Morgunblaðið - 17.08.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. ÁGÚST 1978
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guómundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
á hefur forseti íslands orðið við
kröfu Lúðvíks Jósepssonar og
kommanna um, að hann geri tilraun
til stjórnarmyndunar. Það mun
áreiðanlega vekja mikla athygli víðar
en á islandi. Lúðvík virðist treysta
einna helzt á framsóknarmenn sem
þriöja aðila og er það merkilegt eftir
það sem á undan er gengið. Forseti
íslands gerir kröfu til þess að hann
myndi meirihlutastjórn. En um þessa
nýju vendingu í íslenzkum stjórnmál-
um var fjallaö í forystugrein Mbl. í
gær og vísast til hennar, því má þó
bæta viö, aö ekki er vitað, aö
málefnaleg afstaða „verkalýðsflokk-
anna" hafi breytzt, þannig að einna
helzt viröist sem hér sé verið að svala
pólitískum metnaöi formanns
Alþýðubandalagsins.
Þaö er ekki björgulegt útlitiö á
íslandi, ef höfuöborgin og landið eiga
að lúta stjórn kommúnista. Það setur
áreiðanlega óhug að mörgum á 10
ára afmæli innrásarinnar í
Tékkóslóvakíu. Kekkonen hefur ekki
einu sinni treyst sér til að fela
kommúnistum stjórnarforystu í Finn-
landi.
Því miður er þess ekki að vænta,
að kratar geti séð við kommum —
og því gæti voðinn verið vís. Þeir hafa
leikið hvern afleikinn á fætur öðrum
í pólitíska valdataflinu undanfarið.
Það er rétt, sem Ólafur Jóhannes-
son, formaður Framsóknarflokksins,
segir í samtali við Tímann í gær, að
það sé ekki ástæða til þess að hafa
neina sérstaka samúð með því,
þegar ákveðnir launþegahópar ætla
að ráða stefnunni í stjórnmálum
landsins og eru jafnvel farnir að fást
við stjómarmyndun, eins og Verka-
mannasambandið. Ólafur Jóhannes-
son sagði að vísu, að þetta væri
kannski ekki meira en það, sem hefur
veriö að gerast undanfarna mánuði,
„þeir hefðu veriö að reyna að ráða
stefnunni og kannski ráðiö henni".
Hins vegar sagöist ráðherrann ekki
vita, hvað það boðaði, að alþýðu-
flokksmenn hættu jafn skyndilega og
raun bar vitni við að ræða stjórnar-
myndun við Sjálfstæðisflokkinn og
Framsóknarflokkinn, en þeir ruku úr
viðræðunum um leið og ályktun
Verkamannasambandsins um
stjórnarmyndun Alþýðuflokks og
Alþýöubandalags lá fyrir. Formaður
Framsóknarflokksins kveöst samt
vonast til þess, að kratar geri sér
grein fyrir því sjálfir, hvað þeir ætlast
fyrir, eins og hann kemst háöuglega
að orði. Kannski er smávon til þess.
Þaö er einnig rétt, sem Ellert B.
Schram, alþingismaður, segir í at-
hyglisverðri grein hér í Morgunblað-
inu í gær, að nú viti öll þjóöin, „að
Verkamannasambandiö er pólitískt
fjarstýrt, sem hefur virt lög landsins
aö vettugi, haldið uppi útflutnings-
banni aö geðþótta formanns þess og
tekið þátt í þeirri fáránlegu kröfu-
gerð, að staðið yrði við samninga um
aö fullar veröbætur komi á öll laun“.
Þá bendir Ellert B. Schram einnig á
þá furöulegu einkunn, sem Verka-
mannasambandiö gefur Alþýöuflokki
og Alþýöubandalagi, þegar stjórn
þess talar um „verkalýðsflokkana"
hann hefur nú lýst því yfir, að hann
telji óeðlilegt, að samningarnir fari
alfarið í gildi; aftur á móti eigi að
tryggja fullar verðbætur á lægstu
laun — og virðist hann nú vera miklu
nær stefnu Sjálfstæöisflokksins og
Morgunblaösins, svo að dæmi séu
tekin, en sinna eigin manna í
Alþýðubandalaginu, sem krefjast
þess alfarið aö samningarnir taki
gildi, og skiptir þá engu í þeirra huga,
hvort Sóknarkona eða verkamaður
fá 10.000 kr. kauphækkun en banka-
stjórar og ráöherrar 100.000 kr. eins
og verða mundi, ef samningarnir
tækju gildi. Guðmundur J.
