Morgunblaðið - 13.12.1979, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1979
Kristján Ragnarsson
formaður Landssambands ísl. útvegsmanna:
Olíuhækkunin eitt mesta áfall,
sem útgerðin hefur orðið fyrir
Góðir fundarmenn.
Góð aflabrögð eru mikilvægasti
þátturinn í útgerðinni. Nú er að
ljúka fengsælasta ári sem útgerð-
in hefur fengið. Horfur eru á að
ársaflinn verði um 1625 þúsund
lestir á móti 1380 þús. lestum árið
1978. Áætlað er að verðmæti
sjávarvöruframleiðslunnar verði
rúmir 200 milljarðar króna en það
er 71 milljarði, eða 54% meira en
á árinu 1978. Þessi verðmætis-
aukning er einkum af þrennum
toga spunnin, þ.e. 8% aukning
framleiðslunnar, 9—10% hækkun
útflutningsverðs í dollurum og
30% hækkun dollars í krónum.
Aílabrögðin
Þrátt fyrir verulegar takmark-
anir á veiðum, sem hafa verið
umfangsmeiri en nokkru sinni
fyrr, hefur orðið aflaaukning eins
og raun ber vitni. Samtals hafa
togararnir orðið að hlýta 100 daga
þorskveiðibanni, bátarnir tvisvar
viku banni, um páska, og um mitt
sumar, og 10 daga síðast á árinu
auk þess að netaveiðin var stöðvuð
1. maí til 20. maí og í einn mánuð
um mitt sumar. Allar þessar
veiðitakmarkanir hafa verið sam-
þykktar af stjórn L.Í.Ú, nema
stöðvun vetrarvertíðarinnar, sem
ég tel þó hafa verið eðlilega
ráðstöfun m.v. aðstæður.
Tilgangur þeirra var að hefta
sókn í þorskstofninn og hvetja til
veiða á öðrum fisktegundum.
Vegna góðs afla á vetrarvertíð,
bæði hjá bátum og togurum, jókst
þorskaflinn um nær 50 þús lestir
fyrstu 3 mánuði ársins. Þegar
þetta lá fyrir var ljóst að útilokað
var að minnka aflann m.v. s.l. ár,
sem var um 320 þúsund lestir í
280—290 þúsund lestir eins og
stjórnvöld kepptu að. í lok nóv-
ember var þorskaflinn orðinn 328
þúsund lestir og stefnir í 340
þúsund lestir á árinu, eða 20
þúsund lesta aukningu frá fyrra
ári. Mjög ánægjulegt var að
vertíðarafli bátanna skyldi aukast
eins og raun varð á. Langvarandi
aflaleysi hafði valdið verulegum
taprekstri og skuldasöfnun í mörg
ár. Góð vetrarvertíð er bátaút-
gerðinni nauðsynleg og það trygg-
ir hagkvæma nýtingu þorskstofns-
ins, að ekki sé veitt um of af
millifiski og smáfiski, og einstakl-
ingarnir fái að vaxa til þess tíma,
að þeir gangi til hrygningar.
Heildar-aukning þorskfisksafla
hjá bátaflotanum er um 21.5% en
hjá togurum 18.5%.
Eins og áður er meðalafli togar-
anna mjög misjafn eftir lands-
hlutum, eða eins og hér greinir frá
1. jan. til miðs september 1979:
Minni skuttogarar:
Á sv. frá Vestm.eyjum Kr. þús. á úthaldsdag
til Snæfellsness. 1.441
Á Vestfjörðum 2.039
Á Norðurlandi 1.615
Á Austurlandi 1.318
Meðaltal allra minni skuttog. 1.575 Stærri skuttogarar:
Hafnarfj. og Reykjavík 1.793
Akureyri 2.150
Meðaltal allra stærri skuttog. 1.883
Eins og þessar tölur bera með
sér er hér um mjög mikinn mun að
ræða. Meðaltogari á Vestfjörðum
er með 721 þús. kr. hærri tekjur á
dag en meðaltogari frá Austfjörð-
um eða sem svarar til 240 milljón-
um króna í skiptaverðmæti á ári.
