Morgunblaðið - 26.01.1978, Qupperneq 22

22
MOHGUNHIiAiyÖ. FIMJMTUDAGUR 26. JANÚAR 1978
— Fiskverðið
Framhald af bls. 40
síakan verðauka á stórufsa i 1.
gæðaflokki tímabilið 1. janúar til
28. febrúar. Ennfremur segir, að
nefndarmenn hafi verið sammála
um að auka verðmun á slægðum
físki og óslægðum fyrir framan-
greindar fisktegundir og sam-
þykkt var mótatkvæðalaust að
greiða skuli verðauka á stórufsa í
1. flokki fyrstú tvo mánuði ársins.
Verðið í heild var hins vegar
ákveðið með atkvæðum seljenda,
þ.e. sjómanna og útvegsmanna, og
oddamanns gegn atkvæðum kaup-
enda.
Morgunblaðið hafði i gær sam-
band við nokkra aðila innan
þeirra ýmsu hagsmunahópa, sem
aðild eiga að hinu nýja fiskverði,
og bað þá að segja álit sitt á því.
Áttum ekki kost á
neinu betra
„Við samþykktum 13% hækkun
fiskverðs, og verðum að una því,
enda töldum við ijóst, að við ætt-
um ekki kost á neinu betra. Það
er svo hins vegar mál stjórnvalda
hvernig vandamál fiskvinnslunn-
ar verða leyst,“ sagði Kristján
Ragnarsson, formaður Landssam-
bands ísl. útvegsmanna, þegar
Morgunblaðið leitaði álits hans á
fiskverði því sem Yfirnefnd Verð-
lagsráðs sjávarútvegsins ákvað í
gær.
„Þrátt fyrir þá hækkun, sem nú
hefur orðið á fiskverði, er afkoma
bátaflotans slæm, en hefur þó
batnað við þessa hækkun. Af-
koma minni skuttogara verður
hins vegar bærileg við þessa
hækkun, en afkoma skuttogara af
stærri gerð verður og er ámóta og
hjá bátaflotanum.
Ef gengi krónunnar breytist til
lækkunar, koma gengisráðstafan-
ir verst við skuttogaraflotann,
sem allur er með mikið af erlend-
um lánum, öllum gengistryggð-
um,“ sagði Kristján Ragnarsson
ennfremur.
Staða húsanna misjöfn
„Að mínu viti er nauðsynlegt,
að sjómenn fylgi öðrum stéttum í
kjörum, og atkvæði okkar kaup-
enda gegn hinu nýja fiskverði
voru ekki gegn kauphækkunum
sjómanna,“ sagði Árni Benedikts-
son formaður Félags Sambands-
frystihúsa. „Stóra vandamálið er
rekstur fyrirtækjanna, vandinn
var mikil) fyrir, en eykst enn við
þessa ákvörðun. Þeir, sem nú eru
við stjórnvöl í landinu, gíta haft
áhrif á að laga rekstur frystihús-
anna, og þar sem Þjóðhagsstofn-
un hefur sífellt meiri gögn um
rekstur þessara fyrirtækja er
ekki ástæða til að rengja tölur um
hallarekstur á nokkurn hátt.“
Árni Benediktsson sagði, að
staða hinna ýmsu frystihúsa væri
mjög misjöfn. Nokkur hús hefðu
verið rekin með allgóðum hagnaði
fyrri hluta síðasta árs, víðast hvar
hefði verið tap yfir sumarið, sfðan
hefði ástandið batnað yfir haust-
mánuðina sökum aukinná
greiðslna úr Verðjöfnunarsjóði.
„Einhver hús koma þvi út með
hagnað um áramót, sem eingöngu
byggist á sérstaklega góðri af-
komu fyrri hluta ársins. Hins veg-
ar er ástandið þannig núna, að
albeztu húsin í landinu eru rekin
með halla upp á nokkur prósent,
en fyrirsjáanlegur meðalhalli
frystihúsanna er 20%.
Mismunur milli húsanna eykst sf-
fellt
„Eínnig hefur það stóraukið
vandræðin, að mismunur milli
húsa eykst sífellt. Ein höfuð-
ástæðan fyrir því er að vextir
hafa hækkað verulega, og kemur
það þyngst niður á þeim húsum,
sem þegar hafa erfiðasta rekstrar-
aðstöðu. Hús, sem kom þokkalega
út á siðasta ári, bætir ekki svo
mikið við sig vöxtum nú, en frysti-,
hús, sem rekið var með 6—8% '
tapi í fyrra, bætir við sig 2% í tap
vegna aukinna vaxta. Mismunur-
inn milli húsa kemur líka fram í
Leiðrétting
í GREIN I blaðinu I gær um bók-
menntaverðlaun var Nóbelsskáld-
ið Pablo Neruda kallaður spænsk-
ur. En hanri er að sjálfsögðu frá
Chile, var m.a. lengi sendiherra
Chile í París.
fleiru en vaxtastöðunni eins og
t.d. í gengishalla o.fl.
