Morgunblaðið - 13.12.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1979
13
Kristinn E. Andrésson
sviðið tók Kristinn þess konar
nýjungum með nokkuð svo
tvíbentum fyrirvara. Allmörg
ungu skáldin voru róttæk í skoð-
unum og það þótti honum harla
gott. Verr gekk honum að sætta
sig við formið. Það er því sérlega
athyglisvert sem hann segir í
áðurnefndi ritgerð um ljóðlist
Hannesar Sigfússonar:
»Ljóð Hannesar Sigfússonar eru
nútíðin, víddir hennar og tak-
markanir. Hann er módernisti,
einna gagnteknastur íslenzkra
skálda, og hefur orðið fyrir áhrif-
um frá erlendum módernistum,
fleirum en ég kann að nefna.
Módernisminn sem verið hefur að
gerjast áratugi hefur þrengt sér
inn í vitund hans, en honum til
grundvallar liggur sundraður og
sundurvirkur heimur, aðþrengj-
andi og ómælanlegur í senn, heim-
ur djúpra andstæðna, hugmynda-
heimur hins borgaralega þjóð-
skipulags. Skáldið er ánetjað þess-
um heimi en afneitar honum.«
Þessi orð eiga vafalaust vel við
skáldskap Hannesar Sigfússonar,
að minnsta kosti eins og kynslóð
Kristins E. Andréssonar mat
hann. En fyrst og fremst lýsa þau
því hvernig Kristinn sjálfur virti
skáldskap hans, hvað hann sá í
honum og hverja hann taldi kosti
hans og annmarka. Hannes hafði
stúderað erlendan modernisma,
t.d. T.S. Eliot og skáld hans
kynslóðar, og flutti þau áhrif
hingað heim með Dymbilvöku. Nú
var kynslóð Eliots nokkru eldri en
kynslóð Kristins og að sjálfsögðu
miklu eldri en kynslóð Hannesar
Sigfússonar. Samt urðu áhrifin
frá skáldum eins og Eliot svo lengi
á leiðinni hingað yfir Atlantsála
að þau bárust ekki hingað fyrr en
tími Kristins var í raun og veru
liðinn. Hvers vegna? Vegna þess
meðal annars að Kristinn og hans
jafnaldrar hirtu ekki um modern-
ismann á þeim tíma sem hann var
ríkjandi í Evrópu, stóðu raunveru-
lega í vegi fyrir að hann næmi hér
land. Þá voru þeir að yrkja í
Rauða penna og vasast í pólitík.
Ég hygg að ekki fari á milli mála
að Kristinn hafði litlar mætur á
atómskáldskapnum sem slíkum
(formbyltingarskáldunum eins og
þau vilja gjarnan kalla sig sjálf).
Frá hans sjónarmiði séð var
modernisminn eins og hver annar
borgaralegur úrkynjunarskáld-
skapur, lítt vænlegur til að efla
pólitískan þroska. Kristinn mátti
því hafa sig allan við að varast
mótsagnir þegar hann skrifaði
umsagnir um formbyltingarskáld
sem hann var þó reiðubúinn að
styðja svo lengi sem þau studdu
pólitísk sjónarmið hans.
Þegar Kristinn skrifaði ritgerð-
ir þær, sem birtast í þessari bók,
var tímabil hans liðið. Áhrif hans
voru úr sögunni, bókmenntirnar
tóku ekki lengur mið af skoðunum
hans, ekki heldur þær sem voru
honum þó að skapi. Eigi að síður
er sams konar hugljómun yfir
þessum skrifum hans og þeim sem
hann setti saman fyrr á árum
þegar áhrif hans voru hvað mest.
Ef Kristinn skrifaði þá skrifaði
hann af eldmóði. Vart er hægt að:
hugsa sér hvað hann hefði sagt
um það sem hann léti sig litlu eða
engu varða, slíkt kom varla fyrir,
Kristinn hafði skoðanir á öllu,
kæruleysi eða áhugaleysi var hon-
um víðsfjarri. Ritgerðir hans
standa því fyrir sínu og verða
ávalt vekjandi lestrarefni, eins þó
maður fallist ekki á skoðanir
hans. Hann hafði bjargfasta trú á
málstað sínum og talaði því út frá
hjartanu.
