Morgunblaðið - 30.11.1979, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1979
12
Pétur Sigurðsson:
Almennt er viðurkennt að meg-
instefna í húsnæðismálum aldr-
aðra eigi að vera sú að þeir dvelji
sem lengst á eigin heimilum og til
þess að svo verði skuli samfélagið
veita ýmiss konar hjálp, fyrir-
greiðslu og aðstoð. En það eru að
sjálfsögðu margar ástæður fyrir
því, að það húsnæði sem búið var í
meginhluta starfsævinnar hentar
ekki lengur þegar aldurinn færist
yffr. Það er of stórt þegar börnin
eru farin að heiman, það er
óhentugt, hreyfihömlun hindrar
umgang um þröngar dyr, þrösk-
ulda og stiga og versnandi heilsa
og öryggisleysi kallar á breytingu
í verndað umhverfi. Vissulega er
hægt að koma á móti flestum
byggingu nýrrar hjúkrunardeildar
og hjónagarðs við Hrafnistu í
Reykjavík. Kynning Sjómanna-
dagsráðs á skipulagi og fyrirhug-
uðum framkvæmdum sínum við
Hrafnistu í Hafnarfirði hleypti
einnig af stað auknum áhuga á
húsnæðismálum aldraðra. Jafn-
hliða jukust kröfur sem gerðar
voru á hendur hins opinbera, ríkis
og sveitarfélaga um framlög og
styrki til slíkra framkvæmda.
Lög um dvalarheimili aldraðra,
sem sett voru 1973, voru stefnu-
mótandi, þótt ekki væru þau
gallalaus og ýttu mjög undir
framkvæmdir á þessu sviði. í
þessum lögum voru ákvæði um
framlag úr ríkissjóði á V% hluta
næði vegna þess að sjúkrahúsin á
viðkomandi stöðum og víðar úti
um land haa tekið við stórum
hluta þeirra sem sérstakrar um-
önnunar og hjúkrunar þurfa með
og því komið í stað sérstakra
hjúkrunardeilda og hjúkrunarh-
eimila fyrir aldraða.
Hér í Reykjavík og nágrenni
hefur þessu ekki verið til að dreifa
í neitt líkum mæli vegna stöðugs
skorts sjúkrarúma á öllum sjúkra-
húsum höfuðborgarinnar. Til við-
bótar hefur svo komið að þrátt
fyrir glæsilegt framtak borgar-
innar í byggingum íbúða fyrir
aldraða, hefur þessa þýðingar-
mikla þáttar ekki verið gætt, — að
byggja sérstaklega yfir þá sem
þörf hafa á hjúkrun og aðhlynn-
ingu á þar til hönnuðum heimilum
og byggja langlegudeildir við
Húsnæðismál aldraðra
þessara þátta ef hinn aldraði
óskar þess, en úrbótum eru þó
takmörk sett, bæði fjárhagsleg og
heilsufarsleg.
Aukinn skilningur
á brýnni þörf
í byrjun þessa áratugar voru
þegar uppi mjög háværar kröfur
um að stórátak yrði gert í bygg-
ingu dvalarheimila og sérhann-
aðra íbúða fyrir aldraða. Margir
aðilar höfðu þegar þá var komið
kynnt sér ítarlega og fylgst með
stefnumótun og þróun þessara
mála í nágrannalöndum okkar á
sjöunda áratugnum og tóku mið af
við framkvæmdir hér heima. Má
t.d. benda á byggingar Öryrkja-
bandalagsins og byggingar
Reykjavíkurborgar við Austur- og
Norðurbrún, byrjunarfram-
kvæmdir víðs vegar um land og
kostnaðar við byggingu og búnað,
ef sveitarfélag stóð að slíkri bygg-
ingu. Samkvæmt lögunum var
heimilt að veita öðrum aðilum
slíka fjárhagsaðstoð, en í raun
þýddi þetta að þeir, sem sýnt
höfðu mestan dugnað og hagsýni
við byggingu og rekstur slíkra
heimila og aflað fjár til bygginga
og búnaðar án þess að ganga í
sjóði skattborgaranna, var ýtt til
hliðar. Þessi ákvæði og nær tak-
markalaus sjálfvirkni slíkra fram-
laga úr ríkissjóði voru meðal
helztu galla þessara laga. — Þeim
var breytt nokkru síðar og ákvæð-
in um fjárframlög ríkissjóðs felld
niður og lentu nokkur sveitarfé-
lög, sem þegar höfðu hafist handa,
í miklum erfiðleikum vegna þessa
en ný og hækkandi lán Húsnæð-
ismálastjórnar urðu þó til vaxandi
hjálpar.
