Morgunblaðið - 23.05.1978, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 1978
19
Framhald umbrota
í Mývatnssveit
Greinargerð samstarfshóps um rannsóknir
Formaður þingflotka Alþýðubandalags:
Óraunhæft að tala um
opna þingflokksfundi
Áheyrendapallar þyrftu að vera fyrlr hendi
Borxarfulltriar Alþýðir
barxUlaolnx h«(a kralizl þna.
að lundir bor*ar«t)6ri»arflokk«
SláltsUHMadokksliu verðl opn
ir slmennlniíi ok hala þeir tallð
þessa ráðstðliui til -þrilnaðar'.
enda þótt þelr feri ráð fyrlr. aö
(undlr lainnlhlutans verðl r(tlr
sem áður lokaölr lundir. Fund
Ir þinicdokkanna á Alþlnfi eru
undanteknlnfalaust lokaðlr.
Morfunblaðið sneri sár tll
lormanna þinf(lokkanna >f
spurði þá hvort þeir teldu
koma til freina að opna lundl
þinfdokkanna.
Gunnar Thoroddsen, for-
maður þinfdokks SjálfsUeðis-
flokksins, svaraði spurninfunni
afdráttarlaust neitandi og
Þðrarinn Þðrarinsaon. formaður
þingdokks Frarasðknardokks-
ins. tðk i saraa streng og sagði
að þingdokkaíundir hefðu jafn-
an farið fram fyrir luktum
dyrum_og að hann teldi ekki
neina ástseðu til að þar yrði
breyting á.
Kagnar Arnalds, formaður
þingdokks Alþýðubandalagsins.
kvaðat ekki telja spurninguna
rauntaefa. Hann sagöi. að landa-
fundir Alþýðubandalagains
vmru yfirleitt opnir en ef
nauðsynlegt vmri mjetti loka
þeim fundum, þegar um vari að
rmða mál sem ekki þatti áateða
lil að faru fram fyrir opnum
tjöldum.
Fraahald á bls. 31
ASl (engju lullar vkdtttluhatur | samband^s
Alþýðubandalagið:
Vill banna með lögum meiri-
hlutafundi sjálfstæðismanna
EINN al borgarfuKtrúua AF
borgarvt jórnarfuadi f fyrra
kvttld þat aea a» er lagt tll.
að aelrihluta ajáMaUeðtaaawu
I horgarst járn Reykjavlkur
rerðt bannað að balda ariri-
hlutalundi lyrir luktua dyrua
j rildl borfarlulltrúlun skora
á Alþingi að srija Ittf þessa
elnts. Aðalfulltráar og vara-
fulltráar Sjálfateðiaflokkalaa
koaa að jafnnðl anaan til
fnudar rinu alunl I riku tll þew
uð Ijalla ua aálefnl borgarinn
ur. Með aaaa hetti kom.
þtngdokkar yflrlritt ai
fundar tviavur í viku. aeðaa
Alþingt ailur. I ttilua tilrikua
er aa lokaða luadl að reða.
Borgarlulltráiaa rijdi á Unn
bðftna ekkl banna lokaða
stjðrnar I fyrrakvttld. að það
.ðaeaUegt- að kalda
I umreðum um þasii tillOgu -
borgarfulltrúa Alþýðubnnda
lagsins I fyrrakvðld sagði Davið
FraahuM á hla. 17
Á að banna fundi Alþýðubandalags í kaffí heima
hjá Oddu Báx^l — spurði Davið Oddson
þinginu, sem haldnir hafa verið
um áraraðir og engum þingmanni
dottið í hug að breyta. Mér finnst
nú þessi hugmynd svo furðuleg og
út í bláinn, að það þarf út af fyrir
sig ekki að ræða hana.
Ég býst við því, að það sem fari
fram á öllum slíkum meirihluta-
fundum og reyndar á sama við um
minnihlutafundi, sé að menn
kynni tillögur, sem þeir eru að
bera fram, ræði þær í bak og fyrir
og þær upplýsingar, sem að baki
búa. Það sem meginmáli skiptir er
það, að þar eru engar endanlegar
ákvarðanir teknar. Það er á
borgarstjórnarfundum, sem end-
anlegar ákvarðanir eru teknar í
stjórnskipulegri merkingu. Auð-
vitað neitar því enginn og ég trúi
ekki að Þorbjörn Broddason neiti
því, að mánudagsfundirnir hafi
ekki komizt að niðurstöðu um það,
með hvaða hætti ætti að afgreiða
mál eða ráða máli til lyktar af
hálfu minnihlutans, jafnvel strax
heima í kaffinu hjá Öddu Báru,
áður en komið er að mánudags-
fundi, þá sé borgarmálaráð Al-
þýðubandalagsins búið að koma
sér niður á með hvaða hætti það
ætlar að reyna að véla Framsókn
og Krata inn á hinar dularfyllstu
tillögur sem þeir ætla að beita sér
fyrir.
