Morgunblaðið - 03.09.1978, Side 6

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 1978
Björgunarflekinn
Fram að fyrri heims-
styrjöldinni eða jafnvel
fram að þeirri síðari, 1939,
voru enKÍn heimsvandamál
til, að minnsta kosti ekki
cins ok við þekkjum þau
nú. Vesturveldin þurftu
aðeins að tryKKja sér land-
vinninKa ok haida þeim.
Eftir 1945 er ástandið ok
nýlendustefnan Kerbreytt.
Nokkurs konar lýðveldi
(Sameinuðu þjóðirnar ok
sérstofnanir þeirra) tóku
við deilum nýlenduveld-
anna ok hafa á sama hátt
tryKKt, — innan þjóða-
ramma — hið ótryKKa
jafnva-KÍ milli fjölda ok
fjármuna.
Hér mun ekki einu sinni
í stórum dráttum farið út
■ öll vandamál þessarar
nýju sambúðar, heldur
aðeins Kripið á þeim sem
snerta mannlífið ok eink-
um fjailað um það sem
ÓKnar því. Þar ber hæst
(að styrjöldum undanskild-
um) það sem ranKleKa er
kallað „hunKurvandamál-
ið“, en er öllu heldur
vannærinKarvandi.
Afskipta-
leysi og
fjarlægdir
SamhyKÖ stendur á ávallt
í öfuKu hlutfalli við fjar-
læKð. Við finrium ekki til
með JtfinKurmorða manni,
ef hann er utan sjón-
deildarhrinKS okkar. Sé
hann mjöK illa haldinn í
næsta húsi eða þá að við
þekkjum hann vel, erum við
reiðubúin til að Kera eitt-
hvað honum til hjálpar. Ok
sé hann heimilismaður,
Ketum við ekki annað en
deilt með honum matnum.
Síðan á stríðsárunum
höfum við í sívaxandi mæli
fundið til nálæKðar ann-
arra. Kílómetrarnir eru
jafn marKÍr, en fjarlægðin
minni. Við höfum meira að
segja tilfinningú fyrir
eymd heimsins þó hún komi
kannski ekki við samvizk-
una. Mannkynið er talið,
framleiðsla þess þekkt og
matarskammtur þess opin-
ber í miskunnanarlausum
tölum. Það er mjög erfitt að
lesa ekki, heyra ekki og vita
ekki.
En því sem kallað hefur
verið mannfjölgunar-
sprengingin hefur ekki
fylgt viðhlítandi átak til að
auka landbúnaðarfram-
leiðsluna. Eftir heims-
styrjöldina fékk iðnaðurinn
forgang, vegna einhvers
konar tízku eða framúr-
stefnu. Það var slæm þekk-
ing á mannkynssögunni.
Veldi Breta á 18. öld átti
rætur sínar í landbúnaðar-
byltingunni annars staðar.
Á þeim tímum, er nægileg
fæða var til ráðstöfunar og
umframbirgðir (sem ekki
má blanda saman við of-
framleiðslu) gerðu fært að
fæða skipasmiði, hermenn
og sjóliða, þá var mögulegt
að leggja undir sig heiminn.
Á sama hátt byggðust
hinar miklu framfarir í
Þýzkalandi á árunum 1880
til 1913 á verulegri aukn-
ingu landbúnaðarfram-
leiðslunnar.
Alþjóðastofnanirnar
gerðu sömu axarsköftin
sem þjóðirnar, með því að
ívilna í byrjun verulega í
fjárfestingum tii iðnaðar.
Þær skildu ekki fyrr en
eftir matvælaskortinn um
1965, hversu æðuöflunin er
mikil lífsnauðsýn, og er þá
tekið vægt til orða.
Þá hlýtur sú spurning að
vakna, að hve miklu leyti
við viljum raunverulega
koma í veg fyrir að fólk
deyi. Góðgerðastarfsemi
ber þar hæst. Engum
blandast hugur um að slík
góðgerðastarfsemi, sem
alltaf hefur fremur létt
sámvizku hinna ríku en
fyllt maga hinna fátæku, er
ekki til þess fallin. Til að
létta á samvizkunni verður
að ganga svolítið lengra,
þótt ekki vanti yfirskyn í
þeim efnum. Hverju finnur
maður ekki upp á til að
firra sig sök?
FYRRI HLUTI
„Ef þeir vildu nú bara
byrja á því að koma betra
skipulagi á þetta, stjórna
því betur, þá værum við til
viðtals" ... „Þegar þeir
kunna betur að fara með
peningana okkar ...“ „Það
ætti frekar að leita til
arabísku milljónamæring-
anna, sem gera ekki annað
en ræna okkur" ... „Meðan
Indverjar láta kýrnar
sínar ...“
Hver um sig setur mörk-
in þar sem honum hentar.
