Morgunblaðið - 23.09.1978, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1978
15
Árni Helgason, Stykkishólmi:
Bezta fjárfestingin
veröur gripiö fast í taumana, mun
skapast algjört öngþveiti í efna-
hags- og fjármálalífi
þjóöarinnar... Þess vegna þer
nú brýna nauösyn til aö tekin sé
uþþ ný stefna í efnahagsmálum
þjóðarinnar. Um hana eiga allir
frjálslyndir umbótamenn aö sam-
einast.“ Kannast nokkur viö
keimlíkar yfirlýsingar frá því á sl.
vordögum, meir en 20 árum
síðar? Og kannast nokkur viö
nýja skatta í „gamlan" eyöslu-
grunn aö þeim loknum (nýr
flokkur á gömlum grunni)?
Önnur gengislækkun —
verðbætur á laun skertar
I maímánuði 1958 er framkvæmd
önnur gengislækkun meö hækk-
un yfirfærslugjalds. Verðlagsuþp-
bætur á laun eru og enn skertar.
En á móti kemur nokkur lögboöin
launahækkun, sem og hækkun
bóta almannatrygginga. Þessar
ráöstafanir vóru m.a. geröar meö
breytingu á lögum um útflutn-
ingssjóð. Efnisatriöi hinna nýju
laga vóru þessi:
1) Meöalútflutningsbætur hækka
úr 45% í 75% á fob-virði, en
bótaflokkum fækkað í þrjá.
2) 55% yfirfærslubætur í þjónustu-
tekjur.
3) Tekjuöflun var m.a.: 55% yfir-
færslugjald (30% á örfáa flokka).
Gjaldflokkum innflutningsgjalda
fækkað úr 6 í 3, 62%, 40% og
22%. Skattur hækkaður af
innlendum tollvörutegundum.
Leyfisgjald á bílum hækkaö úr
125% í 160%. Sérstakt inn-
flutningsgjald lagt á benzín
(sem var Þá nýr tekjuöflunar-
skattur).
4) 9 stiga hækkun F-vísitölu, sem
leiöir af yfirfærslugjaldi, skal
ekki koma fram í K-vísitölu,
K-vísitala (sem svarar til F-vísi-
tölu 191 stig) verður 183 stig til
31/8/’58, eftir þaö 183 stig aö
viðbættum þeim stigum, sem
F-vísitala 1/8 veröur umfram
200; reiknaö á þriggja mánaöa
fresti eins og áöur.
5) Almenn 5 til 7% launahækkun
(þó ekki á mánaöarlaun umfram
4.390 kr) 1/6/’58, 5% hækkun
bótafjárhæöa trygginga. Kjara-
samningar verkalýðsfélaga
júlí^september, samiö um
grunnkaupshækkanir á bilinu
6—9%.
Hér er vinstri stjórnin enn við sama
heygaröshornið — og vísitölu-
leikurinn í sömu útsetningu og
fyrr. Tekna til aö rísa undir
vaxandi kerfi útflutningsuppbóta
var sem sé aflað meö 30 til 55%
yfirfærslugjaldi á gjaldeyrissölu,
22—62% innflutningsgjaldi, sér-
stökum 6% skatti á veltu og
þjónustu, 10% gjaldi á farmiöum
til útlanda og 10% af vátrygging-
um og gjald af innheimtum
tollvörum skyldi innheimt meö
150% álagi (sem var 70% hækk-
un), stórhækkun leyfisgjalds bif-
reiða, álagshækkun á feröagjald-
eyri og álagningu sérstaks
benzíngjalds, sem var nýjung.
Orörétt sagöi fráfarandi forsætis-
ráöherra:
„Fyrir lá aö hinn 1. desember átti
aö taka gildi ný kaupgreiðsluvísi-
tala, sem fól í sér 17 stiga
hækkun. Til þess aö koma í veg
fyrir nýja verðbólguöldu, sem af
þessu hlaut aö rísa, óskaöi ég
þess viö samráöherra mína, að
ríkisstjórnin beitti sér fyrir setn-
ingu laga um frestun á fram-
kvæmd hinnar nýju vísitölu til
loka mánaðarins ...“
„Leitaö var umsagnar Alþýðusam-
bandsþings um lagasetningu
þessa, samkvæmt skilyröi, sem
sett var fram um þaö í ríkisstjórn-
inni. Alþýðusambandiö neitaöi
fyrir sitt leyti beiöni minni um
frestun ... Af þessu leiddi aö hin
nýja kaupgreiðsluvísitala kom til
framkvæmda um mánaöamótin,
og ný veröbólgualda er þar meö
skollin yfir. Viö þetta er svo því aö
bæta, aö í ríkisstjórninni er ekki
samstaða um nein úrræöi í
þessum málum, sem aö mínu áliti
geta stöövaö hina háskalegu
veröbólguþróun, sem verður
óvlöráöanleg, ef ekki næst sam-
komulag um raunhæfar ráöstaf-
anir, sem lýst var yfir aö þyrfti aö
gera, þegar efnahagsfrumvarp
ríkisstjórnarinnar var lagt fyrir
Alþingi í vor.“
Klögumálin
gengu á víxl
Tíminn sagöi á forsíðu 5. desem-
ber 1958: „Kommúnistar felldu
ríkisstjórnina meö því aö giröa
fyrir allar færar leiöir í efnahags-
málum”. Þjóðviljinn sagði á
forsíðu sama dag: „Framsókn
rýfur stjórnarsamstarfið”.