Segja má að vel hafi tekist að ná
því markmiði, sem að var stefnt,
að auka annan botnfiskafla en
þorsk, því fyrstu 11 mánuði ársins
jókst annar afli um 66 þúsund
lestir eða um 46%. Augljóst er að
veruleg áhrif hefur haft, að ákveð-
ið var að verðbæta ufsa um 25%
og karfa um 30% með 1400 milljón
króna framlagi úr sjóðum sjávar-
útvegsins þ.e. 850 m.kr. úr Afla-
tryggingasjóði og 550 m.kr. úr
Tryggingasjóði. Sjóðir þessir áttu
nokkrar fyrningar og gripu
stjórnvöld til þessara sjóða, en
það er ekki hægt að gera í
framtíðinni. Finna þarf lausn á
þessu máli með öðrum hætti, því
ljóst virðist vera, að þörf sé á
jöfnun milli fisktegunda, ef tak-
marka á þorskveiðar í jafn ríkum
mæli og gert hefur verið meðan
þorskstofninn verður byggður upp
að nýju.
Árangur af þeirri fiskveiði-
stefnu sem rekin hefur verið á
þessu ári, er því verulegur, þótt
ekki hafi tekist að halda þorskafl-
anum innan þeirra marka sem að
var stefnt. Eigi að síður er nauð-
synlegt, að menn geri sér grein
fyrir, að þorskstofninn er að
styrkjast, þótt það gerist ekki jafn
ört og fiskifræðingar hafa talið
æskilegt.
Aðrar veiðar hafa einnig gengið
vel. Nokkur aukning verður á
síldaraflanum eða í rúmar 44 þús.
lestir. L.Í.Ú. lagði til að breytt
yrðu um fyrirkomulag á kvóta á
skip á þann hátt að miðað væri við
Ræða flutt
á fundi
r r
L.I.U í gær
verðmæti í stað aflamagns. Var
tillit tekið til þessarar tillögu af
stjórnvöldum og hefur nú engin
gagnrýni komið fram um að afla
væri hent eins og á s.l. árum.
Loðnuaflinn varð 964 þúsund
lestir eða álíka og árið áður. Var
þó beitt mun meiri takmörkunum
en áður og voru vetrar- og haust-
vertíðar stöðvaðar.af stjórnvöld-
um löngu áður en þeim hefði ella
lokið. Átti þetta sérstaklega við
um haustvertíðina. Hafa verður í
huga að loðnuflotinn hefur verið
aukinn gífurlega að burðargetu að
undanförnu vegna meðmæla fiski-
fræðinga um mikla veiðimögu-
leika.
Veiðar á kolmunna og spærlingi
gengu illa á árinu og veiddist
aðeins helmingur þess sem veidd-
ist árið áður. Veiðar þessar reynd-
ust mjög óhagkvæmar vegna lágs
verðs og mikils tilkostnaðar.
Mætti nú fara að búast við að þær
raddir fari að þagna, sem talið
hafa, að öllu mætti bjarga með
veiði á þessum fisktegundum.
Humaraflinn varð nú mjög rýr og
sá rýrasti um langan tíma. I
fyrsta sinn tókst ekki að veiða
leyfilegan hámarksafla, sem ef til
vill er of hár.
Rækjuafli hefur verið góður,
þótt nokkuð hafi dregið úr honum
nú síðustu vikur.
Afkoman
Afkoma fiskveiðanna var
nokkru lakari á árinu 1978 en árið
áður. Sé fiskiskipaflotanum skipt í
4 flokka þ.e. báta án loðnuveiða,
loðnubáta, minni skuttogara og
stóra skuttogara, er áætlað að
afkoman hafi verið þessi:
Bátar án loðnuveiða: Halli 1.523
milljónir króna eða 6.8% af tekj-
um.
