Morgunblaðið - 27.01.1980, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JANÚAR 1980
KVIKMYNDAHEIMURINN
Fyrirsæía
fer á kostum
í Hollywood
KVENRÉTTINDABARÁTTA
undanfarinna ára virðist að mestu
hafa farið framhjá ráðamönnum í
Hollywood, því aö þar standa
menn á öndinni af hneykslun
vegna þess að kona hefur verið
ráðin í áhrifastöðu. Hún heitir
Sherry Lansing og er 35 ára að
aldri og fyrir skömmu var hún
skipuð framkvæmdastjóri kvik-
myndagerðardeildar fyrirtækisins
20th Century Fox. Hún verður
fyrsta konan, sem stjórnar kvik-
myndaframleiðslu hjá meirihátt-
ar kvikmyndaveri í heiminum.
Sherry Lansing hóf störf sem
stærðfræðikennari, en sneri sér
síðan að fyrirsætustörfum og
kvikmyndaleik. Þar átti hún
reyndar fremur stutta viðdvöl, en
árum saman samdi hún kvik-
myndahandrit fyrir MGM.
Nú er hún í hópi tekjuhæstu
kvenna í Bandaríkjunum. Árstekj-
Lansing — 300.000 dalir á ári
ur hennar eru 300.000 dollarar
fyrir utan launauppbætur, en þær
gætu numið milljónum dollara á
ári, ef mikill fjárhagslegur ávinn-
ingur yrði af myndum hennar.
Hjá Fox mun hún stjórna kvik-
myndaframleiðslu, sem a.m.k. 100
milljónir dollara eru lagðar í
árlega.
Undanfarið misseri hefur ríkt
mikið upplausnarástand hjá Fox í
kjölfar uppsagnar Alan Ladd jr.
fyrrum framkvæmdastjóra. Hann
annaðist m.a. framleiðslu á
Stjörnustríði, en eftir það
kastaðist í kekki milli hans og
peningamanna fyrirtækisins
vegna launagreiðslna. Ladd
stjórnar nú eigin kvikmyndafyr-
irtæki.
Ýmsir minni spámenn í Holly-
wood hafa mikið álit á Sherry
Lansing. En hinu hefðbundna
karlveldi í Hollywood verður ekki
kollvarpað þegjandi og hljóða-
laust. Þar eiga konur að vera
stjörnur, smástirni, ritarar eða
stöðutákn. Þeim finnst það jaðra
við byltingu að setja konu í
áhrifastöðu.
„Þetta er bara vitleysa" sagði
einn af kvikmyndajöfrunum í
Hollywood um ráðningu Sherry
Lansing." Eftir útistöðurnar við
Ladd vildu peningamennirnir fá
einhvern, sem þeir gætu haft í
fullu tré við, og þess vegna drógu
þeir þessa stelpu upp.
Sherry hefur í höndunum samn-
ing til þriggja ára. Þann tíma mun
hún sjálfsagt nota vel til þess að
sýna gömlu skörfunum, að karl-
veldishugmyndir þeirra séu ræki-
lega úr sér gengnar.
- WILLIAM SCOBIE
HERNAÐUR
Ennfremur mátti að minnsta kosti einn sovéskur generáll taka til
fótanna
Kolwesikappar
kvikmyndaðir
FYRIR nokkru var frumsýnd í
Frakzklandi mynd, sem fjallar um
hetjudáðir franskra hermanna þeg-
ar þeir björguðu hvítu fólki frá
borginni Kolwezi í Suður -Zaire fyrir
rúmu hálfu öðru ári. Líta má á
myndina sem nokkurs konar réttlæt-
ingu á stefnu Frakka og afskiptum
þeirra af málefnum Afríkuríkja.
Kvikmyndin, „Stokkið út yfir
Kolwezi", var upphaflega aðeins
framtak nokkurra manna en þegar
franski herinn hafði Ijáð framleið-
endunum bæði hergögn og hermenn
undir því yfirskini, að hér gæti verið
um að ræða „þátt í eðlilegri þjálfun",
má segja, að fyrirtækið hafi verið
orðið meira en hálfopinbert.
