Morgunblaðið - 09.03.1978, Page 20

Morgunblaðið - 09.03.1978, Page 20
20 MORGÚNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1978 }T i«*ml ÍffWffW Séö yfir Nausthamarsbryggju og hluta byjafiotans — Ljosmyndir Mbl. Sígurgeir. Pp Hj >■ F járhagslegt svelti í stærstu verstöð lands- ins, Vestmannaey jum Fyrir 5 árum síöan og liölega mánuöi betur stöðv- aöist allt atvinnulíf í Vest- mannaeyjum vegna jarðeld- anna í Heimaey. Við bessum mestu náttúruhamförum í sögu íslenzkra byggða fyrr og síðar gat enginn mann- legur máttur séð og vegna nær algjörlega misheppn- aðra aögerða til lausnar peim mikla vanda af hálfu ríkisvalds og peirra sem áttu að sjá um pá skipan mála, hefur Vestmannaeyja- byggð aldrei náð sér síöan efnahagslega fyrir utan marga und í mannlífi Eyja- fólks. Nú er svo komið 5 árum eftir petta gos aö fjárhagslegt svelti er í Vest- mannaeyjum vegna óstjórn- ar í efnahagskerfi landsins og óstjórnlegs rolugangs stjórnvalda og embættis- kerfis til pess að leysa alvöru vandamál pó að sýnt sé að pað borgar sig pjóöfé- lagslega. Yfirbygging ís- lenzks pjóðfélags í dag er orðin slík og embættis- og stjórnarkerfið slíkur haugur óyndis að undantekning er ef sá sem misrétti hefur verið beittur nær rétti sínum á ný. Allt miðast við pað að tryggja rétt ríkisvaldsins og embættiskerfis sem er meira og minna háð misvitr- um sérfræöingum peirra. Einstaklingar og sjálfstæð fyrirtæki sitja á hakanum og reynt er að humma vandann fram af sér. Óuppgert viö Eyjamenn 5 árum eftir gos í greinum mínum undanfarin ár um Viölagasjóö og útkomu Vestmannaey- inga úr eidgosinu hef ég sýnt fram á þaö meö rökum sem enginn hefur getaö hrakiö aö tjón Eyjamanna var aö meöaltali milli 60 og 70% á sama tíma og ríkisvaldiö og ýmsir aöilar uppi á fastalandinu stórgraaddu á náttúruham- förunum. Áhuginn hjá stjórnvöldum fyrir því aö leysa þann mikla vanda sem upp kom sást bezt á því aö sá maöur sem Fáránleg staða vegna náttúrulegra og em- bættislegra hamfara átti aö stjórna þeim málum, forsætls- ráöherra íslands á þeim tíma, kom aldrei til Vestmannaeyja til þess aö kynna sér ástand mála, og hefur ekki komiö ennþá. Sýndarmennskan í stjórnkerfi landsins í dag er slík aö maöur gæti haldiö aö þorri liðsins væri haldinn ólæknandi andlegri magakveisu og niöri í Alþingi situr fjöldi þingmanna ábúöarfullur á svip meö brotnar árar og brostinn kjark til þess aö taka á vandamálum og leysa þau. Ef til vill er til of mikils aetlazt aö þeir menn geti markaö málum stefnu ( heila höfn? í 5 ár hef ég aftur og aftur tekiö fyrir í greinum í Morgunblaöinu þaö sér- stæða vandamál sem fylgdi Eyjagosinu, bent á vanefndir og mistök, kynnt stööu einstaklinga, bæjarsjóös og atvinnufyr- irtækja þar sem boröliggjandi hefur veriö aö þúsundir milljóna (miöaö viö gengi í dag) hefur vantaö til þess aö endar næöu saman Ég hef sýnt fram á aö af þeim 8000 milljónum króna sem fóru í gegnum Viðlagasjóö, fóru rétt liðlega 3000 milljónir króha til Vestmannaeyja þar sem tjónið var þá um 7000—8000 millj. kr. miöaö viö verögildi á þeim tíma. Þótt á bjéti pá brosa þær Eyjastúlkurnar. Embættismann og stjórnmálamenn hafa bara yppt öxlum og ( mesta lagi sagt: .Hvaö er þessi aö æsa sig?“ Þegar óvissan lagðist á gullkistuna Aö vonum var góö fjárhagsleg staöa í Vestmannaeyjum fyrir eldgosiö, því þar haföi veriö unninn hvaö lengstur vinnudagur fólks á islandi um áratuga skeiö. Þaö var því engin tilviljun aö Vestmannaeyjar hafa verið kallaöar „gullkista islands". Þegar jaröeldarnir sviptu mannlífi og athafnalífi af staön- um, héldu sjómenn Vestmannaeyja áfram störfum sínum á 100 báta flota eins og ekkert heföi í skorizt og vinna þeirra og hráefnisöflun varö mikil lyftistöng fyrir mörg byggöarlög og jafnvel Siglufjöröur lifnaöi viö af dvala, því eins og heimamenn þar hafa sagt, komst hreyfing á ýmsar atvinnulegar framkvæmdir þar þegar óvissan ríkti um afdrif Eyjabyggöar. Áriö 1973 þegar Eyjamenn uröu aö flýja til fastalandsins tóku þeir meö sér um 5000 milljónir króna (fjármunum og lögöu inn í hina ýmsu banka landsins á fastalandinu. Einnig þannig juku Eyjamenn möguleika tll framkvæmda í ýmsum byggöum landsins vegna þess aö þessu fjármagni fylgdu möguleikar til aukinna útlána. Þrlöjungur Eyja- manna, um 1700 manns, fóru ekki aftur heim til Eyja aö loknu gosl og þaö hefur verlö Vestmannaeyjabæ dýrkeypt vegna þess aö þaö skipti mestu máli aö allir legöust á eitt í uppbyggingunni úr því aö aöstoöin brást. 