Oft
næddi
storm-
urinn
Laura Ingalls Wilder:
Húsið í Stóru-Skógum
Herborg Friðjónsdóttir þýddi
Böðvar Guðmundsson þýddi ljóð-
in
Myndskreyting eftir Garth Will-
iams
Setberg — Reykjavík 1979
Höfundur er íslenskum börnum
að góðu kunnur fyrir sjónvarps-
þáttinn um Húsið á sléttunni, sem
byggðir eru á samnefndri bók
hans. Laura Ingalls Wilder var
fædd 1867 í Lake Popin, Winscons-
in í Ameríku. Foreldrar hennar
voru landnemar. 18 ára giftist hún
Almanzo Wilder sem átti land-
nemajörð í Dakota, ekki langt frá
heimili hennar. Árið 1894 fluttu
þau til Missouri ásamt dóttur
sinni Rósu og bjuggu þar á litlum
bóndabæ sem umkringdur var
fallegu og sérkennilegu landslagi.
Laura Ingalls Wilder hóf ritferil
sinn með því að skrifa smásögur
fyrir vikublöð. 1932 kom út fyrsta
bók hennar. Eins og Húsið á
sléttunni er Húsið í Stóru-Skógum
byggt á bernskuminningum henn-
ar og fyrsta bókin í bókaflokki þar
um.
Sagan segir frá Ingallsfjöl-
skyldunni meðan Kata litla var
enn barn í vöggu og þau búa í litlu
bjálkahúsi, svo nálægt afa, ömmu
og öðru frændfólki að þau gátu
notið gleði með þeim á hátíðum og
tyllidögum.
Lífsbarátta landnemanna var
hörð og frumstæð. Hlaðnar byssur
uppi á veggjum báru þögult vitni
þess hve vel þurfti að vera á verði
gagnvart gráðugum villidýrum
skógarins þótt þau yrðu kærkomin
Bókmenntlr
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
fæða í hörkum vetrarins ef skot
lagði þau að velli. Þarna lifði
Ingalls-fjölskyldan hamingju-
sömu lífi.
Þótt sagan sé sögð í þriðju
persónu er hún sögð frá sjónarhóli
Láru. Hversdagsmyndum úr lífi
landnemanna er komið fyrir í
látlausri frásögn hennar. Sagt er
frá mataröflun og matargerð að
hausti. Langur og strangur vetur
kemur. „... Jólin voru að koma.
Litla bjálkahúsið var næstum
fennt í kaf. Stórir snjóskaflar
hlóðust upp við húsvegginn og
gluggana. Þegar pabbi opnaði úti-
dyrnar á morgnana náði snjórinn
Láru upp fyrir höfuð..." En
veðráttan hamlaði ekki gestakomu
á aðfangadag. Klingjandi bjöllu-
hljómurinn fyllti Maríu og Láru
gleði. Pétur frændi og Elísa voru
komin á stóra sleðanum með
börnin sín þrjú. í lífi landnem-
anna var alltaf eitthvað að gerast.
Brátt urðu liðinn vetur og indælt
sumar liðin tíð. „ .. Löngu vetrar-
kvöldin með arineldi og fiðluspili
voru komin aftur .. “
Skemmtilegar smásögur fléttast
inn í atburðarásina. Sögur sem
faðirinn Ingall segir dætrum
sínum þegar hann á kvöldin tekur
þær á hné og svalar sögufýsn
þeirra, meðan mamma sat og
saum-aði. Islensk börn hafa áreið-
anlega gaman af þessari sögu, sem
lýsir hamingjusamri fjölskyldu
sem þó háir harða lífsbaráttu. Því
má ekki gleyma að sagan er úr
fortíðinni frá landi fjarlægu okk-
ur. Hún hefur verið þýdd á mörg
tungumál.
Nálægt bernskuheimili Lauru
Ingalls var henni reistur minnis-
varði árið 1958 og fiðlan hans
Ingalls er enn til á sögulegu
minjasafni í Suður-Dakota.