Loðnubátar: Hagnaður 132
milljónir króna eða 1% af tekjum.
Minni skuttogarar: Halli 1.619
milljónir króna eða 7.7% af tekj-
um.
Stórir skuttogarar: Halli 332
milljónir króna eða 5.1% af tekj-
um.
Halli varð því á rekstri fiski-
skipaflotans á árinu 1978 3.341
milljón króna eða sem nam 5.3%
af tekjum. Afskrifaðar höfðu þá
verið 6.951 milljón króna og skil-
aði reksturinn því 3.610 milljónum
króna upp í afskriftir. Rétt er að
taka fram að afskriftir á þessum
reikningi er 7.5% af vátrygginga-
verðmæti flotans, en þar er hærri
afskriftargrundvöllur en bókfærð-
ar afskriftir fyrir eldri hluta
flotans en lægri afskriftarhlutfall
fyrir nýrri hluta flotans.
Ekki liggur fyrir áætlun um
afkomu fiskveiðiflotans á þessu
ári, en við fiskverðsákvörðunina 1.
okt. s.l. taldi Þjóðhagsstofnun að
afkomuskilyrði væru þá sem hér
segir:
Bátar án loðnu: Halli 2.791
milljón króna eða 7.1% af tekjum.
Minni skuttog.: Hagnaður 567
milljónir króna eða 1.2% af tekj-
um.
Stórir skuttog.: Hagnaður 860
milljónir króna eða 6.7% af tekj-
um.
Ekki lá þá fyrir spá um afkomu-
skilyrði loðnuflotans, en við telj-
um að hann hafi versnað verulega
og sé nú þannig m.v. ársskilyrði að
halli sé um 1.500 millj. króna eða
7.8% af tekjum. Er þá gert ráð
fyrir greiðslu úr Verðjöfnunar-
sjóði um 4 kr. á hráefniskíló eins
og greitt var á þessu hausti.
Sjóðurinn á hinsvegar ekki fjár-
muni til að standa undir þeirri
greiðslu í heilt ár. Mjög athyglis-
vert er, hve brugðið hefur til hins
verra varðandi afkomu loðnuveiði-
flotans. Ástæðurnar eru marg-
þættar og sérstaklega ber að geta
þess, að markaðsverð hefur í raun
lækkað, sé litið til verðbólgu
erlendis og hinnar veiku stöðu
dollarans og áhrifa olíuverðs-
hækkana á tilkostnað veiða og
vinnslu. Auk þess hafa hinar
ströngu veiðitakmarkanir skert
afkomumöguleika verulega.
Í þeim afkomuskilyrðum fisk-
veiðanna, sem lýst er hér að
framan, hefur Þjóðhagsstofnun
metið útgerðinni til tekna þann
tekju-auka sem aflaaukningin á
árinu hefur fært útgerðinni og eru
það 4.670 milljónir króna. Einnig
hefur útgerðinni verið reiknaður
til lækkunar útgjalda allur sá
sparnaður, sem leitt hefur af
breytingu á notkun svartolíu í
stað gasolíu í togurum og nemur
hann 3.900 milljónum króna eftir
að áætlað hefur verið fyrir auknu
viðhaldi, sem nemur 375 millj.
króna. Samtals nemur því tekju-
auki af þessum tveimur atriðum
8.570 millj. króna.
