Morgunblaðið - 26.07.1980, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ1980
Jón L. Sigurðsson yfirlæknir röntgendeíldar Landspítalans:
Ómissandi
tæki í nútíma
lækninga-
þjónustu
Island eina landið í hinum vestræna heimi
sem skortir fullkomnustu röntgentæki
Grein þessi er
skrifuð vegna
nýlegra ummæla,
sem höfð voru
eftir sænskum
sérfræðing í
geislagreiningu
um léleg tæki til
röntgenskoðun-
ar á brjóstum
kvenna. — Vegna
50 ára afmælis
Landspítala. —
Vegna nýlegrar
heimsóknar heil-
brigðismálaráð-
herra á stærstu
sjúkrahúsin í
Reykjavík. — Að
afstöðnu þingi
norrænna sér-
fræðinga í tauga-
sjúkdómum.
Ummælin um
léleg tæki til
brjóstaskoðana
með röntgen-
geislum á Rönt-
gendeild Land-
spítalans eru ekki
á rökum reist.
Aðeins þarf smá
lagfæringar við
og endurnýjunar
vegna eðlilegs
slits á tækja-
búnaði. — en
hvað með öll önn-
ur tæki til skoð-
ana og rann-
sókna yfirleitt?
Fyrir tæpum 50 árum var
Landspítali fullgerður og opnaður
formlega fyrir sjúklinga. Það var
stórátak á þeim tíma og voru
bundnar við hann miklar vonir,
enda var spítalinn búinn full-
komnustu tækjum til rannsókna
og aðgerða, er þekktust á þeim
tíma. Röntgendeildin var ein hin
fullkomnasta sinnar tegundar á
Norðurlöndum. Landspítalinn átti
að vera rannsóknarsjúkrahús með
frægustu sérfræðingum, þar sem
erfiðustu sjúkdómar yrðu greindir
og nýjustu lækningaaðferðum
beitt. Jafnframt átti Landspítali
að gegna kennsluhlutverki fyrir
lækna og hjúkrunarlið.
Gjörbylting í
sjúkdómsgreiningu
með röntgengeislum
Við rannsóknarsjúkrahús gegna
rannsóknardeildir mikilvægu
hlutverki og grundvallast öll
starfsemi þeirra á því, að fyrir
hendi séu beztu tæki til rannsókna
á hverjum tíma og rannsóknarað-
staða sé góð. Því fyrr sem rétt
sjúkdómsgreining tekst því fyrr er
hægt að hefja lækningu og bata-
vonir sjúklings standa í réttu
hlutfalli við það. Einkum er þetta
mikilvægt í sambandi við illkynja
sjúkdóma.
Síðan Landspítali tók til starfa
hefur mikið vatn runnið til sjávar
og framfarir í læknavísindum
verið stórstígar. Hægt er að lækna
mun fleiri alvarlega sjúkdóma,
sumum verið útrýmt og mikið
áunnist við meðferð annarra sjúk-
óma.
Á síðustu tveimur áratugum
hefur einkum orðið gífurleg þróun
á sviði tækjabúnaðar til rann-
sókna og greiningar sjúkdóma,
ekki hvað síst á sviði sjúkdóms-
greiningar með röntgengeislum.
Segja má, að engin stærri aðgerð
eða ákvörðun um lækningu með
lyfjum og/eða geislum sé gerð, án
undangenginna fjölmargra og oft
flókinna röntgenskoðana, þar sem
leitast er við að greina og stað-
setja meinsemd sem nákvæmast.
Á síðustu 5—6 árum hefur hins
vegar orðið gjörbylting í sjúk-
dómsgreiningu með röntgengeisl-
um með tilkomu tölvustýrðs
tækjabúnaðar, svokallaðs CT-
skanns (Computerized tomo-
graphy).
Nýlega hlutu verkfræðingarnir
Hounsfield frá Bretlandi og
McLeod Cormack frá U.S.A. Nób-
elsverðlaun í læknisfræði fyrir
hönnun þessa nýja tækjabúnaðar,
eins og kunnugt er af fréttum.
Þessi nýja tækni notar röntgen-
geisla, sem orkulind, en tölva
metur og reiknar út þéttleika
vefjategunda eftir að röntgeng-
eislanum hefur verið beint í gegn-
um ákveðna sneið viðkomandi
líffæris eða hluta líkamans. Með
þessu móti fást allt að 100 fallt
nákvæmari myndir af viðkomandi
svæði líkamans en við venjulega
röntgenskoðun. Þessi tækjabúnað-
ur hefur farið sigurför um heim
allan, sökum nákvæmni í sjúk-
dómsgreiningu, og er nú talinn
ómissandi á öllum stærri rann-
sóknarsjúkrahúsum, ekki hvað
síst í sambandi við greiningu
krabbameins, bæði í heila og
öðrum hlutum líkamans. Enginn
sjúklingur, grunaður um krabba-
mein í heila, er talinn fullrann-
sakaður nema hann hafi farið í
slíka skoðun. Nýr heimur opnaðist
með þessum tækjabúnaði, að því
er snertir sjúkdómsgreiningu á
erfiðum heilasjúkdómum. Með
þessum tækjum er hægt að greina
sundur hina ýmsu hluta heila og
heilastofns og finna meinsemd allt
niður í 'h — 1 mm að stærð.