Þrátt fyrir erfiðleika og and-
Fyrri grein
streymi, hefur skilningur almenn-
ings á nauðsyn bættrar húsnæðis-
aðstöðu aldraðra, húsnæðis af
öllum gerðum, vaxið mikið á
síðustu árum og hefur margt
hjálpað þar til.
Skortur á hjúkrinar-
aðstöðu á höfuð-
borgarsvæðinu
Árangurinn sést m.a. á glæsi-
legum dvalarheimilum víðsvegar
um land og fjölda sérhannaðra
íbúða fyrir aldraða. Þessi heimili
hafa víðast hvar, þar sem þau
hafa komist upp, fullnægt megin-
þunga þarfarinnar á slíku hús-
sjúkrahúsin fyrir þá, sem verr eru.
farnir til heilsunnar og þurfa
stöðugrar hjúkrunar og þjónustu
sjúkrahúss.
La unþegasam tök
hafa verið
afskiptalaus
Því miður hafa hin þýðingar-
miklu samtök launþega ekki látið
þessi mál til sín taka sem skyldi.
Er þá að sjálfsögðu undanskilið
framtak sjómannafélaganna allra
á félagssvæði Sjómannadagsráðs í
Reykjavík og Hafnarfirði við
byggingu Hrafnistu-heimilanna
og fjáröflun sömu samtaka til
Byggingarsjóðs aldraðra.
Rétt og skylt er að benda á
nokkur slík félög úti um land sem
tekið hafa þátt í eftirtektarverðu
samstarfi með öðrum staðarfélög-
um og klúbbum í samvinnu við
sveitarfélagið að slíkum fram-
kvæmdum. Mættu sumar sveitar-
stjórnir hér á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu gjarnan blanda geði við
alþýðu manna til framgangs þess-
um málum og taka sér til fyrir:
myndar það sem hér er bent á. í
nágrannalöndum okkar og víðs-
vegar um heim láta þessi samtök
og mörg önnur sambærileg, að
ekki sé talað um góðgerðar- og
mannúðarfélög, þessi mál mikið
til sín taka.
Sem dæmi um afskiptaleysi
íslenzkra launþegasamtaka á
þessum málum má benda á eitt
dæmi.
Á þingi Alþýðusambandsins
1976 flutti ég tillögu, ásamt fjölda
ágætra meðflutningsmanna, um
dagheimiii aldraðra. Till. var
samþykkt einróma í framhaldi af
samþykkt tillögu um dagheimili
barna. Hin síðarnefnda var tekin
upp á Alþingi og fékk framgang
þar, enda naut hún styrks ráða-
manna ASÍ, en með hina síðar-
nefndu hefur ekkert verið gert,
líklega af því að Pétur Sigurðsson
var fyrsti flutningsmaður henn-
ar!!
Engin
heildarstefna
Þótt nokkrar tillögur hafi verið
fluttar á Alþingi hin síðari ár um
málefni aldraðra hafa fáar þeirra
náð fram að ganga og engin þeirra
verið mótandi fyrir heildarstefnu í
þessum málum.
Ýmsir þættir þessa málefnis
hafa þó náð fram að ganga og þá
sem hluti löggjafar sem hefur haft
stærra og víðtækara svið.
Engin heildarlöggjöf er t.d. til
um húsnæði aldraðra en það
mótar að sjálfsögðu mikið önnur
lög sem varða þjónustuna við
aldrað fólk.
Það bitastæðasta á þessu sviði
er ennþá lögin um dvalarheimili
aldraðra, en á þeim eru miklir
annmarkar eins og áður hefur
komið fram.
