Morgunblaðið - 31.08.1978, Page 14

Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
X4 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. AGUST 1978
„Þið borgið tvöfalt"
ÞESSA dagana stendur yfir svokallað Zukofsky
námskeið á vegum Tónlistarskólans í Reykjavík.
Leiðbeinandi þar er bandaríkjamaðurinn Paul
Zukofsky sem er íslenskum tónlistarmönnum, og þá
sérstaklega tónlistarnemum, að góðu kunnur.
Námskeiðið fer fram í Tónlistarskólanum í Skipholti
og sækja það um 35 manns. Blaðamaður tók Paul
Zukofsky tali eitt grámuggulegt rigningarkvöld og
varð þá til svofelldur kontrapúnktur.
BLMs Ilver or hvernÍR hófust
afskipti þín af tónlistarmálum
á íslandi?
„Það mun hafa verið á
árunum 1965 til 66. Þá kom ég
í tónleikaheimsókn á vegum
innlends „impressariós", sem
naut aðstoðar þeirra Þorkels
Sigurbjörnssonar og Leifs
Þórarinssonar, eri þessum vin-
um mínum kynntist ég á sumar-
námskeiði í Tanglewood í
Massachusets árinu á undan.
Þorkell og Leifur voru þar báðir
við tónlistarnám eins og ég.
Árið á eftir kom ég svo aftur til
íslands og hélt tónleika með
Þorkatli og Gunnari Egilssyni.
Nú, svo var mér boðið til leiks
á tónlistarhátíð norræns æsku-
fólks sem haldin var hér ekki
alls fyrir löngu; stjórnaði m.a.
strengjasveit skandinavískra
tónlistarnema í flutningi á
Threnody eftir Penderecki.
Hugmyndin að sumarstarfsemi
á borð við námskeiðið í ár er
oðin nokkuð gömul, að vísu
miðaðist hún upphaflega við að
haldnir væru tónleikar í stað
kennslunámskeiða. Það voru
þeir Gunnar og Þorkell sem létu
sig dreyma um þetta með mér.
En fé skorti til framkvæmda."
BLMi En hvað veldur þessu nú?
„Ég á marga vini á íslandi. Til
viðbótar þeim sem ég gat um
áðan get ég nefnt Jón Nordal,
Þorgerði og Rut Ingólfsdætur,
Pál P. Pálsson og Atla Heimi
Sveinsson. Allt hefur þetta fólk
áhuga á nútímatónlist og vill
veg hennar sem mestan á
íslandi. Þeim er annt um að
eigin nemendur og annarra fá
innsýn í list samtímans."
BLMi En hvað veldur því að þú
hefur meiri áhuga á að halda
sifk námskeið hér en t.d. í
Bandaríkjunum?
„Ég hef meira frelsi hér til að
velja viðfangsefnin. Erlendis
eru það allskonar menn sem
rétta manni verkefnin í hendur.
Auk þess er meiri þörf hér en
heima.“
BLM. llvers konar viðfangs-
efni heilla þig mest?
„Því er erfitt að svara. Ég vil
ekki binda framtíð námskeið-
anna í of fastar skorður strax í
upphafi. En sem stendur vinn-
um við að tónverkum eftir
Stravinsky, Ives, Copland,
Varése og Schönberg."
BLM. Hefur þú aðallega áhuga
á tónverkum frá fyrri hluta
tuttugustu aldar?
„Nei, ekki einvörðungu. Ég
hef áhuga á góðri tónlist allra
tíma. En nemendur þurfa fyrst
að kynnast tónverkum ofan-
greindra tónskálda áður en
lengra er haldið. Stökkið frá
Beethoven til Weberns er
stærra en stökkið frá Webern til
Babbitts."
BLM. Eru íslenskir tónlistar-
nemar illa undir þetta búnir?
„Já, það verð ég því miður að
segja. I sumum tilfellum hafa
þeir leikið lítið sem ekkert
nútímalegs eðlis. En þeir taka
viðfangsefnunum vel, vinna eins
og forkar og hafa áhuga. Þátt-
takendur námskeiðsins eru
flestir á aldrinum frá 15 ára og
upp úr.“
BLM. Ilvað annað hefur þú að
segja um tónmennt íslendinga
eftir að hafa haft af henni
margskonar kynni?
