Morgunblaðið - 23.09.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1978
Séð yfir hluta hinna nýju iðnaðarsvæða í Cumbernauld, en 30 borgir hafa verið skipulagðar með
þessum hætti í Bretlandi frá því árið 1956.
veitt vegna nýrra og notaðra
véla og tækja á fyrsta ári.
Þá eru lán sem standa iðnfyr-
irtækjum til boða með lágum
vöxtum, og byrja vaxtagreiðslur
jafnvel ekki fyrr en að fimm
árum liðnum frá lántökudegi.
Enn má nefna að bresk
stjórnvöld bjóða þjálfun starfs-
fólks, iðnrekendum að kostnað-
arlausu. Er nánast sama hvaða
starfsemi á í hlut, iðnverkafólk
fær starfsþjálfun kostaða af
hinu opinbera.
Til hvers er boðið svona
vel?
En hver er þá tilgangur
breskra stjórnvalda með allri
þessari fyrirgreiðslu við erlend
fyrirtæki? — Varla gengur þeim
góðmennskan ein til, hvers
vegna telja bresk stjórnvöld sér
hag í því að veita fyrirtækjum
svo mikla fyrirgreiðslu ef þau
aðeins vilja flytja starfsemi sína
til Bretlands?
„Með því að bjóða erlendum
fyrirtækjum fyrirgreiðslu af
þessu tagi vinnst ýmislegt,"
segir Wood. „Inn í landið koma
nýjar hugmyndir og reynsla í
verksmiðjurekstri og fram-
leiðslu. Þá hafa stjórnendur
„Yrði bæði Bretum og Is-
lendingum til hagsbóta”
— segir J.H.Wood, iðnaðarerindreki brezku stjórnar-
innar, um það að íslenzk fyrirtæki flytja hluta af
starfsemi sinni til Bretlands
íslenskum iðnfyrirtækjum standa til boða ýmis
fríðingi ef þau flytja starfsemi sína að einhverju
leyti til Bretlands. Hér á landi dvaldi í vikunni
iðnaðarráðunautur bresku stjórnarinnar, James
Henry Wood að nafni, eins og Morgunblaðið skýrði
frá í gær. Átti hann nokkra fundi með framámönn-
um íslenskra iðnaðarmála og einstakra fyrirtækja
og kynnti hann þeim á fundum þessum hvað til boða
er í Bretlandi. Blaðamaður Morgunblaðsins hitti
Wood að máli, áður en hann hélt aftur utan snemma
í gærmorgun og ræddi við hann um för hans hingað
til lands og um uppbyggingu breska iðnaðarins.
„Hafa byggt upp 30 borgir
síðan árið 1956“
„Breska ríkisstjórnin markaði
þá stefnu, árið 1956“, sagði
Wood, „að byggja upp nýjar
iðnaðarborgir víðs vegar um
landið, til þess að bæta efnahag
landsins og sjá því fólki sem
stöðugt er að koma út á
vinnumarkaðinn fyrir atvinnu.
Þegar hafa verið byggðar 30
borgir á Bretlandi með þessum
hætti þar af 5 í Skotlandi", sagði
Wood ennfremur. „Flestar eru
þessar borgir á stærð við
Reykjavík, en það er sú stærð
sem við teljum æskilegasta, það
er borgir með íbúafjölda á bilinu
75 til 80 þúsund".
Wood sagði ennfremur, að
hann starfaði nú aðallega við
uppbyggingu einnar borgar í
Skotlandi, skammt frá Glasgow.
Er það borgin Cumbernauld,
sem var hafist handa við að
byggj a upp á þennan hátt árið
1956, og þá skipulögð ný hverfi í
borginni. Tíu þúsundasta húsið
var tekið í notkun árið 1973.
íbúafjöldi er nú um 70 þúsund
manns.
Borgin mjög
miösvæðis
Cumbernauld er mjög mið-
svæðis í Skotlandi, að sögn
Woods. Samgöngur til og frá
borginni eru mjöggreiðar, hvort
heldur um er að ræða í lofti,
eftir þjóðvegum eða járnbraut-
arlestum. Aðeins 30 mínútna
akstur er til miðborgar Glas-
gow, og álíka langt er að aka að
flugvelli Glasgowborgar. Þá er
Edinborg í aðeins 45 mínútna
akstursfjarlægð í austurátt. Þá
er unnt að koma þungavörum í
skip í Clydefirði á minni tíma en
klukkustund. Öll þessi atriði
voru höfð í huga er borginni var
valinn staður.
Cumbernauld er einn af vaxt-
arbroddunum í iðnaðaruppbygg-
ingu Skotlands, og að sögn
Woods eru þar um 200 iðnfyrir-
tæki nú starfandi. Af þessum
200 fyrirtækjum eru 31 frá
ýmsum löndum utan Bretaveld-
is.
Eru þessi fyrirtæki frá hinum
ólíkustu löndum í mörgum
áttum, svo sem Bandaríkjunum,
Vestur-Þýskalandi, Svíþjóð, Is-
landi, Hollandi, Finnlandi og
Japan, og fleiri eru á leiðinni að
sögn Woods.
Upp á hvað er boöiö í
Cumbernauld?
En hvað er það sem iðnrek-
endum stendur til boða ef þeir
vilja flytja starfsemi sína til
Bretlands, hvað er það sem Mr.
Wood getur boðið íslenskum
iðnrekendum vilji þeir setjast að
í Cumbernauld? — Borginni
sem hann vinnur við að skipu-
leggja og byggja upp.