Milli þeirra, sem þjást fyrir
aðra, og háðfugianna sem
reiðubúnir eru til alls, það
er að segja á neikvæðan
hátt, eru margvíslegir
kostir. Þrátt fyrir allt,
erum við athugulli og við-
kvæmari fyrir því sem
gerist en tíðkaðist fyrir
stríð. Og líklega mundum
við fallast á það að taka á
okkur ofurlítið þyngri byrð-
ar en áður, ef yfir dyndi
hungursneyð.
Almenningsálitið á
Vesturlöndum hneykslast
einkum á andstæðum á
persónulegum kjörum. Þeg-
ar Onassis dó, var skrifað
um að að eigur hans gætu
dugað til halda lífinu í
þúsundum manna. Þó slíkir
útreikningar á fjármunum
séu alltaf mjög athyglis-
verðir, þá stenzt þessi samt
ekki. Skipin, flugvélarnar
og árlegir vextir eru ekki
fæða. Skipting tekjustofna
milli þurfandi fjölskyldna
bætir ekki grammi af korni
við heimsframleiðsluna,
hækkar bara svolítið verð-
ið.
Slík hækkun gæti
kannski verið hvetjandi
fyrir framleiðsluna á viss-
um svæðum og þannig gætu
fjármunirnir sem Onassis
notaði (í húseignum,
snekkjum, einkaflugvélum
o.s.frv.) nýtzt til að rækta
jörðina og gera hana verð-
meiri, auka fræðslu í land-
búnaði o.s.frv. Þá mundi
fæðuframleiðsla aukast, en
ekki fyrr en að nokkrum
tíma liðnum.
Ætti maður að bregðast
svolítið skár við þessháttar
vandamálum, þá verður að
hætta við þetta blekkjandi
gjaldeyriskerfi og hugsa
fremur í varningi eða jafn-
vel fæðu. Þar sem um
lífshættu er að ræða, eru
verðmætin ekki mæld í
dollurum, heldur eru það
kalóríurnar eða eggjahvítu-
efnin sem gilda.
Hve marg-
ir deyja
nú eða á
morgun?
Öðru hverju eru gefnar
upp tölur um offjölgun í
vissum fátækum löndum,
þegar athygli ríku þjóð-
anna beinist ofurlítið að
henni.
Þá kemur fram að af 46
milljónum manna sem
deyja í veröldinni deyja um
5 milljónir úr hungri eða
öllu heldur af vannæringu.
Þetta er ekki aðeins erfitt
að mæla heldur líka að
staðhæfa. Ef þessar 2900
milljónir mannvera, sem
teljast vanþróaðar á máli
Sameinuðu þjóðanna, hefðu
sömu dánartíðni og 1200
milljónir „þróaðra" manna,
þá mundu á hverju ári
bætast við milljónir
mannslífa.
En ekki er hægt að skella
allri skuldinni á fæðuna.
Það er ákaflega sjaldgæfur
dauðdagi að líf fjari bara
út, en ónóg fæða veikir
mótstöðuaflið gegn sjúk-
dómum. Því er vannæring
alveg jafn banvæn og hung-
ur. Barn, sem er úttroðið af
„manioc" er til dæmis ekki
hungrað, en það getur verið
að dauða komið af
næringarskorti.
í lítt þróuðu landi áttu
hjón að jafnaði 5 börn og
komu upp tveimur. Nú
hefur dánartíðni lækkað
svo mjög, að þau eiga sex og
koma upp fjórum eða fleir-
um. Þetta kemur út eins og
frjósemin hafi meira en
tvöfaldazt. En misjöfn kjör
fjölskyldnanna koma í veg
fyrir að fyrir þessu sé
fundið beint. Smáborgarinn
við Columbíuháskóla sem
grúfir sig yfir tölurnar
sínar og sænski predikar-
inn, sem komið hefur í
staðinn fyrir góðgerða-
dýrlinginn, eru með hugann
við það sama og óska þess
sama. Mundi ekki þetta
auka-barn verða til þess að
þrjár manneskjur yrðu að
deyja seinna? Þess vegna
skulum við ekki bæta fleir-
um í bátinn. Takmörkum
fæðingar.