í franska blaðinu Figaro, sem er
hlynnt stjórnvöldum, segir, að
myndin hafi „uppörvandi boðskap að
flytja á þessum síðustu og verstu
tímum" og endurspeglar það vel
áróður myndarinnar. I myndinni er
einnig tekið undir þær staðhæfingar
talsmanna hersins, að Frakkar með
sínum 500 fallhlífarhermönnum hafi
gert að engu áætlanir tveggja sov-
éskra hershöfðingja í Angola, Vass-
SPÍTALALÍF
FRÁ því var sagt í breskum blöðum
fyrir skömmu, að bóndi nokkur í
Suffolk hefði gengið með læknis-
tengur innvortis í heilt ár án þess að
kenna sér nokkurs meins. Hann er
þó síður en svo nokkurt einsdæmi.
Annar fyrrverandi sjúklingur var
með sams konar verkfæri innan í
sér í heil sautján ár og var við
hestaheilsu allan tímann.
Margir furðuðu sig þó enn meira á
því, að maðurinn, sem var með
læknisáhöldin í brjóstholinu í nærri
tvo áratugi, skyldi ekki höfða mál á
hendur lækninum og hjúkrunarlið-
inu þegar upp komst um allt saman.
Dr. John Wall sem er ritari nokkurs
konar samábyrgðarfélags breskra
lækna, sagði að tengurnar hefðu
ekki gert manninum neitt mein og
hefðu ekki komið í Ijós fyrr en við
röntgenmyndatöku. Maðurinn á þá
að hafa sagt góðlátlega: „Mér skilst
að ég hafi gengið með tengurnar í 17
ár án þess að þær hafi skaðað mig,
en ef ykkur væri sama, þá vildi ég
gjarna losna við þær núna.“
„Manninum voru greiddar dálitl-
ar bætur og hann lét þar við sitja“,
sagði dr. Wall, sem vildi ekki greina
frá nafni mannsins eða spítalans
þar sern aðgerðin fór fram fyir 17
árum. „Það er alls ekki svo að allir
fari í mál. Þessi maður sagði t.d.:
„Ég er lækninum þakklátur fyrir
þessi sautján hamingjusömu ár sem
eru árangur aðgerðarinnar á sínum
tíma.“ Til eru jafnvel þeir sem hefðu
kært sig kollótta um allt saman og
borið tengurnar til dauðadags",
sagði dr.'Wall.
Útiá
þekju í
skurð-
stofuiuii
mín?
Það kemur alltaf fyrir öðru
hverju að læknar gleyma ýmsum
læknistólum í iðrum sjúklinganna
þrátt fyrir mikla herferð á hendur
slíkum yfirsjónum, sem Samábyrgð
breskra lækna hóf fyrir 15 árum
undir kjörorðinu „Eitt er einu of
rnikið".
Öllum lækna- og hjúkrunarnem-
um eru sýndar kvikmyndir og veitt-
ar aðrar leiðbeiningar þar sem
brýnt er fyrir þeim að passa nú vel
upp á áhöldin. „Én þrátt fyrir það
verð ég að viðurkenna", segir Dr.
Wall, „að á hverju ári kemur það
fyrir þetta 10—20 sinnum að læknar
eða hjúkrunarfólk skilja eitthvað
eftir innan í sjúklingi." Á árinu 1978
voru tilfellin 18.
Oftast nær er um að ræða þurrk-
ur eða bómullarhnoðra, sem nú
orðið eru ofnir málmþræði þannig
að sjá má þá á röntgenmynd. Aðeins
fimm eða sex sinnum er um að ræða
tengur, sagði dr. Wall.
Ekki ósjaldan kemur það fyrir, að
hlutar úr læknisáhöldum eru skildir
eftir og má í því efni minna á
konuna, sem gekk undir uppskurð
við æðahnútum, en verkfæri, sem
voru notuð til að fjarlægja æða-
hnútana, voru skilin eftir í henni.
Konan hafði þetta að segja um
yfirsjón læknisins: „Ég er þér ekki
aðeíns innilega þakklátur fyrir að
fjarlægja æðahnútana heldur ekki
síður fyrir að fjarlægja verkfærið."
Hún fór ekki í mál við lækninn.
Læknar hafa bent á að oft er
ýmsum hlutum komið fyrir í líkam-
anum án nokkurra óþæginda fyrir
sjúklinginn og benda t.d. á að sumir
eru með mjaðmarliðinn úr málmi.
—DENNIS BARKER.
AFGANISTAN
Meðfylgjandi lýsing á at-
viki úr harmleiknum í
Afganistan er skrifuð af
breskum blaðamanni sem
var sjónarvottur að at-
burðinum.
