Morgunblaðið - 01.07.1978, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1978
27
Stórmerk fær-
eysk bókagjöf
Jacob Lindenskov landstjórn-
armaður í Færeyjum tilkynnti
ríkisstjórn íslands í júlí 1974, að
Foroya Landsstýri hefði í tilefni
af ellefu alda afmæli íslands-
byggðar ákveðið að gefa íslend-
ingum bókagjöf, er afhent yrði
síðar, þegar nánari ákvörðun
hefði verið tekin um innihand
hennar.
Samkvæmt tillögu færeyska
landsbókavarðarins, Sverris Eg-
holms, skyldu íslendingar sjálf-
ir segja til um, hverjar bækur
þeir kysu sér, og varð að ráði, að
Landsbókasafn íslands fengi í
sinn hlut ýmis rit, er það
vantaði í hinn færeyska bóka-
kost safnsins, en til Háskóla-
bókasafnsins, er ætti minna
fyrir, gengi gott úrval færeyskra
rita, einkum frá síðari árum.
Þegar Sverri Egholm lands-
bókavörður sótti um daginn
þing norrænna rannsóknar-
bókavarða í Reykjavík í boði
forráðamanna þess, hafði hann
meðferðis færeysku bókagjöf-
ina, en í henni eru alls um 450
bindi, er skiptast á milli Lands-
bókasafns og Háskólabókasafns.
Gefendur hafa látið gera
sérstaka skrá um gjöfina: Bóka-
gavan frá Föroya Landsstýri, og
er hér að ofan stuðzt við
greinargerð á kápu bókarinnar,
en þar segir svo að lokum:
„Hetta fjölbreytta úrval sam-
an við teim bókum, sum
Á miðri myndinni eru Sverri Egholm landshókavörður í Þórshöfn og Lona hans frú Anna, en með
þeim eru Finnbogi Guðmundsson landsbókavörður (t.v.) og Einar Sigurðsson háskólabókavörður.
Myndin var tekin á norrænu bókavarðaþingi í Reykjavík fyrir skömmu. en þar flutti Sverri Egholm
erindi um Foroya Landshókasavn.
Sýndar voru á þinginu m.a. myndir af nýrri Landsbókasafnsbyggingu í Þórshöfn. sem áætlað er
að ljúka 1979.
Kápumynd á skránni um færeysku bókagjöfina.
frammanundan eru í íslendsku
sövnunum, gevur rættiliga góða
lýsing av Föroyum — landinum
og fólkinum, sögu og mentan —
og fer vónandi at gera sitt til
fruktargott samstarv millim
bröðratjóðirnar."
Rithöfundurinn og listamað-
urinn Wiliiam Heinesen hefur
gert afarskemmtilegt bókmerki,
sem límt hefur verið í hverja
bók.
En Sverri Egholm hefur í
bréfi 16. maí sl. gert svofellda
grein fyrir bókmerkinu:
„Ég kann siga tær, at William
Heinesen hevur teknað eitt
búmerki (exlibris) til bókagáv-
una. Evnið er kendu foroysku
drangarnir Risin og Kellingin,
ið sum tú veit, vóru fyrstu
Islendingar sum (í sagnold)
vitjaðu Foroyar og ætluðu at
toga oyggjarnar við sær til
Islands. Hetta eydnaðist ikki, tí
beint sum var reis sólin og hesi
bæði heidnu vórðu at steini og
standa har enn sum tá og líta
norðurvestur í hav. Fyrstu og
helst einastu íslendsku imper-
ialistarnir."
Söfnunum báðum. Lands-
bókasafni og Háskólabókasafni,
er hinn mesti fengur að þessari
merku bókagjöf, en með tilkomu
hennar hefur mjög eflzt hinn
færeyski bókakostur þeirra.
Ætlunin er að efna í vetrar-
byrjun til sýningar bæði í
Landsbókasafni og Háskóla-
bókasafni á færeysku bókagjöf-
inni, og verður þá væntanlega
tækifæri til að skýra nánara frá
henni.
(Frétt frá Landsbókasafni
og Háskólabókasafni).
Fiskdauði vegna loftmeng-
unar veldur áhyggjmn
Breskir vísindamenn
vinna nú að því með aðstoð
bandarískra aðila að rann-
saka upptök sérstakrar loft-
mengunar sem kölluð er
súrt regn og er talin eitra
fiskstofna um allan heim. í
þeim tilgangi verða eitrað-
ar lofttegundir blandaðar
geislavirkum efnum svo
hægt verði að fylgjast með
þeim úr flugvélum frá orku-
stöðvum í Bretlandi yfir
Evrópu og Norðursjó.
