Morgunblaðið - 18.05.1980, Side 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAÍ1980
69
Það virðist sem yfirvöidin hafi átt erfitt með ■■
að fyrirgefa Cibulka... fyrir að sýna ekki ' ~
iðrun við réttarhöldin (Sjá: Andófsmenn)
GUATEMALA
„Hér um slóöir
þætti jafnvel
Attila róttækur“
„Jimmy Carter forseti er
vegvilltur, reikull, óákveðinn,
hræddur, lélegur mann-
þekkjari og hefur ekki hunds-
vit á raunverulegri pólitík."
Hverjir skyldu nú vera þess-
arar skoðunar? Jú, fjármála-
mennirnir í Guatemala, því
ríki Mið-Ameríku sem í eina
tíð var hvað auðsveipast
Bandaríkjunum en gengur nú
ötullegast fram í því að troða
á mannréttindum.
Fyrir nokkru birtu Samtök
kaffiræktenda heilsíðuauglýs-
ingu í dagblöðum í Guatemala
þar sem ráðist er heiftarlega á
Carter og ráðherra hans, sem
kaffiræktendurnir segja að
séu kommúnistar allir saman.
Þeir segja, að bandarísk
stjórnvöld hafi valdið „ókyrrð
í Mið-Ameríku, skipt sér af
innanríkismálum okkar, graf-
ið undan hernum og ríkis-
stjórninni, ýtt undir einræði
og gefið marxistum undir fót-
inn“.
Þetta er aðeins lítið eitt af
því sem kaffiræktendur í
Guatemala, sem skipta á milli
sín stórum hluta þjóðarauðs-
ins, höfðu undan Carter að
kvarta í greininni fyrrnefndu
sem hafði fyrirsögnina „Það
sem Kastró gat ekki gert á 20
árum gerði Carter á þrernur".
Það var því ekki að undra að
verið væri að auka öryggis-
gæsluna við ameríska sendi-
ráðið þegar ég kom þar fyrir
skömmu. „Þeir sem eiga svona
vini þurfa ekki á óvinum að
halda,“ sagði einn starfsmann-
anna við mig.
Fyrir 25 árum átti banda-
ríska leyniþjónustan þátt í að
steypa af stóli lýðræðislega
kjörinni ríkisstjórn og hefur
síðan hjálpað til að koma á fót
ýmsum herstjórnum með fjár-
stuðningi og vopnasendingum.
Þetta breyttist allt með Cart-
er.
Nú fær Guatemala aðeins
8,8 milljónir dollara, sem
veittar eru til sérstakra verk-
efna, og ekki annan herbúnað
en þann sem á að heita
„hættulaus" og er það sam-
kvæmt stefnu Carters forseta
í mannréttindamálum. Ekkert
ríki í Mið-Ameríku á sér
ljótari kúgunarsögu en Guate-
mala og því skýtur það nokkuð
skökku við, að stefna Carters
hefur haft þau áhrif ein að
auka á ofbeldið og kúgunina.
Luis Garcia og generálarnir
hans hafa brugðist við eins og
þeirra var von og vísa. Allir
sem hafa einhverjar vinstri
Dómkirkjan gnæfir yffir aðaltorgið í Guatemala borg
sinnaðar tilhneigingar geta
átt von á dauða sínum. „Hér
um slóðir þætti jafnvel Atli
Húnakonungur róttækur“ er
haft eftir einum Guate-
malabúa.
Jafnaðarmenn yoru myrtir
hvar sem til þeirra náðist og
síðan kom röðin að frjálslynd-
um lögfræðingum. Nú eru það
háskólaprófessorar, kennarar
og verkalýðsleiðtogar sem
falla í valinn fyrir morðsveit-
um hægrimanna. Ríkisstjórn-
in heldur því fram, að morðin
fremji öfgafullir hægrimenn,
sem séu í engum tengslum við
stjórnvöld, en ýmislegt bendir
þó til, að innan hersins sé
drápssveit — aðeins kunn sem
G2 — sem eigi innangengt á
æðri stöðum. Á síðasta ári
féllu 3000 manns fyrir hendi
glæpamanna úr ýmsum
hryðjuverkasamtökum og svo
að stuðst sé við upplýsingar
sjálfrar lögreglunnar var að-
eins 81 maður úr þeim hópi
fórnarlamb vinstrimanna.