Birgir ísl. Gunnarsson:
í þessari kosningabaráttu
stillir Alþýðubandalagið sér upp
sem höfuðandstæðingi Sjálf-
stæðisflokksins. Allur málflutn-
ingur Alþýðubandalagsins í
kosningabaráttunni sýnir, svo að
ekki verður um villzt, að flokkur-
inn er óábyrgasti stjórnmála-
flokkur á íslandi. Alþýðubanda-
lagið hefur enga heilsteypta
stefnu í efnahagsmálum. Það
setur stefnu sína þannig fram,
að allt eigi fyrir alla að gera og
að enginn vandi sé að ráða við
verðbólguna án þess að það komi
nokkurs staðar niður. I öllum
sínum málflutningi og reyndar
öllum sínum gerðum í vinstri
stjórninni hefur Alþýðubanda-
lagið sýnt, að hann er þenslu-
flokkur sem kyndir undir verð-
bólgubálið þar sem hann má því
við koma.
Skrumflokkur
Skrumið er hans helzta ein-
kenni. Alþýðubandalagið er
óspart á loforð og yfirlýsingar,
sem flokkurinn telur að höfði tií
ákveðinna hópa sem atkvæðavon
sé hjá. Orð flokksins og gerðir
stangast hins vegar svo á, að
engum fær dulizt sem reynir að
svipta hjúpnum af öllum orða-
flaumnum. Tökum nokkur dæmi.
Fyrir síðustu kosningar háði
flokkurinn baráttu sína undir
kjörorðinu „Samningana í gildi".
Allir vita hvernig fór um það
loforð. Gleggsta dæmið um svik-
in er borgarstjórn Keykjavíkur,
þar sem flokkurinn hefur úr-
slitaáhrif, þ.e. hefur 5 borgar-
fulltrúa af 8 borgarfulltrúum
meirihlutans. Stuttu eftir borg-
arstjórnarkosningarnar í maí
1978 samþykkti flokkurinn að
láta setja samningana í gildi að
V%, en borgarstarfsmenn yrðu að
bera óbætt það sem á vantaði.
Einn borgarstarfsmanna sætti
sig ekki við þá niðurstöðu, að
hann fengi ekki fullar verðbætur
á laun sín. Hann höfðaði því mál
fyrir dómstólum, en hann tapaði
því máli.
Guðrún Helgadóttir hefur nú
bitið höfuðið af skömminni og
gefið borgarstarfsmönnum langt
nef með því að fullyrða, bæði í
borgarstjórn og í blaðagrein í
Þjóðviljanum, að nú sé kominn
dómur fyrir því að hún hafi efnt
kosningaloforð sitt, þ.e. sett
samningana í gildi. Þetta er
mikil rangtúlkun á niðurstöðu
dómsins. Út úr dóminum er
hægt að lesa það eitt, að kosn-
ingaloforð Guðrúnar Helgadótt-
ur eða annarra Alþýðubanda-
lagsmanna hafi ekki lagagildi.
Enginn geti treyst þeim loforð-
um, þau hafa ekkert gildi nema
þeim sé fylgt eftir með ákveðn-
um samþykktum eða aðgerðum
af hálfu réttra stjórnvalda. Guð-
rún Helgadóttir fylgdi kosn-
ingaloforði sínu ekki eftir í
borgarstjórn og því er það nú
niðurstaða dómstóla, að það sem
hún sagði fyrir kosningar hafi
ekkert gildi fyrir borgarstarfs-
menn.
Hernámsandstaða
er yfirvarp
Fyrir allar Alþingiskosningar
setur Alþýðubandalagið fram
slagorðið „Herinn burt“. Ekki
vantar fögur orð um að þetta sé
af heilindum mælt og sé aðal
baráttumál flokksins. Það hefur
hins vegar verið einkenni Al-
þýðubandalagsins í öllum þeim
vinstri stjórnum, sem flokkurinn
hefur tekið þátt í, að herstöðv-
armálið hefur varla verið nefnt á
nafn og flokkurinn hefur látið
sér það í léttu rúmi liggja, hvort
þetta kosningaloforð yrði efnt
eða ekki. Hins vegar kunna þeir
að meta atkvæði herstöðvarand-
stæðinga á kjördag.
