Morgunblaðið - 09.03.1979, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. MARZ 1979
Steinþór Gestsson:
Ríki og sveitarfélög
Skarpari skil verkefna
Miðstjórn og þingflokkur
Sjálfstæðisflokksins tóku til
skoðunar á ný helstu markmið
og leiðir í efnahagsmálum, nú
þegar leysa þarf þann vanda
efnahagsmálanna, sem enn hef-
ur stóraukist á sex mánaða
valdaferli vinstri stjórnarinnar.
Stefna flokksins er auðlesin
þegar litið er yfir tillögu hans.
Sú endurreisn efnahagslífsins
skal vera í anda þeirrar frjáls-
hyggju, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn reisir alhliða stefnu sína á,
jafnt í efnahagsmálum og öðr-
um þáttum þjóðlífsins.
Það er ekki ætlun mín að taka
til umfjöllunar í þessari stuttu
grein nema knappt afmarkað
efni þeirrar stefnu flokksins;
sem vikið er að hér í upphafi. I
4. kafla tillagnanna er þetta
m.a. sagt um ríkisumsvif og
fjármál hins opinbera: „Verka-
skipting ríkis og sveitarfélaga
verði skýrari þannig að hver
málaflokkur verði á hendi ann-
ars hvors aðila eftir því sem við
verður komið en ekki beggja.
Verkefni verði færð frá ríki til
sveitarfélaga og annarra aðila
til að tryggja að saman fari
staðarþekking, frumkvæði, fjár-
málaábyrgð og framkvæmd.
Sveitarfélögin taki m.a. að sér
grunnskólann og ýmsa þætti
félags- og íþróttamála. Til að
standa straum af auknum
kostnaði fái sveitarfélögin
aukna hlutdeild í söluskatti."
Hvar er áhugi núver-
andi féiagsmálaráðherra?
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
jafnan haft vakandi auga á því
að treysta undirstöður og skipu-
lag sveitarfélaganna í landinu.
Landsfundir hans hafa hvað
eftir annað ályktað um það efni
og má segja að sérstökum
áfanga hafi verið náð á árum
viðreisnarstjórnarinnar, þegar
sett voru sérstök lög um tekju-
stofna þeirra, lög sem treystu
fjárhag þeirra mjög áberandi.
Hins vegar urðu sveitarfélögin
að sjá af mikilsverðum rétti til
sjálfsákvörðunar um fjármál
sín og tekjuöflun í tíð vinstri
stjórnarinnar 1971 — 1974.
Á landsfundi 1977 gerðu sjálf-
stæðismenn svofellda samþykkt:
„Fela ber sveitarfélögum lands-
ins eða samtökum þeirra (hér-
aða- eða landshluta) staðbundin
verkefni, svo sem rekstur og
uppbyggingu grunnskólans,
heilsuvernd utan sjúkrahúsa,
byggingu og rekstur heimila
fyrir yngstu og elstu borgarana,
svo að umfangsmestu verkefnin
séu nefnd.“
Þessi samþykkt var alfarið í
samræmi við og til þess fallin að
taka undir þá ákvörðun félags-
málaráðherra, Gunnars Thor-
oddsen, sem hann tók um skipun
tíumanna-nefndar hinn 26.
febrúar 1976, sem skyldi gera
tillögur um skiptingu verkefna
og tekjustofna milli ríkis og
sveitarfélaga og önnur sam-
skipti þeirra.
Nefndin hefur unnið mjög
mikið starf og hefur skilað til
ráðherra álitsgerð, þ.e. fyrsta
hluta, sem fjallar um einn þátt
þessa stóra máls, undirstöðu-
þátt að því er ég tel, eða um
verkefnaskiptinguna. Þessari
áfangaskýrslu var skilað til
ráðherra hinn 17. apríl 1978.
Nefndin stefndi þá að því að
leggja fram áfangaskýrslur um
tekjustofna- og stjórnsýslumál
síðar á árinu 1978.
Nú eru liðnir 11. mánuðir
síðan nefndin skilaði skýrslu
sinni en ekki hefur verið boðað
til fundar um þá þætti sem
óunnir voru svo mér sé kunnugt,
né nefndarmenn leystir frá
starfi. Samt minnir mig að
núverandi félagsmálaráðherra
Steinþór Gestsson
hafi látið hafa það eftir sér, að
hann hefði afskaplega mikinn
áhuga á starfi þessarar nefndar.
En af verkum sést það ekki.
Skóiastarf í
hendur heimamanna
í nefndarálitinu frá 17. apríl
sl. kemur það fram að í flestum
greinum náðu nefndarmenn
samstöðu um verkaskiptinguna.
Að sjálfsögðu var þar um mála-
miðlun að ræða um sum atriði,
sem menn töldu að stæðu til
bóta eigi að síður og hlytu að
þróast mjög fljótt til hreinni
skipta milli aðila. Svo var til
dæmis farið um grunnskólann.
Nefndin var sammála um að
leggja til að dregið verði úr
miðstýringu við stjórn skóla, og
skólastarf verði lagt í hendur
heimamanna svo og að skóla-
húsin verði viðurkennd eign
sveitarfélaganna.
