Morgunblaðið - 21.10.1979, Síða 2

Manni nokkrum var því
spáð að hann verða ætti
sjódauður. Hann var for-
maður og sótti fast sjóróðra. Til
að komast hjá þessu hét hann
aldrei síðan á sjó að koma og
enti hann það trúlega, en hafði
þó skip sitt úti eftir sem áður.
Líða nú mörg ár og ekki bar til
tíðinda og var nú bóndi gamall
orðinn. Einu sinni reru menn
hans. Var veður slæmt um dag-
inn og fengu þeir vos mikið, náðu
þó heim til húsbónda síns um
kveldið, hraktir og alvotir. Stutt
„Skyldu bátar
mínir róa í dag ’
Argasta kot í Helgafells-
sveit heitir í Botni, þar
sér hvorki sól né sumar.
Þar var einhverju sinni maður,
allra sveita kvikindi, og hét Árni
og var kallaður Árni í Botni.
Einhverju sinni bjó hann sig út
með nesti og nýja skó, lagði á
drógar sínar og hélt suður á
land, svo langt, að enginn þekkti
Árna í Botni. Hann kom loksins
að stóru og reisulegu prestssetri
og var þar um nótt. Presturinn
átti unga og fríða dóttur. En
þegar Árni vaknaði og skyggnd-
ist til veðurs, sagði hann við
sjálfan sig: „Og skyldu þá bátar
mínir róa í dag?“ Þetta sagði
hann eður annað því líkt þrjá
morgna í rennu. Presturinn og
dóttir hans tóku eftir þessú og
grunaði, að hér mundi kominn
stórhöfðingi af Vesturlandi. Það
er ekki að orðlengja, að Árni bað
prestsdóttur og fékk, og voru nú
settir undir þau gæðingar, og
þau héldu vestur um land. En við
hvern stórbæ, sem fyrir þeim
varð á leiðinni, sagði hún við
bónda sinn: „Og er þetta bærinn
þinn, elskan?" „Og ekki enn,“
sagði hann. Ríða þau nú lengi,
lengi, þangað til eitt kvöld í
niðamyrkri að þau koma að koti
einu, allt grafið í jörð niður. Hér
fer Árni af baki og tekur af baki
konu sína. „Er það bærinn þinn,
að tarna, elskan?" segir hún.
„Já,“ segir Árni. Nú ber Árni að
dyrum, og kemur kerlingar-
skrukka, móðir Árna, til dyr-
anna og spyr, hver kominn sé.
Og segir Árni til sín og kallar
inn, því ekki sá handa skil í
niðamyrkrinu: „Kveiktu á gull-
stjakanum." „Og ekki get eg
það,“ sagði kerling. „Kveiktu þá
á silfurhjálminum," sagði Árni.
„Og ekki get eg það,“ sagði
Heift
Tveir á heiði hittust reiðir,
hver mót öðrum feigur sneri,
nornin kalda grimman galdur
galið hafði þeim og vélar.
Illum tárum augun fylltust,
annarlegu brostu gamni,
fann hver bana i brosi annars,
brugðu hjörvum, týndu fjörvi.
Grímur Thomsen.
Skinnklæddur sjómaður.
var sjóargata á bænum og fóru
þeir í bæinn í öllum sjóklæðum
sínum og færðu sig úr þeim á
baðstofugólfinu og voru þau þar
upp fest. Dag þennan allan var
bóndi mjög óglaður, gekk hann
ýmist út eða inn og sinnti engu,
en kvartaði þó um ekkert. Þegar
menn voru afklæddir fóru þeir
upp í baðstofuloftið, var bóndi
þá einn eftir á gólfinu hvar hann
þegjandi gekk um gólf meðan
mennirnir afklæddust. Litlu
síðar var með ljós farið inn á
gólfið, lá þá bóndi þar á grúfu
með andlitið niður í polli sem
sigið hafði saman af sjóklæðun-
um í laut er á var gólfinu, og var
hann allur.
Úr Jónsbók (1280)
Um skrúðklœðaburð
Það er öllum mönnum kunnugt um þann mikla ósið, er menn
hafa hér meir í venju tekið í þvísa landi en í engu öðru fátæku,
um skrúðklæða búnað, svo sem margir hafa raun af með
stórum skuldum og missa þar fyrir þarflegra hluta margra, en hinn
fátæki þarfnast sinna hjálpa, og liggur fyrir slíkt margur til dauða
úti frosinn. Og því gerum vér öllum mönnum kunnugt, að hver sá,
sem á til tuttugu hundraða og eigi minna, hvort sem hann er
kvongaður eða eigi, má bera eina treyju með kaprúni af skrúði. En
sá, er á til fjögurra tuga hundraða, má þar með bera skrúðkyrtil
einn. Sá, er á til átta tuga hundraða, má þar með bera úlpu eða kápu
tvídregna utan gráskinn. En sá, er á til hundraða hundraða, hann má
að frjálsu bera þessi öll klæði. Utan lærðir menn beri klæði, sem þeir
vilja, og handgengnir menn, þeir sem sér eiga öll skyldarvopn. Þeim
mönnum og, sem utan hafa farið, er lofað að bera þau klæði, er þeir
flytja sjálfir út, meðan þau vinnast, þó að þeir eigi minna fé en fyrr
segir, en eigi skulu þeir kaupa til framar en fyrr skilur. En ef nokkur
ber sá skrúðklæði, er minna fé á eða öðru vísi en hér vottar, séu klæði
upptæk konungs umboðsmanni, nema konur beri.
kerling. „Og kveiktu þá á
helvízkri kolskörunni," sagði
hann. „Og það skal eg gera,“
sagði kerling og hljóp til og
kveikti. Um sambúð þeirra Árna
og prestsdóttur er ekki getið.