„Viðkynning mín er takmörk-
uð. Ég þekki t.d. lítið inn á
bóklega menntun tónlistarnema
ykkar, t.d. í tónfræðum og
tónlistarsögu. En nemendur
ykkar geta leikið vel. Vandamál
strengjaleikara er hins vegar
það hve kennaraskipti eru tíð.
Þeir koma og fara þrír kennar
á fjorum árum, sem allir breyta
tækni nemandans, geta ekki náð
miklum árangri. Nemandinn
getur varla haldið á boga án
hverskonar hugarangurs. Þetta
kemur einnig niður á magni
tónbókmennta sem nemandinn
kemst yfir að læra, sem og
hljómsveitarleik sem mér virð-
ist af skornum skammti. Það er
ekki vöntun á peningum sem
veldur kennaravandamáli nú,
heldur erfiðleikar í skipulagn-
ingu námsins. Nemendur í
menntaskólum, sem margir
hverjir stunda nám í Tónlistar-
skólanum, sækja kennslustundir
á öndverðum skólatíma, á kvöld-
in eða í eftirmiðdag. Auk þess
hafa þeir ákaflega takmarkaðan
tímafjölda til æfinga og undir-
búnings, kannski tvo til þrjá
tíma á dag þegar best lætur. Það
gefur auga leið að ekki er hægt
að reka „conservatóríum" með
þessum hætti. Ástandið er
alvarlegt. Samt er árangur
nemendanna ótrúlega góður."
BLM. Hvað um
hljómsveitarleik?
„Þið haldið sérkennilega á
peningamálum. Ár hvert ræður
Sinfóníuhljómsveit Islands út-
lendinga til að fylla raðir
hljómsveitarmanna og til að
annast kennslustörf við tón-
listarskóla borgarinnar. Það er
rangt að þessu staðið. Ef skólinn
væri látinn sitja í fyrirrúmi, þó
ekki væri nema um stundarsak-
ir, gæti hvert sæti Sinfóníu-
hljómsveitarinnar verið skipað
Íslendingum innan örfárra ára.
Hljómsveitir stórborga eins og
New York, Boston og Chicago,
lifa hreinlega á nemendum
skóla viðkomandi borga. Þegar
íslenskum ráðamönnum verður
þetta ljóst breytist allt.“
BLM. Þú ert auðheyrilega
töluvert inn í pólitik líðandi
stundar. Gefur þetta til kynna
að þú hyggist gera Tónlistar
skólann að starfsvettvangi þín-
um í framtíðinni?
„Ekki beinlínis. Ég verð hins
vegar til ráðuneytis sé þess
óskað. Ég kem aftur til íslands
í lok september til að stjórna
Sinfóníuhljómsveit Islands og
geri þá hvað ég get ef ráðamenn
í tónlistarmálum vilja þiggja
aðstoð mína. En sumarnám-
skeiðin verða vonandi áfram, og
þá fyrst og fremst til að búa
hljóðfæraleikara undir þátttöku
í Sinfóníuhljómsveit íslands.
BLM. Hvers eðlis er starf þitt
í Bandaríkjunum?
„Ég kenni, leik nútímatónlist
víða, ferðast um, og þá einnig til
Evrópu. Ég or einnig á förum til
Japan. Ég stjórna jafnframt
lítilli hljómsveit í New Jersey
sem heldur þrenna tónleika
árlega, og vinn að rannsóknum
á ýmsum hreyfiþáttum manns-
líkamans i hljóðfæraleik, svo
dæmi séu nefnd. Þessar rann-
sóknir fara fram á vegum lítils
félagsskapar sem ég stofnaði í
þessum sérstaka tilgangi, og
hefur rannsóknaraðstöðu hjá
Bell rannsóknarstofunni í New
Jersey."
BLM. Ertu reiðubúinn að
kveða upp dóm um Sinfóníu-
hljómsveit íslands?!?
„Nei, ekki strax. Það væri
frekar í lok september. Hins
vegar hef ég heyrt hljómsveitina
leika og hreifst af.“
BLM. Ilvar stendur ísland í
almennu tónlistarlegu tilliti f
samanburði við önnur lönd?
„Þessu er erfitt að svara?
Paul Zukofsky was born in Brooklyn
Heights, New York in 1943 He was
brought up in an artistic atmosph-
ere, his father being the poet Louis
Zukofsky, and started playíng the
violin at the age of four. After a year
of study with Ivan Galamian. he
made his professional debut at the
age of eight with the New Haven
Symphony. At fourteen Paul Zukof-
sky became a student at Manhattan's
Juilliard School of Music" By the time
he was seventeen he had played
three major recitais in Carnegie Hall
At twenty he received his Master's
degree from Juilliard Today Paul
Zukofsky is the chief exponent of
contemporary American violin mus-
ic In addition to his teaching.