Þýðing er látlaus og letur skýrt.
Ljóðaþýðing Böðvars Guðmunds-
sonar eykur kosti bókarinnar.
Myndir vandaðar og frágangur
ágætur. Bók sem börnum er feng-
ur að.
Svona
er
tæknin
Mál og myndir eftir
Joe Kaufman.
íslensk þýðing:
Örnólfur Thorlacius
Setberg — Reykjavík 1979.
FYRIR nokkrum árum kom út á
íslensku bókin Svona erum við
eftir Joe Kaufman. Þar voru
líkami mannsins, einstök líffæri
hans og hlutverk þeirra kynnt á
fræðilegum grundvelli með það
fyrir augum að foreldrar gætu,
með hjálp bókarinnar, veitt börn-
um sínum svör við ýmsum knýj-
andi spurningum þeirra varðandi
hið mikla furðuverk — líkama
mannsins. Bókin sú varð afar
vinsæl. Nú er komin út önnur bók
um hliðstætt efni, eftir sama
höfund. Henni er ætlað að veita
svör við spurningum barna um
„ .. .gerð og verkun margs konar
véla og tækja, sem standa undir
tækniheimi nútímans....“
Að efni til skiptist bókin í 93
kafla. Fyrsti kaflinn Frummenn
greinir frá því hve menn fundu
smám saman leið til að gera lífið
hættuminna og skemmtilegra.
Hver uppfinningin leiddi af ann-
arri — sumar einfaldar, aðrar
flóknar. í bókinni finnast kaflar
um bíla, skip, flugvélar, verkfæri,
sjónvarp svo eitthvað sé nefnt.
Meðal síðustu efnisþátta eru kafl-
ar um ratsjá og gervitungl. Síðasti
kaflinn Framtíðin „ .. .hvers meg-
um við vænta af henni?“
Bókin er aðgengileg ekki ein-
ungis fyrir hinar fjölmörgu skýr-
ingarmyndir heldur einnig vegna
textans sem er svo vel þýddur, að
gaman er að lesa hann.
Setberg hefur sent frá sér
ágæta bók sem líkleg er til að
seðja forvitni fjölmargra fróð-
leiksfúsra unglinga. Bókin er hin
vandaðasta í útgáfu.
Platti
FEF hefur
runnið út
PLATTI Félags einstæðra
foreldra sem gefinn er út í
tilefni tíu ára starfs félags-
ins og barnaárs er nú senn
á þrotum og hefur hann
mælzt vel fyrir. Baltasar
gerði plattann og ljóðlínur
á honum eru eftir Jakobínu
Sigurðardóttur. Gler og
postulín vann.
Plattann má fá í skrif-
stofu FEF í Traðarkots-
sundi 6 og panta má hann í
síma 11822 og hjá stjórnar-
fólki. Þeir sem eiga ósóttar
pantanir verða að vitja
þeirra innan viku.
Áttuvoná
gestum?
Ómissandí
matreiðslubók
Fyllt
í þessari nýju matreiðslubók er fjöldi
uppskrifta að völdum réttum sem mat-
reiddir eru þegar eitthvað stendur til,
t.d. þegar von er á gestum, eða búa
skal til sórrétti handa fjölskyldunni.
Vinstra megin á hverri opnu inni I
bókinni er stór litmynd af réttinum til-
búnum, en á haegri blaðsíðu eru upp-
skriftirnar ásamt litmyndum sem sýna
handtökin við undirbúning og gerð
réttanna — sem sagt augljós og
greinargóð lýsing.
I bókinni eru 360 stórar og smáar lit-
myndir og sem sýnishorn af réttum
má nefna: Fiskrétti — kjúkiinga, —
svínakjöt — piparsteik — súpur —
brauð og eftirrétti.
Guðrún Hrönn Hilmarsdóttir hús-
mæðrakennari þýddi bókina, stað-
færði og sannprófaði réttina.
Bók, sem á heima í eldhúsi hvers
heimilis.
SETBERG