5000 milljónirnar sem fluttar voru úr bundnum bókum aö mestu úr Útvegsbanka íslands í Vest- Grein:Árni Johnsen. mannaeyjum brunnu upp aö stórum hluta í veröbólgubálinu sem er eini núlifandi afkomandi síöustu vinstri- stjórnar og einum afkomanda of mikiö. Mjólkurkýr Útvegs- banka íslands Útvegsbanki íslands í Vestmannaeyj- um hefur um áratuga skeiö veriö einn aöal mjólkurkýr Útvegsbanka íslands og engin verstöö á íslandi hefur skilaö eins stórum hlut í þjóöarbúió á þessari öld og Vestmannaeyjar. Síöustu ár hefur áraö illa hjá Útvegsbanka íslands og hann hefur oröiö aö draga saman seglin á meöan aörir bankar hafa getað hossaö þeim sem hafa komizt á jötu þeirra. Utvegsbanki íslands er nú svo gott sem búinn aö afneita þjónustu viö fyrirtæki í Vestmannaeyjum vegna þeirrar stööu sem ríkir í efnahagslífinu þar og er þaö í sjálfu sér ekkert undarlegt, því bankinn hlýtur aö vera oröinn þreyttur á aö velta stööugt vaxandi vanda og skuldabagga á undan sér á sama tíma og skrípaleikur er stundaöur í efnahagsráöstöfunum, þar sem rykiö er rétt dustaö af öxlum búks sem stendur rúmlega hálfur í forarpytti. Þaö skýrír stðöu Útvegsbanka íslands í Vestmannaeyjum og innlánsaukn- ingin Þar nú er liölega 16% á sama tíma og meöalinnlánsaukning í bank- anum yfir landiö er 42%. Allir sjá aö þetta þýöir ekkert annaö en stööugt minnkandi fjármagn á þeim veröbólgu- tíma sem nú er. Ríkisvaldið hreppti rjómann — Eyja- menn sýrukútinn Stórkostlegur efnahagsvandi í Vest- mannaeyjum eftir gos er ein afleiöing þessarar stööu, rangt fiskverö er önnur og minnkandi afli á Suöurlandsmiöum þriöja. Vestmannaeyjagosiö hefur aldrei veriö gert upp, þar tók sá sem valdiö hefur, ríkisvaldiö, rjómann og mjólkina, en tjónþegarnir fengu sýrukútinn og samt er til stofnun sem heitir Alþingi íslendinga og hlutverk þess á aö vera aö vernda heilbrigt þjóölíf. Minnkandi afli efftir misnotkun fiskimiöanna Undirrót þess vanda sem frystihúsin í Vestmannaeyjum glíma nú viö er minnkandi afli á Eyjamiöum og allt önnur samsetning afla en fyrir nokkrum árum. Þegar þaö óheillaspor var stigiö aö hleypa landsflotanum á Suöurlands- miöin án nokkurrar skipulagningar á síöasta áratug, fór aö syrta í álinn og þessi önnur grundvallarfiskimiö lands- ins hafa ekki náö sér síðan. Þegar vel fiskast þá gengur allt og þaö skiptast oft á skin og skúrir í útvegnum í Eyjum sem annars staðar en þegar fleiri vandamál fara saman er ekki hægt aö sitja auöum höndum. Lengur er ekki hægt aö loka augunum fyrir því aö afleiöingar eldgossins ( Heimaey eru ekki úr sögunni þótt Eyjafólk hafi tekið á sig þunga þagga án þess aö mögla. Máliö er óuppgert. Þaö er li'ka í rauninni fyrir neöan viröingu fólks sem vinnur stanzlaust aö framleiöslu fyrir þjóöarbúiö aö þurfa aö krefjast réttar síns sem starfsmenn þjónustu- og embættiskerfisins taka laun fyrir aö eiga aö leysa úr. Framkvœmdastjórar á borgarsprangi á miðri vertíð Þaö heföi einhverntíma þótt saga til næsta bæjar ef allir framkvæmdastjór- ar frystihúsanna í Vestmannaeyjum sem hafa um 1000 manns í vinnu, væru aö spranga um götur Reykjavíkur viku eftir viku á miöri vertíö bónbjargarleiö milli ráöamanna sem viröist vera alveg sama hvort einum og einum staö úti á landsbyggöinni sé lokað um hábjarg- ræöistímann og staöurinn sveltur ( fyrirgreiöslu. Þaö kann heldur ekki góöri lukku aö stýra aö hálf þjóöin gerir ekki oröiö annaö en lifa á framleiösluatvinnuvegunum og þá sér- staklega sjávarútvegnum án þess þó aö taka nokkurn þátt f starfi á þeim vettvangi. Vandl frystihúsanna í Eyjum er af stæröargráöu sem rokkar á milli 500 og 600 milljóna króna, en hann er þó ekki stærri en 1967 og 68 þegar veröfalliö mikla varö á Bandaríkjamarkaöi eöa þegar Friöriks Jörgensenmáliö kom upp í Eyjum. Þaö er ftjótt aö breytast þegar fiskast, en óöryggið framundan í þeim efnum er ekki spennandi þó ekki sé nokkur ástæöa til aö leggja árar í bát eins og oröiö er kækur hjá embættis- og stjórnmálamönnum. Útvegsbankinn beitir Eyjum ffyrir sig Og nú berast þær fréttir aö þaö eigi aö loka í Eyjum. Takk. Loka stærstu Framhald á bls. 27

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.