Stóryrtar greinar gengu á milli.
Þjóöviljinn lýsti m.a. fjármálaráö-
herra vinstri stjórnarinnar svo:
„Eysteinn Jónsson hefur veriö í
ríkisstjórninni til þess aö vera í
ríkissjóönum — og hann hefur
veriö í ríkissjóönum eins og mölur
í fataskáþ. Og víösýni hans og
útsjónarsemi í þjóöarbúskap
hefur veriö álíka og þessara litlu
dýra. Þaö er tími til kominn, jafnt
fyrir framsækna Framsóknar-
menn sem aðra, aö eyöa möln-
um.“ Þessi „málefnalega” tilvitn-
un er birt sem dæmi um heiftina,
sem á bak viö bjó, og útrás fékk,
er stjórnarsamstarfið gliönaöi í
sundur.
Ráöstafanirnar 1956 og 1958 vóru
kynntar sem „bráðabirgðaúr-
ræöi”. Frambúöarlausn „hinnar
nýju stefnu” í efnahagsmálum
varö aldrei til, þrátt fyrir fyrirheit-
in; þvert á móti, „ekki er
samstaða um nein úrræöi í
þessum málum” milli stjórnar-
flokkanna, sagöi forsætisráöherr-
ann, er hann baöst lausnar fyrir;
sig og ráðuneyti sitt. Ný verö-
bólgualda var skollin yfir að hans
sögn. Þá hljóþst stjórnin frá
vandanum, eftir að ASÍ-þing
geröi forsætisráöherrann aftur-
reka, sem frægt varö.
Þessi vinstri stjórn (1956 — 1958),
sem var eins saman sett, flokks-
lega séö, og núverandi ríkisstjórn
Ólafs Jóhannessonar, og virðist
hafa fariö svipaöar leiðir um
margt, átti sér sögulegan aödrag-
anda. Sá sögulegi aðdragandi
fólst meöal annars í kosninga-
bandalagi Framsóknarflokks og
Alþýöuflokks, „hræðslubandalag-
inu”, og „kosningabandalagi”
Sósíalistaflokks og nokkurra
„vinstri” manna, er gengu til
samstarfs viö hann um stundar-
sakir (s.s. Hannibals Valdimars-
sonar), „Alþýöubandalaginu”,
sem síöar varö arftaki Sósíalista-
flokksins, þótt fátt hafi breyzt
annaö en nafnið.
Þessi vinstri stjórn, sem entist ekki
út kjörtímabiliö, átti þó enn
sögulegri eftirmála. Fyrst skamm-
tíma mjnnihlutastjórn Alþýöu-
flokksins. Síðan 12 ára viöreisn-
arstjórn, sem meö nokkrum
breytingum sat lengur en nokkur
önnur ríkisstjórn á íslandi, enda
fylgdi henni farsæld, stööugleiki
og jafnvægi í þjóðarbúskapnum.
— sf.
Þeir voru aö ræða saman.
Alvörusvipurinn leyndi sér ekki.
Tímarnir voru ótryggir, stjórn-
málamennirnir gátu allt þegar
þeir voru aö bjóða sig fram til
þings og fá traust, en síöan kom
alvaran í spilið. Umræðuefnið var
um fjárfestingu og hvernig væri
best að fjárfesta. Húseignir, bílar,
heimilistæki ... Það var alveg
öruggt að gengisfelling var á
næsta leyti þótt þeir sem sigruðu
segðu áður að slíkt væri alveg
óþarfi. Allt rauk út. Sjónvarps-
tækin stoppuðu lítið í búðunum
hvað þá annað, og sjónvarpið
græddi, það komu margar krónur í
uppbyggingu þess. Allir voru að
fjárfesta, með afborgun ef ekki
vildi betur. Það var eins og menn
gleymdu því sem sagt var í gær,
nefnilega að stjórnarfarið væri
þannig að fólk gæti ekki lifað, það
hefði svo lítið til að lifa af ... En
það var ótrúlegt hvað kom fram af
fjármunum þegar gengislækkunin
var á næsta leiti, maður gat hvergi
séð þessa sem ekki gátu lifað og
höfðu ekki nóg kaup til að lifa
mannsæmandi lífi. Þótt leitað
væri um land allt, kaupmátturinn
var svo gífurlegur að sumar
verslanir þurftu að fá aðstoð við
að afgreiða, en það hafði ekki hent
í langan tíma.