Iðnrekendum er boðið upp á
margháttaða lánafyrirgreiðslu,
skattaívilnanir fyrstu árin, lág
lóðagjöld, auk beinna styrkja
sem nema umtalsverðri upphæð
af stofnkostnaði.
Þannig veitir hið opinbera til
dæmis styrki sem nema um 22%
af byggingakostnaði, og einnig
er veittur styrkur til kaupa á
vélum og öðrum útbúnaði til
iðnaðarframleiðslu, sem nemur
22% af heildarkostnaði. Þá eru
veittar skattaívilnanir sem
nema 54% af fasteignaskatti á
fyrsta ári, og síðan 4% á ári
eftir það. 100% skattaívilnun er
James Henry Wood.
viðkomandi fyrirtækja oft við-
skiptatengsl í ýmsar áttir sem
þeir hafa aflað sér í fyrri
atvinnurekstri, og svo mætti
lengi telja.
Þó bresk stjórnvöld leggi
talsvert af mörkum í formi lána
og beinna styrkja til nýrra
fyrirtækja, og þó verulegar
skattaívilnanir séu veittar fyrst
í stað, þá er augljóst að Bretum
er akkur í því að laða þessi
fyrirtæki til sín. Astæðan er
fyrst og fremst sú, að mikill
fjöldi Breta kemur á vinnu-
íbúðahverfi í Cumbernauld.
markaðinn ár hvert, og því fólki
þarf að veita atvinnutækifæri,
auk þess sem atvinnuleysi hefur
lengi verið landlægt. Þessi
fyrirtæki veita fólki vinnu, það
fólk greiðir skatta af vinnu
sinni, fyrirtækin greiða skatta
þegar frá líður, og eitthvað af
fjármagni þerst með þeim til
landsins“, sagði Wood.
En hvað með
íslendinga?
En hvað með íslendinga
sjálfa, tapa þeir eða græða á því
að taka gylliboðum af þessu
tagi, einstök fyrirtæki eða þjóð-
félagið í heild?
„Það er ekki verið að taka
neitt frá Islendingum, síður en
svo“ segir Wood. „Islenskum
fyrirtækjum er boðin sú aðstaða
sem ég áður nefndi, og þau
þurfa ekki að draga fjármagn út
úr landinu til að koma undir sig
fótunum.
Við leggjum til vinnuafl,
fjármagn og tækifæri fyrir
Islendinga til að komast inn á
hina stóru heimsmarkaði. Bret-
land er í alfaraleið hinna
margvíslegustu heimsviðskipta,
ekki hvað síst eftir að landið
gekk i Efnahagsbandalag Evr-
ópu. Nægir auk þess að minna á
tengslin við samveldislöndin.
Þetta bj,óðum við ef Islendingar
koma með hugmyndir sínar og
reynslu, og fjármagn eftir að-
stæðum hverju sinni. — Hagur-
inn er beggja aðila þegar allt
kemur til alls.“
Tvö fyrirtæki farin, fleiri á
leiðinni
Tvö islensk fyrirtæki hafa
þegar flutt út'til Bretlands með
hluta starfsemi sinnar, og þar af
starfar annað þeirra enn úti.
Það er Prjónastofa Akraness,
sem er með einhvers konar
samsetningaverksmiðju úti, en
reka áfram verksmiðjuna hér
heima. Þá voru Stáliðjan og
Gamla kompaníið með samsetn-
ingaverksmiðju á húsgögnum í
Bretlandi, en þeirri starfsemi
hefur verið hætt. Mun ástæðan
vera sú, að fyrirtækið reyndi
fyrir sér með þessa rekstrarnýj-
ung á erfiðum tíma, og varð að
hætta.
Að sögn James H. Wood eru
nokkur íslensk fyrirtæki nú að
þreifa fyrir sér með að flytja
starfsemi sína utan að hluta til,
en hann var ófáanlegur til að
segja hvaða fyrirtæki þar ættu
hlut að máli. Þar væru fyrirtæki
sem ætluðu að vera með tiltekna
þætti rekstursins úti, en starf-
rækja áfram sín fyrirtæki hér
heima.
Hvernig borg er Cumber-
nauld? Hvað stendur þeim til
boða sem þangað vilja flytja, til
dæmis iðnrekendum og fjöl-
skyldum þeirra?
Öll aðstaða er góð til mennt-
unar í borginni, sagði Wood, þar
eru barna- og unglingaskólar í
íbúðahverfum, hjúkrunarskóli
tók til starfa árið 1972, auk
ýmissa annarra sérskóla, svo
sem tækniskóla, og þá eru fimm
háskólar í innan við klukku-
stundar aksturs fjarlægð.
Þá eru verslanir fjölbreytileg-
ar með miklu vöruúrvali, bæði í
hverju íbúðarhverfi fyrir sig, og
svo eru einnig sérstök verslun-
arhverfi í Cumbernauld. Einnig
má minna á að stutt er að fara
til Glasgow í verslunarferðir.
Þá er að finna í borginni,
kvikmyndahús, leikhús er í
byggingu, íþróttamiðstöð er til
staðar, sundlaug, golfvellir og
fleira og fleira sem tilheyrir
nútíma borgarlífi.
Að lokum kvaðst Mr. Wood
vera ánægður með þessa ís-
landsferð sína, hún hefði verið
bæði árangursrík og ánægjuleg,
og vonandi væri nánara sam-
band milli breskra og íslenskra
iðnrekenda í sjónmáli, báðum
aðilum til hagsbóta.
- AH