Það má segja, að bezt reknu
frystihúsin séu nú með 5% fjár-
magnskostnað, en hins vegar eru
mörg sem eru með 15% þ.e. vexti
og afborganir af lánum,“ sagði
Árni.
Einhvers staðar varð að stöðva
kaupkapphlaupið
„Eg hef ekki mikið um þessa
fiskverðsákvörðun að segja. End-
irinn var eins og mig grunaði, að
einhvers staðar yrði að stöðva
kaupkapphlaupið og að sjómenn
myndu taka það á sig,“ sagði Ósk-
ar Vigfússon formaður Sjómanna-
sambands íslands. „Með þessari
verðákvörðun kom líka í ljós,
hvernig ástandið er í útflutnings-
atvinnuvegum okkar. Því tek ég
undir orð Kristjáns Ragnarssonar
formanns Landssambands ísl. út-
vegsdmanna, en hann sagði að
útflutningsatvinnuvegirnir væru
ekki lengur orðnir samkeppnis-
færir, sem þýðir að þeir geta ekki
lengur tekið þátt f hrunadansin-
um.
Þessi fiskverðshækkun nægir
ekki til að brúa bilið sem varð
orðið í launum milli sjómanna og
annarra launastétta, og því eru
það sjómenn og þeir sem starfa
við útflutningsatvinnuvegina,
sem sitja eftir með sárt ennið,"
sagði Óskar að lokum.
Fiskverðshækkun hærri
en búizt var við
„Ég tel að fiskverðshækkunin
hafi kannski verið hærri en búizt
var við,“ sagði Friðrik Pálsson,
framkvæmdastjóri Sölusambands
islenzkra fiskframleiðenda.
„Þessi ákvörðun eykur enn þann
vanda sem fiskvinnslan á við að
glírna."
„Það er augljóst að þær úrbæt-
ur sem koma skulu, þurfa að
koma fljótt, því annars hlýtur
fiskverkunin að stöðvast sjálf-
krafa, þegar útgerðir fara að
krefjast fiskverðs sem í gildi er
nú frá áramótum.
Ennfremur er augljóst að málin
standa þannig eins og t.d. hjá
saltfiskverkuninni, að frá árinu
1974 hefur erlent markaðsverð
verið mjög áþekkt allan tímann.
Afkoma saltfiskverkunar var góð
1974 til 1976, slæm á árinu 1977
og ennþá allsendis óvíst hvernig
búið verður að greininni á þessu
ári. Það hefur verið tíðrætt um
innstæður saltfiskverkenda í
Verðjöfnunarsjóði, sem söfnuðust
fyrir á árunum 1974 til 1976, en
að okkar mati hefur ekkert það
gerzt, sem réttlætir greiðslur úr
sjóðnum, þar sem markaðsverð
erlendis er svipað og það hefur
verið s.l. 4—5 ár.“ sagði Friðrik.
Trúi ekki að
innstæðu saltfisk-
verkenda verði eytt
„Ég trúi því ekki fyrr en ég tek
á því, að innstæður saltfiskfram-
leiðenda I Verðjöfnunarsjóðnum
verði eytt að óbreyttu erlendu
markaðsverði, enda kæmi þá á
sama tíma til stórfelldrar skulda-
söfnunar frystingarinnar í
Verðjöfnunarsjóðnum, þrátt fyrir
hátt markaðsverð erlendis.
Þessi sjóður var stofnaður til
jöfnunar vegna verðsveiflna á
erlendum mörkuðum og mæla
engin skynsamleg rök með því að
troða honum nú í gin verðbólg-
unnar. Það er engin lausn á
rekstrarerfiðleikum fiskvinnsl-
unnar heldur yrði aðeins til þess
að vekja efasemdir fiskverkenda
um réttmæti slíkrar sjóðssöfnun-
ar, sem væri illa farið, því ég tel
að sjóðurinn eigi fullan rétt á sér,
sé honum réttlátlega stýrt,“ sagði
hann ennfremur.