Nú, þegar ég hef sýnt fram á að
þessir fjórir liðir, tillögunnar sem
ég hef hér að framan rakið, eru svo
gjörsamlega út í bláinn, þá þarf að
sjálfsögðu ekki að ræða 5. liðinn og
6. liðinn, sem lúta að hinum
fjórum. En með hliðsjón af þessum
orðum um tillögu borgarfulltrúans
þá vil ég flytja eftirfarandi tillögu
frá borgarfulltrúum Sjálfstæðis-
flokksins: Borgarstjórnarfundir
eru haldnir í heyrandi hljóði og
á seinustu árum er afar fátítt að
fundir hennar séu lokaðir. Enginn
ágreiningur hefur verið um slíka
lokun. Ljóst er, að tilefni til
lokunar fundar verða seint tæm-
andi talin og ekkert sem knýr á um
að það verði gert. Hvorki er
ástæða né heldur aðstaða til að
fundir einstakra nefnda borgar-
stjórnar séu opnir áheyrendum,
enda eru fundargerðir nefndanna
opinber plögg og endanlegar
ákvarðanir í raun háðar samþykki
borgarstjórnar. Dagskrá borgar-
stjórnarfunda er send öllum fjöl-
miðlum hverju sinni og eiga þau
og allir Reykvíkingar sem vilja
greiðan aðgang að fundargerðum
borgarstjórnar og nefnda hennar.
Að öðru leyti eru tillögur Þor-
bjarnar Broddasonar óraunsæar,
illframkvæmanlegar og í raun
spor í andlýðræðislega átt og er
því vísað frá.
Þorbjörn Broddason tók aftur
til máls og sagði áhuga Alþýðu-
bandalagsmanna á geitum ekki
koma þessu máli við. Hann sagði,
að hvorki á fundunum í hádeginu
á mánudögum né á fundum
borgarmálaráðs Alþýðubandalags-
ins væru teknar ákvarðanir. Hann
sagði, að fjöldamargt færi fram-
hjá fólki sem gerðist í stjórn-
sýs%u borgarinnar. Það væri t.d.
nauðsynlegt að kynna betur borg-
arstjórnarfundi. Það væri svo, að
hér í fundarsal borgarstjórnar
væru áheyrendapallar oftast tómir
og væri trúlega minna um áheyr-
endur hér og minni vitneskja um
borgarmál en í öðrum sveitarfé-
lögum. Hér væru að vísu alltaf
tveir tryggir áheyrendur frá
Morgunblaðinu og Þjóðviljanum,
sem væru ágætisfólk, en það þyrfti
alltaf að lesa bæði blöðin til að fá
sanna mynd af því sem gerðist á
fundi borgarstjórnar. Hann sagð-
ist una þessum fréttariturum þess,
að þeir ynnu gott starf, en það
væri fjarri að þeir skiluðu hlut-
lausum frásögnum þó hér væri um
ágætisfólk að ræða. Þorbjörn
Broddason sagðist ekki hafa átt
von á, að Davíð Oddsson upplýsti
vankunnáttu sína í þessum mál-
um. Þorbjörn sagðist geta upplýst
Daví Oddsson um, að ákvæðið
um lokaða meirihlutafundi hafi
verið um skeið í lögum nokkurra
fylkja í Bandaríkjunum. Lokaðir
meirihlutafundir séu m.a. bannað-
ir í Kaliforníu, Dakota og Minne-
sota. Þorbjörn Broddason sagðist
hafa búist við annarri mál§með-
ferð en þessari hér.
Davíð Oddsson sagði, að Þor-
björn Broddason vissi vel að
ákvæðið um lokaða meirihluta-
fundi væri algerlega óframkvæm-
anlegt. Greinilegt væri, að borgar-
fulltrúi Þorbjörn Broddason hefði
mikinn áhuga á að samþykkja
reglu, sem ekki væri hægt að
framfylgja. Ef menn gengju með
slíkar grillur í kollinum myndi það
örugglega draga úr réttarvitund
þjóðarinnar. Davíð Oddsson sagði,
að á þeim fundum sem borgár-
stj órnarflokkur Sj álfstæðisflokks-
ins héldu væru ekki teknar neinar
ákvarðanir. Allar ákvarðanir væru
teknar á borgarstjórnarfundum
fyrsta og þriðja fimmtudag hvers
mánaðar og hvergi annars staðar.
I lok máls síns sagði Davíð
Oddsson: „Tillagan er óraunsæ og
ef hún væri til umræðu á nem-
endafundi t.d. í fyrsta bekk
menntaskóla væri ekki ólíklegt, að
sagt yrði, iss þetta á heima í
Gaggó en ekki Menntó." Þorbjörn
Broddason spurði hvort Davíð
Oddsson væri mcð þessu að segja,
að Kaliforníumenn hjóluðu og
ræktuðu dádýr. Hann sagði þetta
sinn síðasta borgarstjórnarfund á
þessu kjörtímabili og nú viki hann
úr borgarstjórn með tortryggni
um störf hennar. Frávísunartillag-
an var samþykkt með 9 gegn 3 og
borgarfulltrúar Framsóknar- og
Alþýðuflokks sátu hjá.