Guðmundsson virðist vera að sjá að
sér í þessum efnum, enda varð hann
fyrir mikilli gagnrýni á sínum tíma,
þegar hann krafðist þess alfariQ, aö
hátekjumenn fengju miklu meiri
launahækkanir með vígorðinu
„samningana í gildi“ heldur en
skjólstæöingar hans í verkalýðs-
félögunum.
Ellert Schram segir ennfremur í
grein sinni: „Og hvaðan kemur
forystu þessara samtaka (Verka-
mannasambandsins) vald til þess aö
þeir gefa út yfirlýsingar um, að tveir
stjórnmáiaflokkar í þessu landi geti
betur unnið að hagsmunum verka-
manna heldur en aðrir flokkar? Það
hefur aldrei verið í verkahring
að hámark þessa skrípaleiks eða
skemmtifarsa sé það, að Alþýðu-
flokkurinn lætur stjórnast af ósk-
hyggju Verkamannasambandsins og
leikbrögöum Alþýöubandalagsins,
eins og hann kemst að orði. „Eftir
margra vikna þóf og síðan hatursskrif
í garö Alþýöubandalagsins hyggst
Alþýöuflokkurinn taka heljarstökkiö
aftur á bak og láta teyma sig enn á
ný út í vafasamar viðræður viö
Alþýöubandalagiö."
Undir lok greinar sinnar segir Ellert
réttilega, aö fólk ætlist til þess, aö
stjórnmálamenn sýni manndóm en
standi ekki í maraþonviðræðum um
ekki neitt, eins og hann kemst aö
orði: „Almenningur er orðinn þreyttur
á pólitískri refskák kokhraustra
loddara. Ef stjórnmálaflokkarnir vilja
ekki stuöla aö endanlegri upplausn
og leiða Glistrup til valda á íslandi,
þá eiga reyndari og ábyrgari menn í
öllum flokkum aö taka höndum
saman og binda enda á þann farsa,
sem hefur nú staðið alltof lengi yfir,“
segir alþingismaðurinn að lokum.
Sigurvegarar kosninganna, þeir
sem kalla sjálfa sig „verkalýös-
flokka", notuðu u.þ.b. 4 vikur til þess
að komast að engri niöurstöðu um
stjórnarmyndun. Nú er þess krafizt,
að þeir hefji enn eitt samskrafiö undir
forystu Lúðvíks Jósepssonar og
auðvitað mun hann ráða mestu um
En hvað sem því líður þá blasir það
nú við, að frystihúsin eru óðum að
stöðvast, atvinnuleysi aö skapast í
landinu eftir kosningar enda þótt á
því hafi ekki örlað allt síöastliðiö
kjörtímabil og varnaðarorð þeirra,
sem vöruðu við ótakmörkuðum
kaupgjaldshækkunum umfram getu
framleiðsluatvinnuveganna að veröa
aö óhugnanlegri staöreynd; kvíöi og
áhyggjur grafa nú um sig meðal
launþega, ekki sízt þeirra sem starfa
í frystiiðnaðinum. Þeir sjá nú, hvaö
stefna Verkamannasambandsins og
hinnar „ábyrgu" verkalýðsforystu er
aö leiöa yfir þá. En á sama tíma og
allt þetta öngþveiti blasir viö í
þjóðfélaginu rembist Alþýöubanda-
lagið eins og rjúpa viö staur og
heldur í efnahagstillögur, sem jafnvel
Magnús Kjartansson segist ekki
skilja. En á næstu grösum stendur
lausnarinn á sínum pólitíska haug,
Lúðvík Jósepsson, og hefur ráð undir
rifi hverju! *
En þetta sirkusástand getur ekki
haldizt öllu lengur hér á landi. Fólkið
er farið að hafa ógeð á vinnubrögð-
um hinna æfðu stjórnmálamanna,
það er hætt að hlæja. Virðing
Alþingis er í veði og hinir ábyrgari í
rööum allra flokka veröa aö snúa
bökum saman og mynda stjórn, sem
hefur frjálshyggju lýöræöisaflanna í
fyrirrúmi. Til þess voru kosningar
haldnar, að þeir öxluðu byrðarnar og
leystu vandann, sem við blasir.
Hinn 1. sept. nk. á grunnkaup að
hækka um 3%, auk vísitöluhækkun-
ar, og mun láta nærri, aö kaupgjald
hækki þá um 11 —14%, en gæti
jafnvel farið upp í 17% hækkun, og
sér hver heilvita maður, í hvert óefni
stefnir, ekki sízt með tilliti til þess, að
frystihúsin eru að stöðvast hvert af
öðru og fólk að verða atvinnulaust
með þeim rekstrargrundvelli, sem nú
ríkir. Það sjá því allir, hvað verða
mun um næstu mánaðamót. Þá á
einnig að ákveða búvöruverö, eins og
kunnugt er, en fiskverð ekki fyrr en
1. okt. Það segir þó ekkert, því að
auðvitað fer enginn bátur á veiðar
eftir 1. sept. nema frystihúsin taki á
móti afla til verkunar.