Reiðir og grátandi Afganir,
menn og konur, létu ekki Kal-
ashnikov-riffla rússnesku her-
mannanna aftra för sinni þegar
þeir ruddust á dögunum inn í
stærsta fangelsið þar í landi til
að frelsa ættingja sína og vini,
sem ekki höfðu orðið náðarinnar
aðnjótandi þegar Karmal forseta
þóknaðist að láta nokkra sam-
fanga þeirra lausa.
Árásin á Pole Chowkri-fang-
elsið hófst skömmu eftir að 118
föngum hafði verið troðið í rútu-
bíla, sem síðan fluttu þá frá
þessum dapurlega stað út í frels-
ið fyrir utan. 2000 Afganir þyrpt-
ust að bílunum þegar út var
komið og reyndi hver sem betur
gat að bera kennsl á þá, sem í
bílunum voru. Flestir urðu fyrir
vonbrigðum. Margir grétu og
brátt tók fólkið að hrópa ókvæð-
isorð að afgönsku hermönnunum,
sem voru á verði úti fyrir fang-
elsinu. Rússnesku hermennirnir
horfðu á ósnortnir frá virkis-
garðinum eða þaðan sem þeir
stóðu bak við rammgert stál-
grindahlið.
Fólkið færðist nær, steytti
hnefana og móðurinn svall því í
brjósti. Fimmtán ungir menn
klifruðu upp á hliðið og hrópuðu
reiðilega að hermönnunum fyrir
innan. Múgurinn lagðist nú á
hliðgrindurnar, ungu mennirnir
létu sig falla til jarðar inni í
fangelsisgarðinum og skyndilega
lét lásinn undan.
Með sigurópi þusti fólkið inn í
fangelsisgarðinn, framhjá rússn-
esku hermönnunum sem vissu
ekki hvaðan á þá stóð veðrið.
Brátt var fólkið komið að öðru
hliði, sem var fyrir fangelsinu
sjálfu. Þetta hlið var umsvifa-
laust brotið niður.
Þegar hér var komið mættu
fólkinu rússneskir hermenn, sem
beindu byssunum að því og
virtust til alls líklegir. I fyrsta
skipti kom nokkurt hik á hópinn.
Foringi í afganska hernum
klifraði upp á dálítinn vegg þar
nærri og hvatti fólkið til að
hverfa á braut. „Það eru aðeins
átta fangar eftir í fangelsinu,"
sagði hann. Fólkið lét í ljós
fyrirlitningu sína og sagðist ekki
trúa orðum hans.
Vopnuð, rússnesk þyrla hnitaði
hringi yfir fólkinu og hvarf
síðan. Ungur maður, með grát-
stafinn í kverkunum, sagði:
„Bróðir minn er hér inni. Hann
var handtekinn fyrir ári síðan.“
Hvers vegna hafði Karmal for-
seti ekki náðað hann? „Hann
fékkst við verslun," svaraði for-
inginn.
Það er erfitt að svara því hvers
vegna rússnesku hermennirnir
létu ekki til skarar skríða gegn
fólkinu. Um stund virtist sem
þeir ætluðu að láta vopnin
skakka leikinn en áður en nokk-
urn varði var fólkið komið fram-
hjá þeim, að fangelsisklefunum
sjálfum þar sem það sparkaði og
barði í hurðarnar og reyndi að
komast inn. Aðrir reyndu að
brjótast inn bakdyramegin.
Grjóti var kastað í klefagluggana
og glerbrotunum rigndi niður.
Staurar og raftar, sem notaðir
höfðu verið við byggingar-
framkvæmdir í fangelsinu, voru
notaðir sem hurðabrjótar.
I fyrsta klefanum, sem brotinn
var upp, reyndust vera 40—50
menn og mannfjöldinn fagnaði
ákaflega þegar þeir stauluðust út
í dagsljósið, sumir fölir og utan
við sig, aðrir grátandi.
Ég sá um það bil 12 fanga
látna lausa og var farið með þá
að aðalhliðinu. Þeir voru þó enn
fleiri sem enn voru lokaðir inni á
bak við aðrar og sterkari dyr.
Nú voru nokkrir komnir upp á
þak fangelsisins þar sem þeir
reyndu að spenna upp bárujárnið
með járnstöngum og staurum. í
þeim hluta fangelsisins, sem
fólkið hafði á valdi sínu, var lagt
til atlögu við einn vegginn til að
komast að föngunum fyrir innan.
í gegnum dálitið gægjugat á
hurðinni sá ég fangana eigra
fram og aftur um klefann og
hvetja fólkið með háværum
hrópum til að láta einskis
ófreistað til að frelsa þá.
Af þaki nálægrar fangelsis-