Síðan umbrot hófust í Þingeyj-
arsýslum 20. desember 1975 hafa
umfangsmiklar rannsóknir verið
gerðar á svæðinu á vegum Orku-
stofnunar, Raunvísindastofnunar
Háskólans og Norrænu eldfjalla-
stöðvarinnar. Oformlegur sam-
starfshópur þeirra, sem við þessar
rannsóknir fást kemur saman
þegar ástæða þykir til. (Þeir sem
tekið hafa virkan. þátt í þessum
rannsóknum undanfarið eru: Axel.
Björnsson, Eysteinn Tryggvason,
Gestur Gíslason, Guðmundur E.
Sigvaldasön, Karl Grönvold,
Kristján Sæmundsson, Oddur Sig-
urðsson, Páll Einarsson,- Sigurður
Þórarinsson, Sveinbjörn Björns-
son). Innan hópsins er starfið
samræmt og niðurstöður túlkaðar.
Umbrotum nyðra er engan veginn
lokið og yfirgnæfandi líkur til þess
að senn dragi til tíðinda. Því telja
þeir, sem þessar rannsóknir ann-
ast, rétt að gera nokkra grein fyrir
því hvernig málin standa nú og
hvers má vænta í framtíðinni.
Landrek er frumorsök gliðnunar
og eldvirkni í gosbeltum íslands.
Til jafnaðar nemur gliðnunin 2
sentimetrum á ári. Gliðnunin
verður þó hvorki jafnt og þétt né
þannig að allt gosbeltið gliðni í
einu. Nú er ljóst að einstök
sprungukerfi innan gosbeltisins
rifna í jarðskjálfta- og eldgosa-
hrinum sem standa yfir í nokkur
ár. Ein eða fleiri aldir geta liðið m
milli þess að slíkar hrinur verði á
svipuðum slóðum í gosbeltinu. Nú
er það sprungukerfið, sem liggur
frá Axarfirði um Kröflu og suður
fyrir Bláfjall í Mývatnssveit, sem
er að rifna upp. Gliðnunin í þessu
70 km langa sprungukerfi gerist í
stuttum umbrotahrinum þar sem
5—15 km langir bútar af sprungu-
kerfinu gliðna um 2—3 metra í
einu. Meðfylgjandi mynd 1 sýnir
hver upptök skjálfta hafa verið
innan sprungukerfisins í undan-
gengnum sjö umbrotahrinum.
Gliðnun hefur orðið á upptaka-
svæðum skjálftanna en mismikil.
Þeir hlutar, sem minnst hafa
hreyfst enn eru við Mófell 17 km
norðan við Kröflu og svæðið
sunnan Hverafjalls í Mývatns-
sveit.
Frá því umbrotin hófust hefur
1150 — 1200 gráða heit bergkvika
streymt látlaust upp í jarðskorp-
una undir Kröflusvæðinu, sem
liggur um miðbik sprungukerfis-
ins. Fimm rúmmetrar eða um 13
tonn af kviku safnast á sekúndu
hverri í tvö eða fleiri geymsluhólf,
sem liggja á um 3 km dýpi undir
jarðhitasvæðinu í Kröflu. Gas
leysist úr kvikunni og streymir í
miklu magni upp í gegnum vatns-
kerfi jarðhitasvæðisins. Kvikuinn-
streymið veldur því að land lyftist
yfir geymsluhólfunum. Miðja þess
svæðis, sem lyftist er við Leir-
hnjúk. Þegar gliðnun á sér stað
streymir kvika neðanjarðar til
þess svæðis þar sem gliðnunin er
mest hverju sinni. Þar myndast ný
jarðhitasvæði ef engin voru fyrir,
en eldri svæði taka stórum breyt-
ingum.
Fylgst er með kvikuinnstreymi í
geymsluhólf Kröflusvæðisins með
mælingum á haUabreytingu lands
yfir hólfunum. Mælitæki staðsett
í og við stöðvarhús Kröfluvirkjun-
ar gefa sífelldan aflestur á halla
þess staðar. Mynd 2 sýnir hvernig
norðurendi hússins rís eða sígur
miðað við suðurendann síðan 19.
ágúst 1976. Síðan í apríl 1977 hafa
umbrot hafist skömmu eftir að
mælirinn sýnir 12 mm. Því er
reiknað með að enn megi búast við
nýrri umbrotahrinu, sem verða
mun í fyrsta lagi um 20. júní ef
landhækkun verður með svipuðum
hraða og fyrir hrinuna í september
1977. Verði landhækkun með
svipuðum hraða og fyrir hrinuna
í janúar 1978 verður hættumörk-
um ekki náð fyrr en í síðustu viku
júlímánaðar. Umbrotahrinan í
april 1977 kom næstun 2 mánuðum
eftir að þeim hættumörkum var
náð, sem reiknað hafði verið með,
og svo getur enn orðið.
Ekki er með vissu hægt að segja
hvert kvikan leitar í næstu um-
brotahrinu. Liklegast er að kvikan
streymi aftur neðanjarðar til
þeirra staða í sprungukerfinu, sem
enn hafa ekki rifnað, hjá Mófelli
eða sunnan Hverafjalls. Sá mögu-
Framhald á bls. 38