Morgunblaðið - 20.08.1978, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. ÁGUST 1978
51
Sigrídur V algeirsdóttir hlaut 600 þúsund króna styrk
úr V ísindas jóði til ad 1 júka við gerð og stöðlun
hóphæfileikapróf a fyrir aldursflokka 5 til 18 ára
fpPrófið er búið, en frœðilega
hliðin er alveg endalaus...”
ins voru í wdasjóöi, ad
^ZstSSSS'
stöblun 5 til 18
fEr b^m%„S%ríðar
iaösins Mu ^f^iþriðju
var hún mnn
qtörfsiu. Hun QQJ. -w
•ésssssr
„Rannsókn þessi, sem er gerð
á vegum Kennaraháskóla ís-
lands, hófst árið 1969 og eru því
liðin 9 ár frá því ég byrjaði á
þessu verki. Meginástæðan fyrir
vali þessa verkefnis var sú, að
engin stöðluð hóppróf voru til og
vantaði því handhæg og
áreiðanleg mælitæki, sem hægt
væri að nota til að fá sambæri-
lega hópa, við rannsóknir til
dæmis á skólahæfi barna.
Valið var prófkerfi
Lorge-Thorndike og Hagen,
bæði vegna þess að það var vel
þekkt prófkerfi, staðlað í nokkr-
um löndum eða notað sem
fyrirmynd svipaðra prófa og
einnig vegna þess að sál-
fræðingarnir Jónas Pálsson og
Kristinn Björnsson höfðu áður
þýtt hluta af eldri gerð prófsins
fyrir sitt hvorn aldursflokkinn,
en stöðlun var ekki fram-
kvæmd,“ sagði Sigríður.
„Leyfi fékkst hjá höfundum
til að þýða og aðlaga að
íslenskum aðstæðum alla þætti
prófkerfisins, en það var upp-
runalega i tveim hliðstæðum
formum, þannig að um tvö
prófkerfi var að ræða, sem
prófuðu það sama í hverjum
aldursflokki frá 5 til 18 ára.
Prófkerfin eru ■greind í
myndapróf, fyrir ólæs börn, en
þau prófa fjögur megin svið, og
prófkerfi með rtiísþungum próf-
um fyrir læs börn og unglinga,
sem prófa átta megin svið,“ hélt
Sigríður áfram.
„Á árunum 1970 til 1972 var
svo unnið að þýðingu prófatriða
og fyrirmæla, jafnframt því sem
reynt var að aðlaga prófið
íslenskum aðstæðum.
Pyrsti þáttur stöðlunar var að
prófa úrtak barna og unglinga
úr öllum landshlutum, en úrtak-
ið var valið af handahófi með
hliðsjón af búsetu. í þessari
fyrstu yfirferð voru prófuð gæði
prófatriða í öllum aldurs-
flokkum. Að lokinni úrvinnslu
voru gölluð atriði fjarlægð.
Næsta skrefið var að laga þau
atriði, sem reyndust gölluð og
reyna prófið aftur, en þetta eru
þau vinnubrögð, sem notuð eru
við stöðlun. Ef haldið hefði verið
áfram samkvæmt hefðbundnum
aðferðum hefði næsta skrefið
orðið að prófa prófið í heild
fyrir hvern aldursflokk og nota
þær niðurstöður, sem viðmiðun
fyrir síðari tíma notkun. Þetta
má kalla hina hefðbundnu
aðferð við stöðlun mælitækja
sem þessara. Útkoman er sú að
til verður próf fyrir hvern
aldursflokk, sem ekki er hægt að
breyta nema með nýrri stöðlun,"
sagði Sigríður.
„Árið 1974 lauk ég doktors-
prófi og rannsakaði m.a. hag-
nýtt gildi mjög nýstárlegra
tölfræðiaðferða, sem kenndar
eru við danskan hagfræðing G.
Rasch," hélt Sigríður áfram.
„Þessar aðferðir höfðu aðeins
verið notaðar áður í tilrauna-
skyni, en ég ákvað þá að reyna
að halda áfram stöðlun íslensku
prófanna með þessari nýju
aðferð í stað þess að halda
áfram á hinn hefðbundna hátt.
Að því er ég best veit er þettá
í fyrsta skipti, sem hæfileika-
próf hefur verið unnið á þennan
hátt.
Þessi aðferð er einkum frá-
brugðin hinum hefðbundnu hug-
myndum í því að staðlaður er
ákveðinn atriðabanki og í hon-
um eru mun fleiri prófatriði en
myndu vera í hverju prófi, sem
lagt væri fyrir. Þetta þýðir það
fyrst og fremst að út úr
atriðabankanum er hægt að búa
til fleira en eitt próf (mælitæki).
Prófið verður því ekki eins
bundið og áður og nægt er að
breyta prófinu innbyrðis. Hvert
prófatriði um sig er staðlað, í
stað þess að staðla prófið í heild.
Auk þess sem tölfræðiaðferðir
Rasch leyfa verulegar breyting-
ar á gerð prófanna er fram-
kvæmd prófanna hugsuð á allt
annan hátt en áður hefur verið
venjan. Lagði ég enn til grund-
vallar þær hugmyndir, sem
fram komu í doktorsritgerð
minni árið 1974. I stað þess að
binda prófið við aldursflokka
get ég prófað ólíka aldursflokka
með sömu prófatriðum og innan
sama aldursflokks er hægt að
prófa nemendur með ólíkum
prófatriðum.