Morðingjar og mannræn-
ingjar nást sjaldan. Kvöldið
fyrir 1. maí ruddist hópur
vopnaðra manna inn í höfuð-
stöðvar hófsams verkalýðsfé-
lags, beindi byssum að 18
mönnum sem þar voru staddir
og hvarf með þá út í nóttina.
Bandaríkjamenn eiga ekki
hægt um vik. Þeir geta aðeins
bundið vonir við hið ómögu-
lega, að ró og friður verði
komin á þegar kosningar
verða haldnar í landinu árið
1982. - PETER DEELEY
MEKTARMENN —
Nýju fötin
keisarans
Þjónarnir átta, sem annast Hiro-
hito Japanskeisara hafa nú svipt á
brott hulunni, sem lengi hefur
umlukið keisarahöllina og dregið
fram mynd af manninum, sem
verið hefur þjóðarleiðtogi Japana í
55 ár, reyndar meira í orði en á
borði frá því í stríðslok.
Þeir hafa sett saman Dagbók
keisaraþjóna, þar sem úir og grúir
af alls kyns smælki, er hefur þeim
tilgangi að þjóna að gera keisarann
sem elskulegastan í augum þjóðar
sinnar. Bókin kom út á 79. afmælis-
degi keisarans fyrr í þessum mán-
uði, og virðist tilkoma hennar vera
liður í baráttu keisarafjölskyld-
unnar fyrir auknum vinsældum.
Á meðal þeirra atriða bókarinn-
ar, sem stuðla eiga að „mannlegri
ásýnd“ japanskeisara eru athuga-
semdir eins og þær að hann hafi
illan bifur á þrumum og eldingum,
borði venjulegan mat, horfi á alls
konar sjónvarpsútsendingar og
eyði miklum tíma í að yrkja
„tanka" en það er sérstök japönsk
ljóðagerð.
„Líf keisarans er ekkert frá-
brugðið lífi venjulegra manna“
segir í bókinni, og myndin sem hún
dregur upp er greinilega sú, sem
skrifstofa starfsmannahalds keis-
arans vill að 116 milljónir Japana
hafi af þeim manni, er ríkt hefur
lengur en nokkur fyrirrennara
hans í 2.600 ára sögu þjóðarinnar.
Keisarinn sagði ekki neitt þegar
hann las handritið.
„Hann brosti bara. Hefði hann
sagt eitthvað, hefðu Japanir talið
það mjög mikilvægt" sagði tals-
maður útgáfunnar. Hann viður-
kenndi að enginn útgefandi myndi
þora að gefa út neikvæða bók um
keisarann, enda þótt hann sæti
stöðugt gagnrýni fyrir að hafa ekki
komið í veg fyrir að herská stjórn
landsins undir forustu Tojo forsæt-
isráðherra, steypti þjóðinni út í
síðari heimsstyrjöldina. Á þeim
tíma hafði keisarinn raunveruleg
völd en samkvæmt stjórnar-
skránni, er samin var eftir stríðið
hefur hann aðeins verið eins konar
sameiningartákn Japana eða and-
legur leiðtogi.
Japanir tala sjaldan um keisar-
ann og sýna honum og fjölskyldu
hans skeytingarleysi. Nagako eig-
inkona hans og Akihito krónprins,
sem er 46 ára gamall eru heldur
ekki í dálæti á meðal þjóðar sinnar.
Eigi að síður eru útgefendur sann-
færðir um, að Japanir séu mjög
forvitnir um daglegt líf keisarans.
„Þeir virðast líta á hann sem
kvikmyndastjörnu eða eitthvað
þvíumlíkt."
„Þetta er sálfræðilegt atriði.
Venjulega gefum við keisaranum
engan gaum, en ef hann kemur
einhvers staðar fer fólk á stúfana
og horfir á hann, enda þótt það geri
sér ekki grein fyrir því, hvers
vegna.“
- DONALD KIRK.
BANDARÍKIN
Öldruðum
er ekkert
um „eftir-
launa-
aldurinn“
Áhugi Bandaríkjamanna á því að
setjast í helgan stein tiltölulega
snemma á ævinni virðist nú mjög í
rénum og gengur það þvert á þá
þróun sem átt hefur sér stað allan
þennan áratug, en margir höfðu
sþáð því, að um aldamótin yrði
eftirlaunaaldurinn aðeins 55 ár.
