Morgunblaðið - 08.10.1978, Blaðsíða 14

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 1978
Arfleiða nágrannana
að börnum sínum
Herdís Möllehave er rithöfundur, félagsfræðingur og kennari, en
maður hennar, Johannes Möllehave, er skáld og prestur. Þau og vinir
þeirra og nágrannar hafa arfleitt hvert annað að börnum sinum, ei
hæði hjónin falla frá í annarri fjölskyldunni.
Kona heitir Herdís Mollehave,
félagsfræðingur og kennari við
kennaraskóla í Kaupmanna-
höfn. Hún hefur vakiö mikla
athygli í Danmörku og kemur
oft á óvart, bæði í kjallaragrein-
um í blöðum og í bókum sínum.
En hún fjallar gjarnan mjög
opinskátt um manneskjurnar,
sjálfa sig engu síður, og hefur
iðulega nýstárleg viðhorf.
íslendingar eru um það bil að
kynnast Herdísi Möllehave.
Mjög umtöluð bók hennar,
„Le,“ er bókaklúbbsbók
Almenna bókafélagsins í
september í íslenzkri þýðingu
Magneu J. Matthíasdóttur. I lífi
sínu virðist Herdís fara sínar
eigin götur. I danska blaðinu
B.T. var í síðustu viku sagt frá
því að Herdís og maður hennar,
skáldið og presturinn Johannes
Möllehave, hafi arfleitt ná-
granna sína að börnunum. Þau
hafi jafnframt skuldbundið sig
til þess að taka að sér börn
nágrannanna, ef þau yrðu
munaðarleysingjar.
Þetta er nokkuð óvenjulegt ef
ekki einsdæmi, þó margir for-
eldrar hafi af því áhyggjur að
skilja börn sín eftir í reiðileysi.
Til dæmis taka sumir foreldrar
með ung börn sér aldrei far með
sömu flugvél í öryggisskyni.
Danska blaðið telur að margir
foreldrar hafi þannig gert ráð-
stafanir varðandi börn sín, ef
eitthvað komi fyrir þau sjálf.
Herdís og Jóhannes Mölle-
have hafa arfleitt Hönnu Niel-
sen, sem er leikhússtarfsmaður,
og eiginmann hennar, endur-
skoðandann Finn Nielsen, að
sínum fjórum börnum. Ef þau
falla frá eiga Tómas, sem er 17
ára gamall, Mikkel 14 ára, Marie
Louise 13 ára og Anna Katrín 12
ára að flytjast til nágrannanna.
En falli Finn og Hanna frá
koma börnin þeirra tvö, Jesper
15 ára og Henrietta 13 ára, til
Herdísar og Jóhannesar. Frá
þessu var gengið fyrir 4 árum,
að því er Herdís segir. Þá barst
þetta í tal þeirra í milli vegna
Ilerdís Möllehave er höfundur
bókarinn.jir um Le. sem er
septemherbókin í bókaklúbbi
AB. Bókin og fyrirlestrar
hennar um sama cfni. hnúta-
mennina svonefndu, hafa vakið
mikla athygli í Danmörku.
þess að hjónin ætluðu bæði í
ferðalag, og seinna sama ár
ætluðu hin hjónin saman í
burtu. Þar sem við erum góðir
vinir og börnin una sér vel í hóp,
þá virtist þetta eðlileg lausn á
áhyggjum okkar, segir Herdís.
Hönnu Nielsen fannst mjög
mikið öryggi í þessu, því hún
hafði oft haft af því miklar
áhyggjur meðan börnin voru
yngri hvað um þau yrði, ef
foreldranna nyti skyndilega
ekki lengur við. Og því er
ákaflega gott að hugsa til þess
að góðir vinir sjái um börnin og
að þau fái að halda áfram að
vera í sínu gamalkunna um-
hverfi, segir hún.
Herdís Möllehave hefur oft
orðið vitni að því í starfi sínu
sem félagsráðgjafi að börn
standa uppi ein þegar for-
eldrarnir hafa farist, og þá átt
að koma þeim fyrir í stofnunum
eða hjá fjölskyldum þeirra. Og
samkvæmt þeirri reynslu er hún
hlynnt því að sveitarfélagið í
Alleröd skuli bjóða upp á slíka
erfðaskrárgerð. Hún hvetur fólk
til að fara eins að, og hefur sem
kennari aðstoðað nemendur sína
við gerð barnaerfðaskrár. En
hún tekur fram að slík erfða-
skrá sé ekki bindandi að lögum.