Auðveldlega má greina hvers kon-
ar blæðingu, bólgu eða heilarýrn-
un.
Erfitt fyrir lækni
að velja eða hafna
fólki vegna ófull-
nægjandi tækja
Frá því 1976 hefur þessi tækja-
búnaður verið fullþróaður og er
ísland nú eina landið í hinum
vestræna heimi, sem ekki hefur
slíkan tækjabúnað. í völdum til-
fellum hafa sjúklingar verið
sendir utan til Norðurlanda, til að
fá slíka skoðun gerða. Það er hins
vegar ekki auðvelt að koma sjúkl-
ingum að, þar sem mikið álag er á
slíkum tækjum hjá nágrannaþjóð-
um okkar. Hins vegar hefur, vegna
persónulegra kynna og sambanda
við röntgendeildir í Oslo og Kaup-
mannahöfn, verið hægt að koma
erfiðum tilfellum í slíkar skoðan-
ir. Þar sem hins vegar ekki nema
brot af þeim tilfellum, sem þyrftu
að fara í slíka skoðun eða rann-
sókn, komast að, er það orðið mjög
erfitt fyrir viðkomandi lækni að
velja og hafna, þ.e.a.s. hverja á að
senda og hverja ekki. Þess má
geta, að í sambandi við meðferð á
Þannig lítur hið fullkomna tölvustýrða sneiðmyndatökutæki út, en
það getur tekið nákvæmar sneiðmyndir af öllum líkamanum og unnt
er að fá margfalt fullkomnari niðurstöðu á nokkrum minútum, sem
ella tæki marga klukkutima. Nýjustu tæki af þessari gerð kosta um
600 millj. kr. með aðflutningsgjöldum.
Tölvustýrða sneiðmyndatakan. Sjúklingurinn liggur á bekk sem unnt
er að stilla og færa eftir þörfum, en mvndin kemur fram á
sjónvarpsskermi i öðru herbergi og þaðan er myndatökunni stjórnað.
krabbameini er þessi nýi tækja-
búnaður að verða ómissandi.
Hægt er að sjá meinsemd og mæla
nákvæmlega þannig, að meðferð
með geislum verður hnitmiðuð,
auk þess sem með fljótlegri skoð-
un er hægt að fylgjast með
árangri meðferðar, hvort heldur
er með geilsum eða lyfjum. Þýð-
ingarmest er þó, að með þessum
tækjum má finna útbreiðslu
meinsemdar til eitla og/eða ann-
arra líffæra og þannig ná betri
árangri í meðferðinni.
„Frekja og ósvífni“
að óska
nýjustu tækja
Af ofanskráðu mætti álykta, að
einmitt rannsóknardeildir væru
vel útbúnar og hvergi til sparað að
svo mætti verða. Því miður eru
staðreyndir allt aðrar. Segja má,
að öll stærri rannsóknarsjúkrahús
hér á landi séu í svelti hvað
fjármögnun til rannsóknardeilda
snertir. Nánast er talið, að beiðni
um fjármagn til kaupa á nýrri
tækjum og viðhaldi á þeim tækja-
búnaði, sem fyrir hendi er, sé talin
hrein frekja og ósvífni af hálfu
rannsóknalækna og jafnvel per-
sónulegur metnaður. Um þetta
hafa m.a. fjölmargir, bæði leikir
og lærðir, skrifað í fjölmiðla og
jafnvel talið að læknum gangi
fjárhagslegar ábatavonir til. Þetta
viðhorf er þeim mun óskiljan-
legra, þar sem öllum ætti að vera
auðskilið, að því fyrr og því
nákvæmar, sem tekst að greina
sjúkdóm, því fyrr má beita réttri
meðferð og batahorfur aukast.
Læknir hefur engan fjárhagslegan
ábata í þessu sambandi, þvert á
móti skapar góð rannsóknarað-
staða og góður tækjabúnaður
skjótari sjúkdómsgreiningu og
ieiðir til styttri legutíma sjúklinga
á dýrum rannsóknarsjúkrahúsum,
þegnum öllum og þjóðfélagi til
góðs.