að
segja álit sitt á hlutunum. Póli-
tíkin í Finnlandi hefur m.a.s.
teygt arma sína út í ballettinn
svo dæmi sé tekið.
Ég er fæddur í Helsinki árið
1945. Fjórtán ára gamall lagði
ég út í listdans við finnsku
óperuna í Helsinki. Til að gera
langa sögu stutta að þá eru
þjóðerniskennd og stjórnmál
dauðadómur listarinnar. önnur
ástæða fyrir því að ég yfirgaf
finnsku ríkisóperuna forðum
daga var einræðisherrann, sem
þar réði rikjum. Hann lét kon-
una sfna fá öll helztu hlutverk-
in, sem okkur fannst orðið held-
ur mikið af fjölskyldutengslum
með þeim afleiðingum að fjór-
tán beztu dansararnir slitu
samningum og yfirgáfu Finn-
land. Ég fór fyrst til ZUrich i
Sviss og dansaði við óperuna
þar, þvf næst til Þýzkalands og
síðan til Bandaríkjanna. Þeir
heima í Finnlandi vildu alltaf
fá mig aftur og lét ég til leiðast
sfðastliðið vor. Nú er ég gesta-
dansari við finnsku ríkisóper-
una, kenni að dansa víða um
lönd, nú á Islandi og þar næst i
Svíþjóð. En finnska óperan,
sem hefur aðeins skánað hefur
lika versnað. Ballettmeistarinn
sá þriðji í röðinni, sfðan ég fór,
er búlgarskur, og ímyndaðu þér
— hann hefur kennt fólki sömu
atriðin dag eftir dag, ár eftir ár
i þau fjögur ár, sem hann hefur
verið þar. Það liggur við að
manni finnist pólitík vera
blandað inn i grunnspor sfgilds
listdans.
Ég bíð eftir því að verða
skyldaður til að vera flokks-
bundinn til að fá að dansa á
sviðinu. Þeir ráða búlgarska
annars flokks dansara við óper-
una, sem mér finnst fáránleg
peningasóun, um leið og þeir
kvarta yfir því að fá ekki næg-
an ríkisstyrk. Fyrir finnsku
dansarana kemur þetta sér
ákaflega illa. Ballettmeistarinn
er eins og tölva, sem þýðir það
að áhugi þeirra er gersamlega
kæfður. Það er ekki nóg að
halda líkamanum við, maður
þarf líka að hugsa um andlegu
hliðina.
Þessi ummæli mín líta
kannski út eins og önnur samn-
ingsslit, við finnsku ríkisóper-
una eða áróður gegn finnskum
kommúnisma. En það vill svo
til að ég hef ekkert á móti Rúss-
um. Ég lærði hjá rússneskum
ballettkennurum þegar ég var
yngri og ég dái Rússa fyrir list-
dans sinn.“
Matti Tikkanen tekur sígild-
an listdans fram yfir nútíma-
ballett. „Ég hef dansað hlut-
verk i flestum sígildum stór-
verkum og í mörgum útgáfum.
Svo ég taki dæmi, þá dansaði ég
í Svanavatninu í Dtisseldorf og
Helsinki eina vikuna í mismun-
andi útgáfum og næstu viku í
þriðju útgáfunni í Minsk i
Hvita-Rússlandi.
Sfgildur listdans er kröfu-
harðari en nútímaballett. 1 sig-
ildum listdansi felst auk þess
fegurð sem flestir ef ekki allir
skilja.
Um íslenzka listdansflokkinn
sagði Matti Tikkanen: „íslenzk-
ir ballettdansarar eru mjög
áhugasamir að minum dómi.
Sérstaklega stúlkurnar og þá
þær eldri. Það vantar tilfinnan-
lega karlmenn f íslenzka list-
dansflokkinn, en þeir eru
kannski hræddir og finnst ball-
ett ekki fyrir aðra en konur.
Því miður hafa heimsfrægir
kynvilltir listdansarar haft þau
áhrif að „eðlilegir" karlmenn
eru hræddir við að leggja list-
dans fyrir sig. Við köllum fyrir-
bæri sem þetta: Hina kynvilltu
maffu f vestrinu. Tveir fræg-
ustu listdansarar í heimi, þeir
Nurijev og Nijinski, voru og
eru báðir bendlaðir við kyn-
villu. Nijinski dó farinn á geðs-
munum í byrjun 5. áratugarins.
Hann var og er án efa einn
mesti listdansari allra tíma. Ég
er kunnugur Nurijev persónu-
lega og hef mikið álit á honum
sem dansara. Hann sagði einu
sinni við mig að hann kærði sig
síst af öllu að lfta út eins og
öfuguggi á sviðinu. Hins vegar
kæmi engum við hvað hann
gerði í sínu einkalífi. Þá man ég
einnig eftir þvf að hann hafði
orð á því að fjöldinn væri belj-
ur, sem gaman væri að
Framhald á bls. 31 >