Fisksölur erlendis
Veruleg aukning hefur orðið á
sölu ísfisks á erlendum mörkuð-
um. Á fyrstu 11 mánuðum ársins
hafa verið farnar 202 söluferðir til
Bretlands með alis um 20.200
lestir og voru þær seldar fyrir 7.6
milljarða króna. Til Þýskalands
hafa verið farnar 55 söluferðir
með 9.600 lestir og seldust þær
fyrir 3.1 milljarð. Nokkrar leið-
réttingar hafa fengist í Bretlandi
til lækkunar á löndunarkostnaði
og hafnargjöldum. Markaðsverð
fyrir ísfisk hefur verið hagstætt,
þegar um góðan fisk hefur verið
að ræða. Mikilvægt er fyrir okkur
að viðhalda ísfiskmörkuðunum í
Hull og Fleetwood, en þeir byggja
nær eingöngu á fiski frá íslandi.
Fiskveiði takmarkanir
Við stöndum nú frammi fyrir
því, eins og á undanförnum aðal-
fundum, að ræða og taka afstöðu
til, með hvaða hætti veiðarnar
verða stundaðar á næsta ári og
hvaða takmörkunum verður beitt.
Sú ábyrgð hvílir á okkur, að
líklegt er að við fáum mestu um
það ráðið, hvaða takmörkunum
verði beitt, eins og á þessu ári, því
stjórnmálamennirnir eru ekki
líklegir til þess að koma sér saman
um neinar tillögur í þeim efnum.
Ég tel að á næsta ári þurfi að
beita í aðalatriðum hliðstæðum
takmörkunum og gert var á þessu
ári að því er varðar þorskveiðarn-
ar.
Lengur er ekki um það deilt að
nauðsynlegt sé að taka net úr sjó
um páska. Er það gert í tvennum
tilgangi, að vernda hrygningar-
fiskinn og til að koma í veg fyrir
að fiskur skemmist í netum, þegar
ekki *»r hægt að vitja þeirra
daglega. Takmarkanir á veiðar
togara að sumarlagi hafa verið
gerðar til þess að draga úr sókn í
millifisk og smáfisk. Á næsta ári
er búizt við að á hrygningarstöðv-
arnar gangi árgangurinn frá 1973,
sem telja má einn sterkasta ár-
ganginn sem fram hefur komið.
Mun hann hafa gefið yfir 50% af
þeim þorskafla, sem veiðst hefur á
þessu ári. Brýn nauðsyn ber til, að
hann fái að hrygna í verulegum
mæli til þess að tryggja vöxt og
viðgang stofnsins í framtíðinni.
Næsti sterki árgangurinn er frá
árinu 1976. Með einhverjum ráð-
um þarf að gæta þess, að afli,
hvort heldur báta eða togara,
verði ekki til mun meiri á næstu
vetrarvertíð en á þessu ári og ekki
meiri á árinu öllu en 320—340
þúsund lestir. Okkur hættir til
þess að vera eigingjarnir. Þeir
sem hygningarfiskinn veiða telja,
að allar takmarkanir eigi að vera
á veiði smáfisks- og millifisks, en
þeir sem hann veiða telja að
takmarka eigi veiði hrygningar-
fisks til þess að hann fái tækifæri
til þess að hrygna. Þennan ágrein-
ing þurfum við að jafna svo allir
uni við sitt.
Stjórn L.Í.Ú. hefur lagt til, að
þorskveiðar verði bannaðar á
tímabilinu 1. júlí til 10. ágúst á
árinu 1980. Er þetta lagt til vegna
þeirrar reynslu undanfarinna ára,
að mjög mikil þorskveiði hefur
verið á þessum árstíma, og örðugt
hefur reynst að hagnýta aflann til
vinnslu. Það hlýtur að vera megin-
markmið, þegar um takmörkun er
að ræða á veiðum í tiltekinn
fiskstofn, að hann sé hagnýttur
eins vel og kostur er. Á þessum
árstíma er einnig þörf á að fólk,
sem við þessa atvinnugrein starf-
ar eigi kost á sumarleyfi. Eftir
sem áður ætti að vera unnt að
veita skólafólki atvinnu og á
þessum tíma árs hentar vel að
veiða grálúðu, en vinnslustöðvar
gátu ekki annað framboði af henni
s.l. sumar. Það væri afar æskilegt
að samkomulag gæti tekist um
þessa takmörkun því það hefði í
för með sér meira frjálsræði á
öðrum tíma árs.