Þessi niðurstaða kom
formlega fram fyrir 30
árum, en mjög hægt gengur
að koma henni í fram-
kvæmd. Mestu spekingarn-
ir hafa nefnilega mjög
barnaleg, viðhorf, þegar
þeir ætla að fara að spyrna
við fótum. Þeir góðu herrar,
Pestel og Mesarovic, setja
fram í seinni skýrslunni frá
Rómarklúbbnum — sem að
vísu er ekki eins yfirborðs-
leg og sú fyrri en ekki síður
full af barnaskap — í
tveimur einföldum línum
kjarna málsins: „Ekki þarf
meira en 20 ára drátt á því
að koma á strangri fólks-
fjölgunarstefnu, til þess að
tölurnar (um barnadauða)
hækki Qm 300%.“
Otal tölulegar greiningar
á kerfinu vekja aðdáun, en
segja okkur ekkert annað
en það að talnaspekingur-
inn hefUr þann vafasama
hægileika að geta dregið úr
því sem ef til vill er
nauðsynlegt og kallast
dómgreind. Við skulum líta
betur á þessa setningu, sem
í senn er djöfulleg, róandi
og ðgnandi. Hver ber
ábyrgðina? Og hvað táknar
ströng fólksfjölgunar-
stefna? Þetta segir ekki
neitt. Höfundarnir vita
ekki það, sem gert hefur
verið eða ráðgert (ófrjó-
semisvökvar eða salt,
ströng viðurlög fyrir feður
við þriðja barn, þvinganir á
hendur stjórnum sem ekki
fást til að gera ráðstafanir
o.s.frv.) Ekki er minnzt á
geldingarstöðvarnar á Ind-
landi, aðgerðir mannfjölg-
unarráðanna í Norð-
ur-Afríku og svo framvegis.
Þarna eru mikilvægir
þættir, sem höfundar
merkrar bókar byggja á
tölur um áætlaðan barna-
dauða á hverju ári fram til
ársins 2025, án þess að
þekkja slík grundvallar-
atriði.
Tilraunir til að fækka
fæðingum hefur ekkert
skort á undanförnum 30
árum. Allt frá 1952 hafa
stórar stofnanir, meðal
þeirra Ford og Rockefeller-
stofnanirnar, rekið mann-
fjölgunarráð, sem hefur
það að markmiði að finna
nýjar getnaðarvarnir. Á
nokkrum árum sá pillan
fræga dagsins ljós og í
kjölfarið ófrjósemisað-
gerðirnar.
Ædstu prest-
ar og
smærri
spámenn
Þegar um er að ræða
hagnýtar fæðingafækkanir,
hefur trúgirni fólks verið
misnotuð í ríkum mæli,
fremur vegna fáfræði um
grundvallaratriði en vilj-
andi. Ekki hefur hjá því
farið að nýtt væri trúin á
galdra, á borð við þá sem
mannkynið hefur þekkt í
þúsundir ára á öðrum svið-
um, með sömu aðferðum og
sama árangri. Til dæmis
voru getnaðarvarnalyfin
kynnt í Frakklandi um 1960
sem nýjung, uppgötvun á
borð við lasergeislann eða
ónæmislyfin, þegar þau
höfðu í raun verið notuð á
ýmsan hátt í tvær aldir. Til
varnar málstaðnum (sem
Lyftari leysir vandann
Viö eigum nú fyrirliggjandi hina velhekktu BV-handlyftivagna meö
2500 kílóa lyftigetu á mjög hagstæöu veröi.
&
Einnig útvegum viö með stuttum fyrirvara allar
geröir lyftara til notkunar innanhúss eöa á sléttum
gólfum fyrir vöruhús, frystihús, sláturhús og alls
konar iðnaö.
Hringið eða skrifið og viö munum fúslega veita
allar nánari upplýsingar.
1

«3
HARALD ST. BJÖRNSSON j
UMBOÐS-OG HEILDVERZLUN
hsfa
I SÍMI 85222 LÁGMÚLA 5
PÓSTHÓLF 887 REYKJAVÍK
Landssamtökin
Þroskahjálp
halda almennan fund um málefni þroskaheftra
mánudaginn 4. sept. n.k. kl. 20.30 í Domus
Medica viö Egilsgötu.
Agnete Schou fulltrúi frá Landssamtökunum
Evnesvages Vel í . Danmörku flytur
framsöguerindi:
Foreldrastarf og
foreldrafræðsla
Aö loknu erindi veröa umræöur. Erindiö veröur
túlkað á íslensku.
Fundurinn er opinn öllu áhugafólki um málefni
þroskaheftra, en foreldrar og starfsfólk allra
stofnana fyrir þroskahefta er sérstaklega hvatt til
aö mæta.
Kaffiveitingar veröa á staðnum.
Stjornin.