Orsök og afleiðingar þess-
arar tilteknu loftmengunar
hafa verið mikið alþjóðlegt
deilumál á undanförnum
árum. Nýlegar kannanir í
Bandaríkjunum hafa leitt í
ljós, að sýruinnihald regn-
vatns þar hefur aukizt
töluvert síðustu 15 ár, sér-
staklea í austurfylkjunum,
svo að enginn fiskur er nú
í mörgum fjallvötnum í
nágrenni New York og vötn
og ár norðar og austur eru
í hættu.
Með áðurnefndum rannsókn-
um gefst Bretum meðal annars
kostur á að sanna sakleysi sitt
varðandi slíka mengun í Evrópu,
Fyrir u.þ.b. ári benti könnun
Efnahags- og framfarastofnun-
ar Evrópu, OECD, til þess, að
loftmengun af brenni-
steins-díoxíði gæti borizt hundr-
uð kílómetra með vindum og
rnyndað stóreflis ský yfir Evr-
ópu. Samkvæmt þessari könnun
virtust Bretar vera aðalskað-
valdurinn, þar sem þeir fram-
leiddu mest af umræddum loft-
tegundum, og þar sem þeir
tækju aðeins við hluta þess
magns sjálfir, bærist hlutfalls-
lega mest af brennisteins-díox-
íði frá Bretlandi. Samkvæmt
könnuninrii kemur einnig mikið
af því frá V-Þýzkalandi, Frakk-
landi, Belgíu, Hollandi og Dan-
mörku. Noregur verður hins
vegar verst úti, fekur við
hlutfallslega mestri mengun, en
hún er líka mikil í Finnlandi,
Svíþjóð, Austurríki og Sviss.
En áðurnefnd könnun OECD
var aðeins lausleg, og síðan hún
var gerð hefur þetta mikla
deilumál snúizt eilítið Bretum í
hag. Þannig virðast Norðmenn
nú hallast meira að því að
ástæður fiskdauðans séu flókn-
ari en brennisteins-díoxíðið eitt,
en silungur og lax eru nú alveg
horfnir úr mörgum vötnum í
Suður-Noregi. Norskir vísinda-
menn fallast að nokkru leyti á
þá kenningu breskra starfs-
bræðra sinna, að „súra regnið"
sé flókin efnasamsetning, og þar
af leiðandi sé erfitt að sjá fyrir
árangurinn af takmörkun á
brennisteins-díoxíði eingöngu.
Sameiginleg rannsókn Breta og
Norðmanna hefur leitt í ljós, að
magn sýra, sem myndast á
eðlilegan hátt í vatninu sjálfu,
getur orðið meira en þeirra sem
koma með regninu. Og breskar
visindastofnanir hafa leitt get-
um að því, að fiskdauðinn í
Noregi eigi sér að hluta eðlileg-
ar orsakir.
Engu að síður reyna Bretar
nú að rekja slóð brenni-
steins-díoxíðs um háloftin. Til-
raunin er studd af bandarískri
vísindastofnun, sem fyrr sagði,
en áætlaður kostnaður hennar
er frá 500 þúsund og upp í eina
milljón Bandaríkjadala.
Og það er ekki nóg að finna
meinsemdina, það veröur líka að
uppræta hana. Það yrði kostn-
aðarsamt að stöðva dreifingu
brennisteins-díoxíðs í andrúms-
loftinu. OECD gerir ráð fyrir að
kostnaður við að koma
andrúmsloftinu aftur í það horf
sem var á miðjum 6. áratugnum
geti orðið 5.500 milljónir Banda-
ríkjadala á ári. Tap NorðnTanna
vegna fiskdauðans nerna hins
vegar um einni milljón Banda-
ríkjadala á ári. Ýmsir hafa bent
á, að aðrar leiðir ga>tu reynzt
hagkvæmari. Það rnegi láta
nægja að minnka brennisteins-
mengunina aðeins þegar veður-
útlitið boði sérstaka hættu.
Einnig rnegi korna kalksteini
fyrir í norskum vötnum, og loks
er nefndur sá möguleiki að
rækta upp fisktegundir, sem séu
ónæmar fyrir sýruáhrifum.