Zukofsky performs, holds workshops
and conducts at various university
campuses each year. He is involved
in a research project entitled Systems
Violin Playing, and is a director of the
Center for Contemporary Perfor-
mance Practice. a non profit corp-
oration which exists for the research
and disseminatíon of the perfor-
mance techniques of new music. He
has written a number of treatises on
modern music and violin playing.
and because of the kind of advice he
can offer on bowing and fingering,
Zukofsky is recognized as a peer by
avant-garde writers.
„Tónlistarskólinn sendi eintak af
kynningarbæklingi Zukofsky
námskeiðsins víða um lönd í von
um erlenda pátttöku."
Samanburður er oft óréttlátur
og villandi. Jafnvel „afskekkt-
asta“ landbúnaðarhérað í
Bandaríkjunum hefur víst for-
skot miðað við Island sem erfitt
er að leiðrétta í samanburði. Öll
mannleg samskipti, ferðalög og
upplýsingamiðlun er þar örari,
raddskrár auðfengnari, hljóm-
plötur ódýrari og bókasöfn til
staðar. Bara verðlag hér setur
stórt strik í reikninginn. Þrátt
fyrir þennan aðstöðumun er vel
að mörgu staðið hér á landi.
Tónlistarmenn og tónlistarunn-
endur eru ótrúlega margir
miðað við mannfjölda og aðsókn
að tónleikum miðað við höfða-
tölu er prýðileg ef ekki einstök.
Tónlistarmennirnir eru sam-
bærilegir við starfsbræður sína
hvar sem er erlendis. Stærsta
vandamálið er ástandið í tón-
listarmálum á menntaskólastig-
inu og tímaskipting nemanda.
Vegna þess arna flýja bestu
nemendurnir land á unga aldri.
Það veldur hins vegar því að
eining íslenskra tónlistarmanna
rofnar. Þeir skiptast í tvo hópa,
þá sem sigldu og hina sem
heima sátu. Við þetta myndast
óþarfa rígur. En það sem verra
er, námsmennirnir ungu
ílendast erlendis og snúa margir
aldrei heim á ný. Þetta er
fáránlegt ástand. íslenska þjóð-
in er með þessu að veita
erlendum hljómsveitum fjár-
hagsstyrk. Til að bæta gráu ofan
á svart ráðið þið svo erlenda
hljóðfæraleikara til starfa í
Sinfóníuhljómsveit íslands. Þið
borgið tvöfalt."
BLM. Þú ert þá án efa hlynntur
stofnun tónlistarháskóla á
íslandi?
„Ef það er lausnin er ekki
eftir neinu að bíða.“
BLM. Erum við tilbúin undir
slíkt. höfum við starfskrafta og
na-gilega aðstöðu?
„Aðstaðan er að sönnu ófull-
kominn, en það breytist. Þið
verðið að byrja einhvers staðar.
Strax og Tónlistarskólinn í
Reykjavík hefur fengið opinber
fyrirmæli á háskólastigi fylgir
allt annað í kjölfarið. Góðir
nemendur bíða átekta, það gerir
gæfumuninn. Hvað kennaraliðið
áhrærir nægir að gera tvennt að
skilyrði, að það hafi áhuga, helst
brennandi, og að það «é til
staðar í landinu í nokkur ár
samfleytt. Það er allt og sumt.
Auk þess er hægur vandi að
ráða erlenda kennara til starfa
til að hrinda þessu af stað.“
BLM. Er það rétt til getið að
auðvelt muni að fá hingað
jafnvei frægustu tónlistarmcnn
til tónleika og fyrirlestrahal<fe?
„Jú, það er rétt. Ég talaði
ítarlega við John Cage um þetta
mál fyrir skömmu. Hann virtist
hafa mikinn áhuga á íslandi og
tónlistarmálum þess. John Cage
er eitt frægasta tónskáld nútím-
ans og því mikill fengur að
stuðningi hans.“
BLM. Hvað hefur veitt þér
mesta ánægju í starfi til þessa?
„Að borða! Ég er þeirrar
skoðunar að þegar maður verður
of gamall til að njóta alls þess
besta, þ.e. víns, vífa og söngs,
eigi maður að gefa sönginn upp
á bátinn ...