Önnur megin breytingin er
því sú að reynt er að prófa hvern
nemanda með prófi, sem hæfir
hans hæfileikastigi á sérhverju
sviði sem prófað er. Þannig er
reynt að forðast áhrif kvíða
vegna of þungra prófatriða og
áhrif leiða vegna of léttra
spurninga," sagði Sigríður.
„Prófheftin eru útbúin þannig
að þrátt fyrir þetta á að vera
hægt að prófa mörg börn í einu.
Þriðja meginbreytingin er að
niðurstöður prófa eru þannig
fram settar að unnt er að átta
sig á árangri nemenda á hverju
sviði, þ.e.a.s. í hverjum próf-
hluta. Hvorki er reiknuð út
meðaltala úr öllum prófhlutum
né greindarvísitala svo sem áður
var gert. Þessi nýja stöðlunar-
aðferð gerir það því kleift að
nota niðurstöður á annan veg en
ef beitt er hefðbundnum
stöðlunaraðferðum.
Notagildi prófa sem þessara
er ekki aðeins að þau geti verið
hentug tæki til rannsóknastarfa
heldur er þess vænst að þau geti
til dæmis að því er varðar yngri
börn haft leiðsagnargildi fyrir
kennara og aðstandendur hvað
snertir val á þroskavænlegu
námsumhverfi og námsefni fyr-
ir börnin, og má því nota prófið
til þess að reyna að afstýra
óraunhæfum kröfum til barn-
anna. Þekking á hæfileikum og
hæfni nemenda ætti einnig að
auka líkurnar á kennslu er
mætir þörfum einstaklingsins."
— Er hægt að beita þessari
aðferð við gerð venjulegra
skólaprófa?
„Já, kunnáttupróf eða hæfni-
próf er alveg eins hægt að
aðlaga að hæfni nemendanna,
þannig að þau prófi það sem
nemandinn kann, og séu nem-
andanum þá meira til leiðsagn-
ar en til að skelfa hann. Þarna
er einnig um að ræða hóppróf,
sem aðlöguð eru að hæfni og
þörfum einstaklingsins, þannig
að hann er prófaður á því stigi
sem hann er,“ sagði Sigríður.
„Síðastliðið haust komu út
myndapróf ætluð 5, 6, 7 og 8 ára
börnum. Þau eru fyrst og fremst
ætluð sem greinandi próf til
þess að kanna ef um erfiðleika
er að ræða á einhverjum sviðum
hjá börnunum. Þessi próf voru
notuð í fyrsta sinn í vetur í
nokkrum skólum og niður-
stöðurnar úr þeim sýndu ná-
kvæmlega það sama og stöðlun-
in gerði ráð fyrir. Þær hug-
myndir, sem ég hafði um þetta
upphaflega, hafa því alveg
staðist miðað við niðurstöður
þeirra rannsókna, sem ég hef
gert. Núna er ég að vinna að
undirbúningi að útgáfu á próf-
bókum, töflum og ýmsum leið-
beiningum, sem ætlað er fyrir
eldri börn og vonast ég til þess
að geta lokið því verki fljótlega.“
— Ertu þá svo til búin að
Ijúka þessu verkefni?
„Já, það má segja, að prófið sé
búið, en fræðilega hliðin er
alveg endalaus, því að það vakna
alltaf fleiri spurningar eftir því
sem lengra er haldið," sagði
Sigurður.
— Hefur ekki farið mikill
tími í þetta?
„Jú, víst hefur þetta tekið
mikinn tíma og má segja að í
þetta hafi farið síðastliðin ár af
minni rannsóknarskyldu svo og
margar frístundir. Oft hef ég þó
vrið hálfreið út í sjálfa mig fyrir
að hafa b.vrjað á þessu, en
einhvern veginn þvældist ég út
í þetta án þess að gera mér grein
fyrir afleiðingunum."
„Ekkert fast starfslið hefur
unnið að þessari rannsókn þótt
stór sé í sniðum, én nokkrir
lektorar skólans hafa veitt
ómetanlega aðstoð við prófanir.
Þá hefi ég haft mjög gott fólk
mér til aðstoðar um lengri eða
skemmri tíma. Síðast en ekki
síst hafa rektorar skólans greitt
götu þessa verks í hvívetna.
Eftir á sé ég ekki eftir öllum
þeim tíma og erfiði, sem í þetta
hefur farið, því að starfið hefur
þroskað mig á ýmsan hátt og á
því hef ég margt lært,“ hélt
Sigríður áfram. „Mér hefur
einnig gefist tækifæri til að
kynnast góðu fólki og við þetta
hafa skapast alþjóðleg tengsl
sem eru mjög ánægjuleg. Það
má þó segja að þetta hafi
fremur verið unnið af áhuga á
rannsóknarstörfum, en til þess
að afla tekna, þó er svo koinið
að ég verð því fegnust er
prentararnir taka við.“
„Eg er því ánægð með að hafa
fengið þennan styrk núna, vegna
þess að mér finnst ntjög n'iikil-
vægt að geta komið þessu verki
frá mér sem fyrst,“ bætir
Sigríður við.
Við þökkunt dr. Sigríði Þ.
Valgeirsdóttur fyrir þetta
ánægjulega spjall og viljum
ógjarnan tefja hana lengur, því
það sést á öllu að hún er störfum
hlaðin. Upp um alla veggi á
skrifstofu hennar eru hlaðar af
bókuni, skýrslum og tölvuút-
skriftum sem unnið hefur verið
úr eða eftir er að vinna úr, en
til þess þarf vissulega bæði tíma
og orku.
A.K.
Dr. Sigríður I>. Valgeirsdóttir við vinnu á skrifstofu sinni í kennaraháskólanunt.
i Ljósmi Emilía