Eg tel rétt og sjálfsagt að
sveitarfélögin annist stofn-
kostnað og rekstur alls grunn-
skólans, þar með talin laun
kennara og akstur skólabarna,
enda verði til öflugur jöfnunar-
sjóður, sem beitt verði eingöngu
til að jafna aðstöðumun sveitar-
félaga. Allir aðrir skólar verði
kostaðir af ríkinu.
Rétt er að fara nokkrum
orðum um tillögur nefndarinnar
um heilbrigðismál. Lagt er til að
heilsugæslan verði verkefni
sveitarfélaganna alfarið, þótt
heilbrigðisráðuneytinu verði
ætluð skipulagning og eftirlit
með rekstri. Þá er lagt til að
ríkið greiði föst laun lækna,
enda hefur það með höndum að
ráða heilsugæslulækna og ef
með þarf að miðla læknaþjón-
ustu milli stöðvanna. Ríkið
greiði allan kostnað vegna
sjúkrahúsa með fjárveitingu á
fjárlögum hvers árs. Daggjöld í
núverandi mynd falli niður, þó
verði vissir þættir enn greiddir
af Tryggingastofnun ríkisins
svo sem sjúkradagpeningar,
sjúkraflug o.fl.
Sjúkrasamlögin eins og þau
eru nú verði lögð niður eða
samræmd heilsugæsluumdæm-
unum og sjái um rekstur heilsu-
gæslustöðvanna í umboði og
ábyrgð viðkomandi sveitar-
stjórna.
Um raforkumálin varð nefnd-
in ekki sammála. Ágreiningur
var um skipulag orkuöflunar og
aðflutningskerfið í landinu.
Hins vegar voru allir nefndar-
menn á því að smásöludreifing
orkunnar skyldi verða á hendi
syeitarfélaganna eða sam-
eignarfélaga þeirra.
Ekki hefur verið unnið nægi-
lega markvisst að því að ganga
frá endanlegri tillögugerð að
þessum þætti, sem menn náðu
þó samstöðu um og er nú svo
knýjandi að koma til réttrar
rásar að við liggur algert öng-
þveiti í ýmsum byggðarlögum,
þar sem gamlar lagnir, ætlaðar
til takmarkaðs orkuflutnings,
eru enn við lýði og eina tenging-
in. Sveitarfélögin hafa rekið á
eftir því að til þessa verks yrði
gengið, enda skipaði fyrrv. ráð-
herra orkumála að beiðni
sveitarstjórna nefndir í öllum
kjördæmum landsins. Sumar
nefndirnar hafa lokið störfum
og skilað tillögum til ráðherra.
Aðrar hafa orðið fyrir töfum við
öflun upplýsinga og enn ekki
skilað af sér. Mér er kunnugt um
að þannig stóðu mál hjá nefnd
Suðurlandskjördæmis, að ekki
höfðu fengist umbeðnar afger-
andi skýringar á vissum þáttum
dreifingarinnar, sem nefndin
ætlaði að hefðu valdið erfiðleik-
um við dreifinguna og kostnað-
arauka fyrir notendur orkunnar.
Þrátt fyrir það að skýranlegar
hindranir hafa orðið til þess að
eðlilegum hraða mætti ná við
störf nefndarinnar, þá hefur
hún nú verið leyst frá störfum
án samráðs við og raunar í fullri
óþökk viðkomandi sveitarfélaga
og samtaka þeirra.
Fjármögnun
hafnargerðar
Að þessu sinni mun ég ekki
hafa mörg orð um aðra þá þætti
samskiptanna sem nefndin hef-
ur náð samstöðu um, en vil þó
geta þess í lokin að lagt er til að
ríkið sjái um og fjármagni að
fullu þá hluta hafnargerðar sem
nú er með 75% þátttöku ríkis-
sjóðs. Hinsvegar hafi sveitar-
sjóðirnir með höndum rekstur
þeirra og viðhaldi innri mann-
virkja, að svo miklu leyti sem
ekki er um eðlilega endurnýjun
að ræða eða skemmdir af nátt-
úruhamförum.
Við sem störfuðum í hinni
stjórnskipuðu nefnd, sem fjall-
aði um skipti ríkis og sveitarfé-
laga, vorum þeirrar skoðunar að
sú breyting sem nefndin varð
ásátt um að leggja til við ráð-
herra að gera, væri aðkallandi
að snúa sér að og framkvæma
sem fyrst. Þess vegna hafði
nefndin þær fyrirætlanir, að
fullgera tillögur um alla þætti
skiptingarinnar á árinu 1978.
Með því móti töldu menn að best
yrði stuðlað að stöðugri byggða-
þróun og staðið gegn óæskileg-
um fólksflutningum. Það eru
sannarlega undarleg viðbrögð
við því mikla starfi sem nefndin
hefur lagt í að leysa það við-
fangsefni, sem henni var ætlað,
að hún skuli ekki fá tækifæri til
að ljúka verkinu.