Rekstrarkostnaðurinn
20—30% hærri
„Rekstrarkostnaður fisk-
vinnslunnar er 20—30% hærri en
tekjurnar í íslenzkum krónum og
þann mun þarf að jafna að
minnsta kosti. Að aflað verði
tekna í Verðjöfnunarsjóð til að
standa straum af 12 milljarða út-
greiðslu er að sjálfsögðu
ógerníngur og því verður vafa-
laust vandinn leystur á annan
hátt, væntanlega með gengissigi
eða gengisfellingu," sagði Friðrik
að lokum.
Morgunblaðið reyndi í gær-
kvöldi að ná tali af fulltrúa Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna
vegna þessa máls, en tókst ekki.
— Skipstjórarnir
dæmdir
Framhald af bls. 40
Þá var sagt i fréttinni, að Þröstur
Sigtryggsson skipherra væri sett-
ur forstjóri Landhelgisgæzlunn-
ar. Svo er ekki og hefur ekki
verið, heldur gegnir Þröstur
störfum yfirmanns Gæzlunnar
um tíma í fjarveru Péturs Sig-
urðssonar forstjóra, sem nú er
kominn til starfa á ný. Eru við-
komandi beðnir velvirðingar á
þessum mistökum.
— Kúbumenn
Framhald af bls. 1.
sambandslaust var við Hargeisa í
dag.
Útvarpið í Mogadishu sagði í dag að
sameigmlegur liðsafli Eþíópíumarma.
Rússa og Kúbumanna hefðu gert
meiriháttar árásir á sunnudaginn en
beðið algeran ósigur fyrir liði Sómalíu-
manna i ..mestu orrustum striðsins
Starfandi upplýsingaráðherra
Eþíópíu, Baalu Girma, sagði að enginn
Kúbumaður berðist með Eþíópiumönn-
um, en hins vegar væru stárfandi
kúbanskir læknar um alla Eþíópíu og
nokkrir þeirra kynnu að vera á vig-
stöðvunum Sómalíumenn segja. að í
Eþíópíu séu 7 — 8 000 rússneskir og
6—7 000 kúbanskir hernaðarráðu-
nautar Bandarikjamenn segja á grund-
velli gervihnattaathugana að í það
minnsta 3 000 rússneskir og kúbansk-
ir hernaðarráðunautar séu í landinu
— Þrýstingur
í Svíðjóð
Framhald af bls. 1.
sósíaldemókrata og samstarfs-
flokkanna Forystumenn iðnaðarins
og verkalýðshreyfingarinnar hafa
komið til liðs við andstæðinga
Fálldins sem er gaghrýndur fyrir
undanbrögð sem geti haft alvarlegar
afleiðingar
Fálldin og aðrir leiðtogar Mið
flokksins sem styðja hann, þar á
meðal hinn umdeildi orkumálaráð-
herra, Olof Johansson, virðast fast-
ákveðnir í því að reyna að takmarka
kjarnorkuáætlun Svia við rekstur
þeirra 10 k|arnorkuvera sem þegar
eru starfrækt eða smíði er að mestu
lokið á
Ráðherrar frjálslyndra og hægri
manna vilja hms vegar starfrækslu
1 3 kjarnakljúfa eins og ákveðið var i
stjórnartíð sósíaldemókrata, en þeir
eru tilbúnir til að fallast á að hætt
verði við smíði 1 1 kjarnakljúfsins,
sem kallast Forsmark 3, til að bjarga
sænska kjarnorkuiðnaðinum
— Tónlistar-
verðlaunin
Framhald af bls. 1.
undanförnum 20 árum þar á
meðal hljómsveitarverk, leik-
sviðsverk, einleiksverk,
kammermúsík og körverk.
Hann hefur meðal annars sam-
ið þrjár sinfóníur, fjóra
strengjakvartetta og konzert
fyri celló og hljómsveil.
Óperan „Riddarinn“ er
samin 1973—74 og er í þremur
þáttum. Textann samdi þekkt
finnskt ljóðskáld, Paavo
Haavikko, í samráði við tón-
skáldið.
Sallinen var sæmdur
prófessorsnafnbót 1976 og
hefur síðan að mestu helgað
sig tónsmfðum.