Síðasta ályktun Verkamannasam-
bandsins hlýtur að verða til þess, að
ýmsir skoði hug sinn um það, hvort
hún merki í raun og veru aö verið sé
að vísa því fólki úr sambandinu, sem
er ekki í „verkalýðsflokkunum"
tveimur. Við eigum að stefna að meiri
umhyggju fyrir verkafólkinu, en miklu
meira aðhaldi að „fínu“ mönnunum,
sem nota það í pólitískri refskák
sinni, bæði í Verkamannasambandi
íslands og öðrum launþegafélögum.
Verkamannasambandiö er nú bert
að því að vera ekki hagsmunasam-
tök, heldur pólitískt tæki manna eins
og Lúðvíks Jósepssonar. Ætli þjóöin
gæti ekki haft eitthvað við slíka
þróun að athuga, ef efna þyrfti til
nýrra kosninga?
Stjórn eða
skrípaleikur
eins og flokksmenn engra annarra
stjórnmálaflokka hér á landi eigi
aðild að launþegasamtökum. Þetta
er auðvitað frekleg móðgun við allan
þann fjölda fólks, sem styður Fram-
sóknarflokkinn, en þó einkum Sjálf-
stæöisflokkinn, og á bæöi aðild aö
Verkamannasambandinu og öðrum
launþegafélögum. Sjálfstæðismenn
stjórna jafnvel nokkrum launþega-
félögum og hafa haft mikil áhrif á
þingi ASÍ, eins og öllum er kunnugt.
Margir sjálfstæðismenn eru í Verka-
mannasambandinu og ætti enginn að
vita það betur en formaöur þess,
Guðmundur J. Guðmundsson, enda
hefur hann fram að þessu einatt haft
gott samstarf við verkalýðssinnaöa
sjálfstæðismenn, ekki síöur en félaga
sína í röðum Alþýðubandalagsins. Nú
hefur Guðmundur J. Guðmundsson
að vísu snúið við blaðinu og virðist
hvorki hafa stefnu Alþýðuflokksins
né Alþýöubandalagsins á stefnuskrá
Verkamannasambandsins, því að
hagsmunasamtaka né heldur opinber
stefna þeirra aö lýsa yfir stuðningi við
einstaka stjórnmálaflokka. Laun-
þegasamtök eru stofnuð til að þjóna
faglegum og félagslegum hagsmun-
um umbjóðenda sinna, en ekki að
taka þátt í flokkslegri stjórnmálabar-
áttu“. Þetta eru orð í tíma töluð og
hárrétt og ekki síður framhaldið í
grein Ellerts, þegar hann fullyrðir, að
nú eigi „að beita verkalýðshreyfing-
unni grímulaust fyrir vagn útvalinna
flokka" og þá sé stutt í það „að
óvandaðir verkalýðsforingjar beiti sér
leynt og Ijóst með eða móti réttkjörn-
um ríkisstjórnum hér á landi. Vfirlýs-
ing Verkamannasambandsins er
reyndar staöfesting á því, sem margir
hafa haldið fram, að aðgerðir Verka-
mannasambandsins nú í vetur og vor
höfðu það aö aðalmarkmiði að koma
fráfarandi ríkisstjórn frá. Ekki af
faglegum ástæðum heidur flokkspóli-
tískum. Á þessu er mikill munur“.
Ellert B. Schram segir ennfremur,
þessar viðræður, því að hann er
einvaldur í Alþýðubandalaginu og
eini flokksforinginn á íslandi nú um
stundir, sem heldur flokki sínum í
járngreipum.
Lúðvík stjórnar í anda alræðisins
og er þeim alþýðubandalagsmönnum
ekki sízt um það kunnugt. Það er
kannski ekki út í hött, að svo sé, því
að hann er langhæfasti stjórnmála-
maður þeirra, sleipur pragmatisti og
slyngur samningamaður, enda þótt
rætur hans hafi verið austur við
Svartahaf, a.m.k. meðan hann stjórn-
aði kommúnistadeildinni á Norðfiröi.