Sem sagt, allir voru að fjárfesta
... Menn ræddu um hvað væri
besta fjárfestirigin og næstbest og
ég held að þeir sem ég hlýddi á
hafi hallast helst að því að
ríkisskuldabréfin væru tryggust
og þó voru þeir sannfærðir um að
ríkið væri að fara á hausinn,
skuldaði allsstaðar og hefði ekki
við að rýja mannskapinn. Svona
var þetta allt einkennilegt.
Já, þeir voru vissir um að
skuldabréfin væru besta fjárfest-
ingin, alveg eins og maðurinn í
sögunni í gamla daga var viss um
að sykur var það sætasta og flesk
það feitasta ...
Svona geta menn verið vissir og
fullyrðingarnar láta ekki á sér
standa. Mér varð nú að orði við
þessa ágætu félaga mína hvort
þeir gætu ekki sætt sig við að
heilsan væri besta fjárfestingin,
góðir vinir og guðstrú ... Það kom
dálítið hik, en ekki var þessu
mótmælt. Við fórum ósjálfrátt að
tala um heilsuna og hvernig með
þá dýrmætu fjárfestingu væri
farið. Við vorum vissir um það að
ef hún brysti þá myndi fleira fara
á eftir. En er það ekki skrítið
hversu margir eitra fyrir sér þessa
ágætu fjárfestingu og ekki nóg
með það, kaupa eitrið dýrum
dómum til að geta um leið svæft
dómgreindina og gert yndið allt að
'synd og steinblindað vitið. Ég hefi
ekki oft verið þar viðstaddur þar
sem menn hafa verið að tala um
dýrtíð þegar brennivínið er annars
vegar. Og þá eru menn ekki að
ræða um varanlega og góöa
fjárfestingu. Þeir eru nefnilega
ekki svo fáir sem fjárfesta í
eiturnautnum sjálfum sér og
öðrum til skaða og skammar. Það
er sagt að brennt barn forðist
eldinn. Maður hefði getað ímyndað
sér að fullur maður sem búinn
væri að vinna ódæðisverk í ölæði
forðaðist slíkar lindir á eftir, en
það er síður en svo, því hin ráma
rödd þjóðfélagsins afsakar allt og
svo eru lögin og dómstólarnir oft
mildir í átökum við þennan vanda,
þótt þeir svo elti þá sem minna
gera af sér og jafnvel í ógáti. Þar
veldur hver á heldur. Og svo
verður þjóðfélagið að berjast við
bilaða dómgreind hjá mörgum
þegnum sínum eftir þessi bakkus-
arböð, því hann gefur ekki eftir af
því sem hann nær til.
En hvað sem öllu líður veitir
okkur ekki af að efla heilsuna og
dómgreindina. Heilbrigt líf felst
ekki í því að við látum eiturefni
segja okkur fyrir verkum og vera
vegvísa, heldur að við séum þannig
sjálfsvandir að við getum farið
þær leiðir sem okkur og þjóð vorri
eru hollastar. Þá mundi margt
breytast til batnaðar í íslensku
þjóðlífi. Hvenær kemur sá tími?
Vilji er allt sem þarf, segir skáldið
og það veit hvað það syngur.
Arni Helgason
Stykkishólmi
„Ný verðbólgualda
er skollin yfir“
— Ríkisstjórnín
biðst lausnar
Framangreindar „efnahagsráö-
stafanir” komu til framkvaemda
undir mitt ár 1958. Hálfu ári síöar,
eöa 5. desember s.á, kveður
Hermann Jónasson, forsætisráö-
herra, sér hljóös á Alþingi, og
kunngerir: 1) aö „ný veröbólgu-
alda sé skollin yfir”, 2) aö „ASÍ
hafi neitað beiöni um frestun á
framkvæmd hinnar nýju vísitölu”,
3) „aö í ríkisstjórninni sé ekki
samstaöa um nein úrræöi í
þessum málum”, þ.e. efnahags-
málum og 4) aö hann „heföi
beðizt lausnar fyrir sig og ráöu-
neyti sitt”.
Þaö er ofsalegt
^ aö læra aö |
dansa
Nýjustu táningadansarnir svo % J
sem Grease, Stomp, Drop Sífe
Ball, Knock Out, Soul, Cha
Raggae og fl. og fl.