Um Árna í Botni er þetta kveðið:
Árni í Botni allur rotni,
ekki er dyggðin fín.
Þjófabæli, það er hans hæli,
þar sem aldrei sólin skin.
Islenskir
málshœttir
Betra er ólofað en illa efnt
Nóg er satt að segja, þó ei sé
logið
Vitjar sekur vettvangs.
I logni eru allir synir formenn
Teldu vini þína, þegar þú ert í
nauðum staddur
Þörf kennir þjóð að biðja
Ogþaðáað
heita,
Hervör”
Einu sinni fóru hjón til kirkju.
En á heimleiðinni spyr kerling:
„Hver var það sem presturinn
var að tala um í dag — Belse-
bub?“ Hún hefði ekki heyrt það
fyrri. „Það eru mestu menn og
hreppstjórar," segir hann. „Þú
ert þá einn af þeim, heillin mín,“
segir hún. „Og það á að heita,
Hervör!"
Hversu
fánýtað
fordildin
sé
viðkvæði:
Fölnar fold, fyrnist allt og mæð-
ist;
hold er mold, hverju sem það
klœbist.
Sú er raun, það sannast víða,
svikul og völt er heimsins blíða;
í spakmælum lærðra lýða
lengi þar um ræðist.
Hold er mold, hverju sem það
klœðist.
Hugsa’ eg oft í hyggju brunni,
af hverju menn sig stæra kunni;
þó er það næsta í náttúrunni,
að nakinn sérhver fæðist.
Hold er mold, hverju sem það
klœðist.
Silfurpör og dýrir dúkar,
danskur kjóll og treyjur mjúkar,
að sálunni lítið seinna hjúkar,
þá sorgarhitinn græðist.
Hold er mold, hverju sem það
klæðist.
Þó hygginn sért og hæglundaður
hafðu ráð mín, kristinn maður,
hér er valtur heimsins staður,
hinn fær gott er mæðist.
Hold er mold, hverju sem það
klœðist.
Hallgrimur Pétursson.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1979
Ekki má
sköpum
renna
Ur Ketilstaðaannál
Vetur harður frá nýári til einmánaðar fyrir norðan
land og austan. Hafís kom með góu og viðhélzt
fyrir Austfjörðum fram í september, hvers dæmi
gamlir menn þar ei þóttust muna. Þá var sumar
svo kalt, að einasta tvær nætur í hundadögunum voru frostlausar,
hvar af orsakaðist þvílíkur grasbrestur, að fólk fékk ei hálfar töður
af túnum og enn minna af engjum, og um sláttinn tókst mönnum
varla að brýna ljáina alloftast fyrir frosti á morgnana. Slátturinn
byrjaðist þá ei heldur fyrr en í 16. viku sumars.
„Þegar aðrir drekka
ekki í blóra við mig ”
Prestur tók eftir því, að kerling ein í sókn hans kom fremur
öðrum oft til altarisgöngu. Eitt sinn spyr hann hana hvað því
valdi, hvort það sé af trúrækni hennar eða öðrum hvötum. „Og
það er af því,“ mælti kerling, „að mér þykir vínið svo gott.“ Prestur
innir hana eftir hvort það sé einungis af því. Kerling segir að það sé
ekki af öðru, hún segi það satt. Prestur spyr hana hvort henni geti þá
ekki verið sama að koma rétt inn til sín og hann gefi henni þar að
súpa á víninu. „Ójú,“ segir kerling, „ég vil það miklu heldur því ég
kann að fá drýgri sopann þegar aðrir drekka ekki í blóra við mig.“
,Móðir mín
í kcí, kví”
Einu sinni var vinnukona á
bæ. Hún hafði orðið þung-
uð, alið barn og borið út
sem ekki var mjög ótítt á landi
hér meðan harðar skriftir, sektir
eða líflát voru lögð við slíkum
brotum. Eftir það bar svo til
eitthvert sinn að halda átti gleði
þá er vikivaki nefndist og alltíðir
voru hér áður á landi, og var
þessari hinni sömu stúlku boðið
til vikivakans. En af því hún var
ekki svo fjölskrúðug að hún ætti
skartföt er sambyði slíkum
skemmtifundi sem vikivákar
voru á fyrri dögum, en var kona
glysgjörn, lá allilla á henni að
hún yrði þess vegna að sitja
heima og verða af gleðinni. Einu
sinni á málum meðan gleðin stóð
til var griðkona þessi að mjólka
ær í kvíum með öðrum kven-
manni; var hún þá að fárast um
það við hina mjaltakonuna að
sig vantaði föt að vera í á
vikivakann; en í því hún sleppir
orðinu heyra þær þessa vísu
kveðna undir kvíaveggnum:
„Móðir mín í kví, kví,
kvíddu ekki því, því;
ég skal ljá þér duluna mína
að dansa í
að dansa í.“
Griðkona sú, sem hafði borið
út barn sitt, þóttist þekkja hér
skeyti sitt enda brá henni svo við
vísuna að hún varð vitstola alla
ævi síðan.
Kvíar