— Leit að geisl-
un færð út
Framhald af bls. 1.
hafi brunnið til agna, en segir að ef
brak úr honum hrapi til jarðar muni
það sennilega dreifast yfir 25 000 fer-
mílna svæði
Pófessor Hemz Kaminski. forstöðu-
maður Bochum-stofnunarmnar. telur
að geislavirkt úrfall frá gervihnettinum
geti mengað öll svæði jarðar milli mið-
baugs og 53 gráðu norðurbreiddar
eftir nokkrar vikur
Yfirmaður almannavarnadeildar inn-
anríkisráðuneytisins í Bonn, Peter
Menke-Glúckert, kvaðst ekki vita
hvaðan Kaminski fengi upplýsingar
sínar þar sem skýrsla um rannsókn
Bandaríkjamanna og Kanadamanna
lægi ekki fyrir Hann taldi ólíklegt að
geislun mundi aukast á yfirborði jarðar
og sagði að það tæki mánuði að kanna
slíkt
Kaminski svaraði því til að útreikn-
ingar sínir byggðust á visindalegum
upplýsingum um það sem gerðist
þegar hlutir leystust upp þegar þeir
kæmu inn í gufuhvolf jarðar
I Moskvu fÓF sendifulltrúi Kanada
þar, Alan McLaine, í sovézka utanríkis-
ráðuneytið þar sem honum var sagt að
Rússar mundu veita Kanadamönnum
upplýsingar um gervihnöttinn Honum
virtist sovézkir vísindamenn ekki hafa
áhyggjur af atburðinum og þeir tóku
fram að þeir töldu enn ekkert hafa
komið fram sem benti til þess að hætta
hefði verið á ferðum Eina opinbera
yfirlýsing Rússa um málið til þessa er
stutt frétt frá Tass
í Washington var sagt að Banda-
ríkjastjórn hefði tilkynnt 1 7 bandalags
ríkjum frá hugsanlegri hættu á kjarn-
orkumengun sex dögum áður en gervi-
hnötturinn brann Þetta voru 14 aðild
arríki NATO og Japan, Ástralía og
Nýja-Sjáland og ríkin voru beðin að
halda upplýsingunum leyndum.
— Rán baróns-
ins ráðgáta
Framhald af bls. 1.
hvort þau taki mark á staóhæfing-
um hópanna sem segjast hafa
rænt baróninum.
Eina raunverulega vísbending-
in sem yfirvöldin virðast hafa við
að styðjast er sú yfirlýsing bíl-
stjóra barónsins, Jean Denis, að
hann haldi að einn mannræningj-
anna hafi talað þýzku. Þar með
komust af stað bollaleggingar um
að Baader-Meinhof-hópurinn
væri viðriðinn málið, en lögreglan
tekur framburði Denis með varúð
þar sem hann kann ekki þýzku.
— Kelduhverfi
Framhald af bls. 2
og til kæmu stærri skjálftar sem
fyndust í byggð, og eftir þá væri
yfirleitt meiri ró á umbrota-
svæðinu í Gjástykki, en síðan
fjölgaði skjálftum á ný.
Þá sagði séra Sigurvin að
gliðnun lands héldi áfram í
Kelduhverfi. í upphafi yfírstand-
andi hrinu, hefði mesta gliðnunin
verið á svæðinu kringum Lyngás,
en nú síðustu daga færzt nær
bænum Hlíðargerði. Þar væri jörð
nú mjög sprungin og væri svo
komið, að vegagerðarmenn væru
að gefast upp við að halda opnum
veginum að bænum, þar sem möl-
in, sem ekið væri f gjárnar í
veginum, hyrfi nær samstundis. I
gær var norðaustanhríð í Öxar-
firði og napurt að sögn Sigurvins.
— Framkvæmda-
nefnd
Framhald af bls. 2
nefndarinnar í gær, þar sem allir
nefndarmenn voru ekki mættir
en fundur hefur verið boðaður að
nýju innan skamms. Byggingafyr-
jrtækið Breiðholt á lægsta tilboð-
ið í verkið, sem er um 70 milljón-
um króna undir áætlun, en næsta
tilboð á Ármannsfell, lítillega of-
an við áætlun.
— Gervitungl
Framhald af bls. 40
hefði aldrei verið það mikil hér-
lendis að ástæða hefði þótt til
að gera sérstakar ráðstafanir.
Upplýsingar um ferðir gervi-
tunglsins hefðu borizt mjög ört.
Á hinn bógínn sagði Guðjón,
að Almannavarnir væru með
áætlun um hvernig brugðizt
yrði'við geislavirku úrfelli eða
efnum, og yrði gripið til hennar
ef ástæða þætti til. Þá væru til
öll mælitæki hérlendis til að
mæla geislavirkni.
Þorsteinn Sæmundsáon
stjarnfræðingur sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær, að
fyrsta gervitunglið með kjarna-
kljúf hefði farið á loft 21. júni
1961, frá bandaríska sjóhern-
um. Bandaríkjamenn sendu
nokkur önnur slík á loft, en á
seinni árum hafa þeir sent fá
kjarnaknúin gervitungl á loft,
sem hafa sporbaug um jörðu,
sagði Þorsteinn. Hins vegar
hafa þeir sent kjarnaknúin
gervitungl lengra út í himin-
geiminn eins og til Júpiters og
Satúrnusar.