Félagsráðgjafi mundi samt
ávallt mæla með því að vilji
foreldranna yrði ofan á, nema
eitthvað sérstakt komi til svo
sem upplausn á heimilinu, sem
átti að taka við börnunum,
drykkjuskapur eða þessháttar.
Herdís og Johannes Mölle-
have og Hanna og Finn Nielsen
eru sammála um að þau hafi
kosið að arfleiða hvert annað að
börnum sínum, vegna þess að
þau hafa nokkurn veginn- sömu
skoðanir á barnauppeldi, þau
vilja ekki aðskilja systkinin, og
börnin kunna öll svo vel við sig á
heimili hvers annars. Jafnframt
hafa báðar fjölskyldurnar gert
ráðstafanir til að tryggja börn-
um sínum efnahagslega afkomu
þótt þau falli frá.
Herdís Möllehave talar opin-
skátt um einkamál sín . sem
þetta. Á sama hátt ræddi hún
ófeimin nýlega um erfiðleika
sem hún hafði átt í vegna
áfengis, sagðist hafa gripið til
þess ráðs að taka antabus.
Bókin um Le hjá AB
Sem rithöfundur hefur hún
vakið mikla athygli, en bækur
hennar og greinar fjalla einmitt
gjarnan um reynslu hennar sem
félagsráðgjafi. Ásamt Keld Skov
skrifaði hún bókina „Social set“.
Ein af kjallaragreinum
hennar nefndist Knudemænd,
og er fræg orðin. En þar fjallar
hún að nokkru leyti um þá
manngerð sem lýst er í bók
hennar um Le, en það er kona
um þrítugt. Le kom út í apríl
1977 og síðan hefur Herdís
Möllehave ferðast um Dan-
mörku þvera og endilanga og
haldið fyrirlestra fyrir fullu
húsi. Henni kom mjög á óvart sá
mikli áhugi, sem bókin og
fyrirlestrarnir vöktu, kvaðst
ekki hafa gert sér grein fyrir því
áður, að vandamál skáldsögunn-
ar væru svona algeng í lífinu.
Nú hefur Almenna bókafélagið
gefið bókaklúbbfélögum sínum
kost á að kynnast bókinni í
íslenzkri þýðingu, sem fyrr er
sagt.
Hnútamennirnir
í ritdómi í Politiken um
söguna er gefin skýring á því
hvers konar menn þeir eru, sem
Herdís kallar hnútamenn:
„Hnútamenn — það eru þeir
karlmenn sem leyfa sér ekki að
hafa tilfinningar. Það eru karl-
menn, sem láta að kröfum
samfélagsins um frammistöðu
og afkomu, afköst og yfirburði.
Fyrir fáeinum árum skrifaði
Herdís Möllehave grein í Poli-
tiken um þessa hnútamenn, sem
þora ekki — eða geta ekki —
losað um innri hlýju sína eða
innra óöryggi. Geðslag þeirra er
jafnþétt bundið og bindis-
hnúturinn sem er á milli höfuðs
og líkama.
Þessari umræðu um stirðnað
kynhlutverk karlmannsins
heldur Herdís Möllehave nú
áfram í skáldsögunni Le. En þar
sem hún hafði aðallega með-
aumkun með þessum fráhrind-
andi, tilfinningabækluðu karl-
mönnum í blaðagreininni (sem
einnig er hluti bókarinnar) þá
lýsir hún í skáldsögunni vanda-
málum hnútamannanna frá
sjónarhóli konunnar. Víst eru
karlmennirnir sjálfir fyrst og
fremst fórnarlömb steinruna
síns — en stúlkurnar, sem verða
ástfangnar af hnútamönnunum,
eru líka fórnarlömb.
Mér finnst vandamálið um
kynhlutverk karlmannsins, sem
bæði skáldsagan og kjallara-
greinin benda á, vera mjög
stórvægilegt, og ég held að
Herdís Möllehave hafi á réttu að
standa um það, að ótrúlega
margir karlmenn eru búnir að
losa sig við mikinn hluta
tilfinninga og virks andlegs
áhuga á vinstúlkum sínum.
ástkonum eða eiginkonum.