En þjóðin er orðin þreytt á þessu
málæði öllu og þá ekki sízt maraþon-
viðræðum „verkalýðsflokkanna",
sem leiddu einungis til hatursskrifa
og brígzlyrða. Þessir flokkar eru
raunar orðnir að athlægi og má mikið
vera, ef þeir hafa ekki unnið
„pyrreusar“-sigur í síðustu kosning-
um, en það mun að sjálfsögöu koma
í Ijós.
Lúðvík Jósepsson á Bessastöðum:
Forsætisráðherra-
stóllinn ekki skilyrði
Fortekur ekki fyrir viðræður við Sjálfstæðisflokkinn
„Jú, þetta er stór stund,“
sagði Lúðvík Jósepsson, íor-
maður Alþýðuhandalagsins,
þegar hann kom af fundi
forseta íslands á Bessastöð-
um um kl. 3.30 í gær og hafði
þá verið falið að hafa forystu
um viðræður stjórnmála-
flokkanna um myndun
meirihlutastjórnar. Svo
bætti hann við með hálfkær-
ingii „En þetta hefur svo sem
skeð áður.“
Lúðvík kvaðst nú mundu
taka upp viðræður við for-
svarsmenn hinna flokkanna.
Hann kvað vera ljóst, að það
væri grundvallaratriði fyrir
því, að þessi tilraun til
stjórnarmyndunar tækist, að
samstaða gæti tekizt milli
Alþýðubandalagsins og Al-
þýðuflokksins. Hann dró ekki
dul á að Alþýðubandalagið
kysi helzt að fá Framsóknar-
flokkinn í samstarf með
hinum flokkunum tveimur og
nú þyrfti að fá úr því skorið
hvort grundvöllur gæti orðið
fyrir meirihlutastjórn þess-
ara aðila eftir það sem á
undan væri gengið.
Lúðvík kvaðst þó ekki vilja
útiloka neinn möguleika og
ekki fortaka fyrir að einnig
kynni svo að fara að leitað
yrði til Sjálfstæðisflokksins
til að láta reyna á hvort þar
gæti náðst samstaða, ef fyrri
kosturinn brygðist, en Lúðvík
tók fram, að það'væri ekki
líklegt að hann tæki að sér að
mynda stjórn, sem hefði sömu
stefnu og fráfarandi ríkis-
stjórn.
Um framvinduna sagði
Lúðvík, að hann gerði ráð
fyrir að menn byrjuðu að tala
sig saman þegar í dag, og
þegar Mbl. náði aftur tali af
Lúðvík í gærkvöldi hafði
hann reifað viðræður á
óformlegan hátt bæði við Ólaf
Jóhannesson og Benedikt
Gröndal, sem báðir hafa tekið
jákvætt í málaleitan Lúðvíks
um viðræður þessara aðila.
Þá kvað Lúðvík og áformað að
halda þingflokksfund þeirra
alþýðubandalagsmanna í dag,
fimmtudag og miðstjórnar-
fundur væri fyrirhugaður á
föstudagskvöld.
Lúðvík sagði ennfremur er
hann svaraði fyrirspurnum
blaðamanna á Bessastöðum,
að hann teldi mjög mikilvægt
að gerð yrði rækileg athugun
á því hvort launþegasamtökin
vildu siga óbeinan þátt í því
að skera á þann hnút, sem nú
væri upp kominn, og kvaðst
mundu taka þetta atriði til
sérstakrar athugunar, ekki
sízt vegna þess að honum
Lúðvík Jósepsson ræðir við
fréttamenn á Bessastöðum.
hefði borizt á skrifstofu
flokksins fjöldi skeyta og bréf
frá launþegafélögum með
áskorunum um að verkalýðs-
flokkarnir tækju við stjórn-
inni.
Lúðvík kvað engan veginn
sýnt, að hann yrði forsætis-
ráðherra, þótt honum tækist
að mynda meirihlutastjórn,
því að slíkt væri ekkert
skilyrði af hans hálfu og
kvaðst Lúðvík mundu una því
vel að láta forsætisráðherra-
stólinn af hendi, ef honum
tækist að koma saman stjórn
er hann væri bærilega ánægð-
ur með.
Lúðvík sagði að þegar eftir
að hann hefði leitað til
forsvarsmanna Alþýðuflokks-
ins og Framsóknarflokksins
um viðræður mundi hann
snúa sér til forystumanna
verkalýðshreyfingarinnar til
að heyra skoðanir þeirra.
Lúðvík sagði, að það lægi í
augum uppi að hann gæti ekki
verið ýkja bjartsýnn á að
honum tækist að leysa þetta
verkefni sitt, af hendi því að
þegar væri búið að reyna
helztu möguleika til meiri-
hlutastjórnar en hann kvaðst
mundu hraða tilraun sinni
eftir megni.