Nú fara sögur af mikilli þorsk-
gengd eins og oft áður ájþessum
árstíma og er það vel. Árangur
stækkunar möskva, lokunar svæða
vegna smáfisks og hrygningar-
fisks, er að skila árangri. Sérstak-
lega þó útfærslu landhelginnar í
200 mílur og það, að erlendir
aðilar eru nær alveg farnir af
miðunum. Ef einhver óttast, að
veiðarnar hafi verið takmarkaðar
um of, þá er það óþarfi. Þorskur-
inn verður að minnsta kosti 15 ára
gamall, og meðan við veiðum nær
ekkert af fiski, sem er eldri en 9
ára, er ekki ástæða til að hafa
áhyggjur.
Á næsta ári væntum við þess, að
okkur verði leyft að veiða eitthvað
meira af síld en áður, en gott
samkomulag hefur verið um upp-
byggingu síldarstofnsins.
Takmarkanir á loðnuveiðum
hafa ekki verið gerðar í samráði
við samtök ykkar. Hefur útvegs-
mönnum fundist þær blandast of
mikið í baráttu okkar við Norð-
menn um takmörkun á veiði
þeirra við Jan Mayen. Auk þess
gætir verulegra efasemda um
tæknilega möguleika til mælinga
á loðnumagninu í öllu hafinu
norður af landinu, enda árangur
af þeim mjög misjafn. Einnig er
vert að minna á þau ráð fiskifræð-
inga, að óhætt væri að veiða allt
að 1.5 milljón lesta og þá gætu
þeir lagt mat á, hvort til takmark-
ana þurfi að koma. Tillaga fiski-
fræðinga um 600 þúsund lesta
hámarksafla er ekki trausts verð,
þegar hafðar eru í huga fyrri
tillögur og hve lítil reynsla er
komin á mælingar þeirra á loðnu-
magninu í hafinu.
Við gerum okkur grein fyrir því
að loðnuskip okkar eru afkasta-
mikil og miklir fjármunir bundnir
í þeim, og því mikilvægt að þau
séu nýtt sem bezt.
Loðnan verður ekki eldri en 3ja
til 4ra ára og því getum við verið
að glata verðmætum ef við nýtum
ekki stofninn skynsamlega, en
ekkert í hafinu er ótæmandi og því
þarf að fara að öllu með gát.
Verðjöfnunar-
sjóður
Verðjöfnunarsjóður fiskiðnað-
arins hefur starfað líkt og áður. Á
árinu 1977 voru greiddar í sjóðinn
um 760 millj. króna en á árinu
1978 snérist þetta dæmi við og þá
voru greiddar úr sjóðnum 1.235
millj. króna. Sama þróun hefur
haldið áfram á þessu ári og er
áætlað að greiddar verði úr sjóðn-
um um 3.330 millj. króna til 30.
sept. Þessi greiðsla skiptist þannig
á deildir, að greiddar eru úr Mjöl-
og lýsisdeild 1.830 m.kr., Saltfisk-
deild 1.340 m.kr. og Saltsíldardeild
160 m.kr., en greitt inn í Freðfisk-
deild sjóðsins 240 m.kr. í sjóðnum
eru nú um 8 milljarðar króna og
eru 1.451 m.kr. í freðfiskdeild
2.254 í Saltfiskdeild og 3.759 í
Mjöl- og lýsisdeild.
Olíuhækkun
Á árinu 1978 kostaði olían, sem
fiskiskipaflotinn notaði, 7.850
milljónir króna. Sama magn af
olíu mun kosta 30.300 milljónir
króna, þegar fram er komin sú
verðhækkun, sem býður staðfest-
ingar ríkisstjórnarinnar, en hún