Manni finnst maður fá
nákvæma og skarpa mynd af
stúlkunni Le, sem bíður skipbrot
vegna innri andstæðna sinna.
Og vegna stöðugs efa, hvort hún
krefjist of mikils eða of lítils af
lífinu".
Lært að skilja
betur vandann
í fréttabréfi AB í september
eru tilfærð orð Herdísar Mölle-
have um skáldsögu hennar:
„Le er 30 ára fráskilinn
kennari við kennaraskóla og á 6
ára dóttur. Hún er óskabarn
tilverunnar, að því er virðist:
gott starf, fáir en góðir vinir,
engir fjárhagsörðugleikar. Hún
heldur fyrirlestra, skrifar
blaðagreinar, dreymir um að
skrifa skáldsöguna um ein-
hleypu konuna. Það tekst þó
ekki.
Á starfssviði tilverunnar
tekst henni vel upp, en gengur
miður tilfinningalega. Þegar
hún verður ástfangin, þá er það
af mönnum, sem hún nefnir með
hæöinni örvæntingu Hnúta-
menn. Og í sambandi við slíka
menn getur það haft afdrifa-
ríkar afleiðingar að eiga of
margar djúpar tilfinningar og
hlýjar tilfinningar.
Hrifningin af og ástin á
listmálaranum Steini Runge,
sem er talsvert eldri en hún og
eilítið háður Pernoddrykkju
verður afdrifarík. Hann kýs hið
auðvelda, það sem engar skyldur
hefur í för með sér, það sem
hann nefnir „vandalaust". Hanu
hefur búið um sig í andlegri
skotgröf. Við það getur Le
hvorki né vill sætta sig. Því
bíður hún enn einn ósigur,
verður fyrir enn einni afneitun.
En hún ákveður, að nú verði
engin endurtekning.
Eg vissi ekki, þegar ég skrif-
aði söguna, að ósigurinn sem er í
því fólginn að vera fleygt á dyr,
ýmist með allt of skömmum
fyrirvara eða af því að maður
þráir eitthvað dýpra og inni-
Iegra en maður fær, er talsvert
algengur. En nú veit ég það.
Eg skrifaði Le aðallega af því
ég vildi gera mér betur grein
fyrir ákveðnum vandamálum í
sambandi karla og kvenna. Og
sjálfsagt einnig fleiri vanda-
málum. Því fann ég upp Le og
Stein. Þau urðu sú fjarlægð, sem
nauðsynleg var til að nálgast
fáein ákaflega mikilvæg vanda-
mál og komast „alveg undir
sársaukaskilin". Mér þykir
méira eða minna vænt um
persónur bókarinnar. Vænst
þykir mér um Le og Stein. Mér
grernst þegar einhver kennir í
brjósti um Le. Til þess ber hún
of sterka persónu þrátt fyrir
innra öryggisleysi sitt. Ég get
ekki sætt mig við það, þegar fólk
fordæmir Stein án nokkurs
fyrirvara eða í sjálfsvörn sem
kaldlyndan, harðan, hrokafullan
tilfinningakaldan. Hann er
margt annað en það. Nokkuð
sem Le skildi.Með skilningi sem
átti rætur sínar að rekja til
ástar, sem hann kærði sig ekki
um. En mörg önnur vandamál
og viðbrögð manna á meðal hef
ég lært að skilja betur. Ég vona
að lesandi Le muni einnig skilja
það þannig."
í bókinni heldur Le alltaf að
hún geti leyst hnútinn, og alltaf
verður hún fvrir vonbrigðum.

NYTT HAPPDRÆTTI
HAPPA EÐA
GLAPPASKOT?
Ef þú kaupir lukkumiöann getur þaö orðið þér til happs,
þú getur strax séö, hvort þú hefur unnið sjónvarp,
úr eöa sælgæti, ef ekki, er þaö lítiö glappaskot því lukkumiöinn kostar
aöeins 100 krónur og þú styrkir um leið gott málefni.
witsksí
Virir
ar‘“'pz?zör»
„ Arr?^
aSw®00
1500
v>nninn
0

hver.
^f0kvf6Sar
-ndar^Z0JvTr'
kr8°ooZ9a
3f Byalagi
út 'al°<
U,9e,?'r Tuöer
200.000..
IPtaeflð í
Ver6 kr
100..
>Þio
v>nnio