Stóriðjuflokkur
Fyrir kosningar telur Alþýðu-
bandalagið sig vera mikinn and-
stæðing stóriðju, ekki sízt ef hún
á að vera í samvinnu við erlenda
aðila. í ríkisstjórn hefur Alþýðu-
bandalagið hins vegar hagað sér
á allt annan hátt. Iðnaðarráð-
herra Alþýðubandalagsins hafði
mikinn áhuga á að ljúka samn-
ingum um járnblendiverksmiðj-
una á Grundartanga. Reyndi
Magnús Kjartansson, þáverandi
iðnaðarráðherra, að ljúka samn-
ingum við Union Carbide sem
voru nokkuð langt á veg komnir,
þegar hann tók við. Það tókst
ekki, því að honum entist ekki
stjórnarsetan til að koma þessu
máli í kring.
Samt þykist Alþýðubandalag-
ið nú vera á móti slíkri erlendri
stóriðju. Þar sem það hentar
kveður þó við annan tón, jafnvel
nú fyrir kosningar.
Austan af landi berst nú ómur
af ummælum Hjörleifs Gutt-
ormssonar, fyrrverandi iðnað-
arráðherra Alþýðubandalagsins,
þess efnis að hann sé meðmæltur
stóriðju á Reyðarfirði og þá
væntanlega í samvinnu við út-
lendinga. Ástæðan er sú, að þar
telur Hjörleifur sig vera að tala
við fólk sem hafi áhuga á
þessum framkvæmdum og því sé
sjálfsagt að lofa því þar, þó að
flokksmenn hans telji sig henta
að tala á annan veg í öðrum
sóknum.
Gengislækkunarflokkur
■ Fyrir síðustu kosningar taldi
Alþýðubandalagið sig sérstakan
andstæðing gengislækkana og
formaður flokksins, Lúðvík Jós-
epsson tók margoft fram í kosn-
ingabaráttunni, að lækkun geng-
is kæmi alls ekki til greina. í
síðustu ríkisstjórn fór ráðherra
Alþýðubandalagsins með stjórn
gengismála. Þegar hann stóð
upp úr sínum ráðherrastól kom í
ljós, að enginn ráðherra hafði á
jafn stuttum tíma fellt gengið
jafn oft og hann eða jafn mikið.
Auðvitað þykist Alþýðubanda-
lagið nú vera á móti gengislækk-
un.
Lítil afrek
í menningarmálum
Alþýðubandalagið telur sig
vera sérstakan vin menningar og
mennta. I síðustu ríkisstjórn fór
Alþýðubandalagið með stjórn
menntamála. Þegar sá ráðherra
Alþýðubandalagsins lét af störf-
um var það samdóma álit allra
sem til þekkja, að menningar-
snauðari ríkisstjórn hafi ekki
setið hér á Islandi. Vafasamar
stöðuveitingar munu halda nafni
menntamálaráðherra Alþýðu-
bandalagsins á lofti, en jákvæð-
ar aðgerðir til stuðnings mennt-
un og menningu eru fyrirferða-
litlar í hans afrekaskrá.
Stefndi í meiri
launamismun
Alþýðubandalagið þykist nú
vera sérstakur vinur launajöfn-
unar og láglaunafólks. Það þótt-
ist flokkurinn líka vera fyrir
síðustu kosningar. Er flokkurinn
hvarf úr ríkisstjórn lá þar fyrir,
að síðustu aðgerðir, sem hann
bar ábyrgð á leiddu til þess, að
verðbætur á laun láglaunafólks
áttu að nema 11%. Verðbætur til
hinna hærra launuðu áttu hins
vegar að nema 13%. Ef þessar
aðgerðir Alþýðubandalagsins
hefðu komist í framkvæmd hefði
þetta að sjálfsögðu leitt til meiri
launamismunar í þjóðfélaginu.
Þessi dæmi sýna, hversu lítið
er að marka Alþýðubandalagið.
Flokkurinn lofar öllum öllu, en
þegar hann hefur aðstöðu til
tekur hann hvergi á neinum
vandamálum af raunsæi og
festu. Það er því engum blöðum
um það að fletta, að Alþýðu-
bandalagið er óábyrgasti stjórn-
málaflokkur á íslandi, sem leik-
ur sína pólitík af fingrum fram
allt eftir því við hverja hann er
að tala hverju sinni. Enginn
flokkur hefur blekkt eins marga
jafn oft og Alþýðubandalagið.
Alþýðubandalagið
er skrumflokkur