Skarpari skil
Það er skoðun okkar Sjálf-
stæðismanna sem lögð er
áherzla á í samþykktum okkar,
að með skarpari skilum á milli
viðfangsefna ríkisins og sveitar-
félaganna muni draga úr kostn-
aði við margskonar uppbygg-
ingu úti á landi þegar miðstýr-
ingunni væru settar skorður.
Um leið yrði spenna ríkisfjár-
mála minni og fjárlagagerðin
auðveldari.
Það er bjargföst skoðun mín,
að ekki verði með neinum hætti
öðrum komið á byggðajafnvægi,
því en að gera sveitarfélögin að
traustum sjálfstæðum stjórn-
sýslueiningum. Það stoðar ekki
þótt sett séu útibú fyrir ríkisfyr-
irtæki hingað og þangað um
landið, ef þeim er stjórnað frá
einni miðstöð í fjarlægu héraði.
Það mun ekki færa strjálbýlinu
þann lífsneista sem það þarf á
að halda. Hitt mun sanni nær,
að fái fólkið möguleika, félags-
lega og efnahagslega, til þess að
byggja upp heimabyggðir sínar
og stjórna staðbundnum verk-
efnum, þá mun skatttekjum
þegnanna verða skynsamlegar
ráðstafað þegar heimamenn fá
að fjalla þar um.
Hin eina sanna byggðastefna
er fast bundin því að valdinu sé
dreift. Miðstjórnarvald og
byggðastefna eiga ekki samleið.
Eg mun síðar fjalla um aðra
þætti þessa máls. Eg mun leit-
ast við að gera grein fyrir
hugmyndum mínum um stjórn-
sýslueiningar sveitarfélaganna
og hlut þeirra í skattheimtu
hins opinbera af þegnum þjóðfé-
lagsins. 3. mars, 1979.
Veöur
víða um heim
Akureyri -6 snjókoma
Amsterdam 7 heiðskírt
Aþena 18 heiöskírt
Barcelona 14 léttskýjaó
Berlín 8 skýjað
Brussel 9 skýjað
Chicago 3 skýjaö
Frankfurt 9 rigning
Genf 10 heiðskfrt
Helsinki 1 snjókoma
Jerúsalem vantar
Jóahnnesarb. 25 heiðskírt
Kaupmannah. 5 skýjað
Lissabon 15 heiðskírt
London 11
Los Angeles 30 skýjað
Madríd 14 rigning
Malaga 15 alskýjaö
Mallorca 16 léttskýjað
Míami 24 skýjað
Moskva 8 heiðskírt
New York 9 heiðskírt
Ósló 2 heiöskírt
París vantar
Reykjavík -4 skaf
Rio De renningur
Janeiro 34 heiöskfrt
Rómaborg 16 skýjað
Stokkhólmur 5 skýjað
Tel Aviv vantar
Tókýó 11 rigning
Vancouver vantar
Vínarborg 8 skýjað
V estur-Þýzkaland:
Handtekinn
fyrir njósnir
Karlsruhe, Vestur-Þýzkalandi,
8. marz. AP.
URSULA Höfs, starfs-
stúlka kristilegra demó-
krata (CDU), og eiginmað-
ur hennar Erwin Höfs hafa
verið handtekin vegna
gruns um njósnir í þágu
Austur-Þýzkalands, að því
er saksóknarinn í Karls-
ruhe skýrði frá.
Ursula Höfs er sögð hafa
afhent varnarmálaráðu-
neytinu í Austur-Berlín
ýmsar upplýsingar sem hún
aflaði sér í Bonn, en hún
starfaði á skrifstofu CDU
þar. Maður hennar hefur
viðurkennt við yfirheyrslur
að hafa verið sendur til
njósna í Vestur-Þýzkalandi
árið 1965. Hið eiginlega
nafn hans sé Siegfried
Gábler.
Kemur Times
apríl?
út 17.
London. 8. marz. AP.
BÚAST má við því að
brezka blaðið „Times“ sjái
dagsins ljós eftir fjórar og
hálfa viku ef viðræður út-
gefenda og samtaka prent-
iðnaðarins fara eftir
áætlun, að því er einn af
stjórnarmönnum Times
skýrði frá í dag.
Eftir mikla maraþon-fundi
náðu fulltrúar útgefenda og
prentara samkomulagi í morgun
um nýjar samningaviðræður. Þar
er gengið út frá því að allir fyrri
starfsmenn hefji störf við blaðið
17. apríl næstkomandi. Verður
starfsmönnunum greiddir 50 af
hundraði þess launataps sem þeir
hafa orðið fyrir frá því að blaðið
hætti útkomú 30. nóvember
síðastliðinn. Starfsmennirnir
verða svo allir endurráðnir þegar
nýtt samkomulag næst.
Times hætti að koma út vegna
deilu útgáfunnar og samtaka
prentiðnaðarins, sem voru mót-
fallin því að ný útgáfutækni yrði
tekin í notkun á blaðinu.
Trúar í Bandarikjunum efndu nýverið til samkomu á Bourbonstræti í franska hverfinu f New Orleans við
mikinn fögnuð. Hér eru nokkrir trúðanna að skiptast á gjöfum.