Það er miklu erfiðara að
segja nokkuð um hve mörg
kjarnaknúin rússnesk gervi-
tungl eru nú á lofti, sagði Þor-
steinn. Það eina, sem vitað er
með vissu, er hve mörg Kosmos-
gervitungl eru á lofti, en hve
mörg þeirra eru kjarnaknúin er
ekki gefið upp. Bandarísku
tunglin sem eru á sporbaug
kringum jörðu, eru hins vegar
knúin sólarorku eins og sést á
byggingarlagi þeirra.
— Sibir á leið
til Ishafsins
Framhald af bls. 19
4.000 kflómetra leið og þar af
voru 1.300 kflómetrar f gegnum
ís. Var sú ferð farin til að tryggja
að skip kæmust frá Murmansk til
Arkangelsk. Sibir á einnig að
vera f fshafinu, en þar eru auk
s.vsturskipanna þriggja 15 minni
fsbrjótar.
Dönsk stjórnvöld segja að þetta
sé í fyrsta sinn síðan 1975 að
kjarnorkuknúið skip hafi komið
þetta nálægt ströndum Danmerk-
ur og fylgdust umhverfismála-
yfirvöld og strandgæzlan náið
með ferðum ísbrjótsins. Sovézka
sendiráðið í Kaupmannahöfn hef-
ur margítrekað að Sibir muni
fylgja öllum alþjóðareglum og
samþykktum og að ekkert þurfi
að óttast.
Það hefir vakið áhyggjur með
mörgum að ísbrjótarnir skuli
halda sig í Ishafinu. Ekki ein-
göngu vegna þess, að það er
hernaðarlega mikilvægt heldur
einnig vegna þess, að með til-
komu þeirra hafa möguleikarnir
á að nýta auðæfi hafsbotnsins
stóraukizt. Hægt væri án mikils
vanda að halda leiðinni til og frá
Ishafinu opinni fyrir flutninga-
skip, sem flutt gætu málma, kol
og ef til viil olíu til Sovétríkjanna.
— Kommúnist-
um er ekki
treystandi
Framhald af bls. 20
kommúnistum Á hinn bóginn hafa
valdsmenn innan Atlantshafsbanda-
lagsins játað á liðnum árum að á
stjórnartíma kommúnista á íslandi
hafi ríkisstjórnin verið leynd mikil-
vægum hernaðarlegum og pólitísk-
um skýrslum og hafi engin mótmælí
borizt frá Reykjavík
Talsmenn Atlantshafsbandalags-
ins bentu á að íslendingar hafa eng-
an her sjálfir og Portúgalar aðeins
um 58,000 manna her, sem til
stendur að minnka niður í 30 000
Bæði löndin væru þó á útjaðri
áhrifasvæðis bandalagsins Ef litið
er á Ítalíu gegnir hins vegar öðru
máli Þjóðin hefur meirð en
300 000 manna herlið, stóran
sjávar- og flugflota, er varpað getur
kjarnorkusprengjum samkvæmt svo-
nefndu ..tveggjö lykla" kerfi, sem
gert er i samráði við Bandaríkja-
menn Hefur þetta mjög mikla hern-
aðarlega þýðingu fyrir Atlantshafs-
bandalagið Þá hefur hernaðarleg
staða Ítalíu mjög mikið að segja með
hliðsjón af nálægð landsins við
Júgóslavíu, en þar gæti skollið á
hættuástand við fráfall Titós mar-
skálks Þá er ítalía emnig brú frá
Grikklandi og Tyrklandi til M-
Evrópu
í hjarta V-Evrópu nýtur Frakkland
herafla, sem er næstur herafla V-
Þjóðverja að stærð og hefur auk
þess eigin kjarnorkuvopn, en þau
hafa Þjóðverjar ekki
Það er því eðlilegt að trúnaðar-
traust emstakra bandalagsþjóða sé á
döfinni Menn spyrja hver sé til-
gangurinn með varnabandalagi ef
félagar þess eru margir hverjir hlið-
hollir Sovétmönnum Nokkrir af
yngri embættismönnum bandalags-
ins hafa látið í Ijós þá skoðun, að
tími væri til kominn að endurskír-
greina bandalagið ,.á máli níunda
áratugarins" og taka vestræna
kommúnista á orðinu sem boðbera
lýðræðis í andstöðu við harðstjórn
Sovétmanna „En þá erum við
heldur ekki að ræða um kommún-
ista lengur í venjulegum skilningi,"
segir Luns, „við getum ekki treyst
þeim að óreyndu og á þá hefur ekki
reynt ennþá "