Frá því hefur verið skýrt, að í
sumum stórfyrirtækjum kjósi
furðumargir að halda áfram störf-
um eftir að eftirlaunaaldri er náð.
„Okkur finnst sem fólk sé hrætt við
að hætta, einkum ef það er við góða
heilsu," segir talsmaður Bechtel-
fyrirtækisins í San Francisco. Á
síðustu 18 mánuðum hafa 168 af 211
manns, sem náð hafa 65 ára aldri,
kosið að halda áfram störfum hjá
fyrirtækinu.
Forsvarsmenn bandarískra fyrir-
tækja fylgjast nú grannt með þeim
áhrifum sem ný lög um eftirlauna-
aldur munu hafa á hag fyrirtækj-
anna en á liðnu ári var aldursmark-
ið hækkað um fimm ár, úr 65 í 70.
Bechtel-byggingarfyrirtækið hefur
30.000 manns í þjónustu sinni um
heim allan og fyrir það táknar
hærri starfsaldur minni eftirlauna-
greiðslur og lægri tryggingagjöld
en aftur á móti meiri launakostnað.
Louis Harris-stofnunin hefur
komist að þeirri niðurstöðu, að þó
að fjármál skipti miklu ráði hitt
ekki minnu, að fólk hefur aukinn
áhuga á því að vinna svo lengi sem
heilsan leyfir. „Það er óumdeilanleg
staðreynd, að Bandaríkjamenn á
síðasta fjórðungi tuttugustu aldar
vilja vinna svo lengi sem kostur er.
Hinn kosturinn er að fylla raðir
þeirra sem lifa í tilbreytingasnauðu
og jafnvel örvæntingarfullu
aðgerðaleysi og bíða þess eins að
dauðinn mæli þá málum."
PLÁGUR
Milljón
mýs, ef
ekki betur
í Woomelang, litlum bæ í
Viktoríu-fylki í Ástralíu, eiga bæj-
arbúar sér aðeins eina ósk, þá að
veturinn gangi i garð með frostum
og fannkomu — og drepi músa-
hjarðirnar sem hafa bókstaflega
kaffært bæinn.
Mýsnar hafa ekki látið sér
nægja að belgja sig út á fullþrosk-
uðu hveitinu á ökrunum heldur
hafa þær lagt garðana í bænum í
auðn og sækja nú inn á heimilin
þar sem þær leggjast á borð og
bekki, gólfteppi, fatnað og sæng-
urföt.
Hafa bókstaflega kaffært mann-
fólkið.
Frú Juliet Bailey fluttist frá
Lundúnum til Ástralíu fyrir 21 ári
og settist að ásamt manni sínum,
sem er bóndi, í Woomelang, sem er
í miðju miklu hveitiræktarhéraði.
I október sl. urðu þau hjónin fyrst
vör við óeðlilegan músagang og
landbúnaðarráðuneytið varaði við
líklegum faraldri og skýrði frá því
hvernig best væri að verjast mús-
unum.
Þau Bailey-hjónin fóru í sum-
arfrí í febrúar sl., enda eru
árstíðirnar í Ástralíu að sjálf-
sögðu á öðrum tímum en hér á
norðurhjaranum. Þau komu heim
aftur eftir hálfan mánuð. „Húsið
var hreint út sagt í rúst. Koddar,
ábreiður, sængurföt og fatnaður í
skúffum og skápum ar músétinn.
Músaskítur og dauðar mýs voru
eins og hráviði um allt húsið. Þær
voru í baðkerinu, vaskinum og
vatnstankinum og á sumum heim-
ilum kom það fyrir, að mýsnar
bitu hár af ungum börnum og
notuðu það við hreiðurgerð.“
Enginn virtist vita hvaðan
mýsnar komu né hvað um þær
yrði. Sumir héldu því fram, að
fyrstu haustrigningarnar skoluðu
þeim burt eða að frostin sæju
fyrir þeim en þegar loksins tók að
rigna virtist það engin áhrif hafa
á músaganginn.
Sérfræðingar binda nú vonir
sínar við að frostin geri góðan
skurk í músastofninum. „Allt sem
við getum gert er að bíða og vona
að mýsnar leiti skjóls þegar veðrið
versnar og éti síðan hver aðra. Þá
ætti þeirri plágunni að linna,“ var
allt sem fulltrúi stjórnvalda hafði
til málanna að leggja.
— RICHARD YALLOP