Morgunblaðið - 16.08.1980, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. ÁGÚST 1980
3
„Óttaðist mest að íslenska lög-
reglan myndi afhenda mig aftur“
segir rússneski flóttamaðurinn Viktor
Kovalenko í samtali við Morgunblaðið
„UNGT fólk í Sovétríkjunum er yfirleitt mjöB óána'Bt með sovéska
þjóðfélagskerfið, en það talar samt ekki mikið saman um það. I>að
verða að vera mikið góðir vinir sem gera það, en út á við er ekki
gagnrýnt,” sagði Viktor Kovalenko, rússneski flóttamaðurinn sem
dvelur nú i góðu yfirlæti á bænum Blesastöðum á Skeiðum hjá
Hermanni Guðmundssyni og Ingibjorgu Jóhannsdóttur, en þar ræddi
Morgunhlaðið við flóttamanninn i gærkvöldi með aðstoð Áslaugar
Agnarsdóttur. Þau Ingibjörg og Hermann hofðu á orði við blaðamenn
að stuðla ætti að fjársofnun þegar þar að kæmi til þess að þessi ungi
Ukrainumaður kæmist ferða sinna en hann vonast til þess að fá
landvistarleyfi í Bandarikjunum.
„Þeir koma á nóttinni“
„Ef einstaklingar minnast á eitt-
hvað neikvætt gagnvart kerfinu í
Sovétríkjunum, er lítið gert í
fyrsta skipti," hélt Viktor áfram,
„en ef það kemur fyrir aftur lendir
hann á svörtum lista hjá samtök-
um ungkommúnista og síðan er
hann kallaður fyrir nefnd og svo
þaðan af verra. Ef menn sjá ekki
að sér liggur næst fyrir að vera
sendur á geðsjúkrahús, eða þá að
þeir koma á nóttinni og taka menn
fasta. Þeir virðast hrifnir af því að
Viktor Kovalenko
koma á nóttinni, svo að fáir verði
varir við þá augliti til auglitis.
Ég lenti sjálfur í því að segja
eitthvað óheppilegt þegar ég var í
hernum og í kjölfar þess kom
læknir til mín að næturlagi og
spurði hvort ég hefði sagt ákveðna
hluti. Ég játaði því og var þá hótað
að ég yrði sendur á geðveikrahæli.
Oft kemur það fyrir ef fólk hefur
drukkiö of mikið og talað af sér að
læknir kemur og hótar hælisvist
eða fangelsi. Þeir sem lenda inn á
slíkum stofnunum eiga eiginlega
engra kosta völ ef þeir sleppa út,
hvorki að fá vinnu eða komast inn
í æðri menntastofnanir."
„Menn eru ekki frjálsir“
„Hvaðan kemur þú í Sovétríkj-
unum?“
„Ég er frá 100 þús. manna borg í
miðri Ukraínu þar sem námu-
vinnsla er aðalatvinnan. Þar lauk
ég venjulegu skólanámi og fór
síðan í tækniskóla í tvö ár og vann
að því loknu 4 mánuði í verksmiðju
áður en ég var kallaöur í herinn en
þar var ég í tvö ár. Að herþjónustu
lokinni fór ég til heimabæjar míns
í námuvinnslu í kolanámunum og
vann þar í eitt ár áður en ég fór á
sjóinn. Eftir herþjónustuna fékk
ég hugmyndina að því að yfirgefa
föðurland mitt. í námunni lenti ég
undir hælnum hjá yfirmanninum
og það eru mörg atriði sem valda
því að mér fellur ekki við það að
búa í Sovétríkjunum. Okkur var
iðulega sagt að vinna í námunum á
frídögum um helgar en samt feng-
um við venjulegt dagkaup og
stundum eru menn kallaðir út til
þess að vinna kauplaust, en verst
er að menn eru ekki frjálsir að því
að segja hug sinn.
Ég fór því til sjós með það í huga
að skapa mér tækifæri til þess að
flýja land. Fyrsta tækifærið var
hér á íslandi eftir þrjú ár til sjós.
Við fórum 5 saman í land og þar af
var einn yfirmaður sem bar ábyrgð
á hópnum. Við áttum að halda
hópinn en inni i hljómplötubúð
tókst mér að verða eftir þegar
aðrir í hópnum fóru inn í búð við
hliðina til þess að kaupa sér
gallabuxur, vestrænar gallabuxur.
Þá skaust ég út og inn í leigubíl
sem var rétt hjá og bað um að mér
yrði ekið til bandaríska sendiráðs-
ins. Þetta var fyrsta tækifærið, og
ég hefði reynt að strjúka í hvaða
borg sem var á Vesturlöndum. Við
komum til Las Palmas fyrir
nokkru, en þar var ekkert hægt að
gera. Þegar við fórum í land var
okkur smalað upp í strætisvagn og
þar var okkar gætt á meðan við
vorum í landi."
„Veit aldrei hver
er að njósna“
„Eru margir sömu skoðunar og
þú varðandi landflótta?"
„Þeir sem hafa áhuga á að
strjúka úr landi fara ekki hátt með
það. Maður veit aldrei hver er að
njósna fyrir stjórnvöld og segir
ekki einu sinni sínum nánustu frá
slíku. Á vinnustöðum eru einnig
eftirlitsmenn. í námunum voru
lögreglumenn og ef þeir hefðu frétt
eitthvað þá hefði það þýtt fangels-
un og yfirheyrslur."
„Hver eru helztu tómstunda-
áhugamál þín?“
„Tónlist og íþróttir. Ég stundaði
box í fjögur ár og keppti í þeirri
íþrótt."
„Fyrst spurt um
ættingja erlendis
„Hvers vegna vilt þú fara til
Bandaríkjanna?“
„Þar er frelsi og þar eru einnig
margir Ukraínumenn og Rússar,
en ég á ekkert skyldfólk þar. Ef ég
hefði átt ættingja erlendis hefði ég
aldrei fengið vinnu á úthafs- og
millilandaskipum. Þegar maður
sækir um slíka vinnu er fyrst
athugað með ættingja erlendis og
ef allt virðist í lagi er maður í
innanlandssiglingum í eitt ár. Á
því tímabili bárust fyrirspurnir
um mig þangað sem ég hafði verið
í vinnu og einnig heim til min. Og
þar sem enginn sá neitt athugavert
við mig var mér hleypt á milli-
landaskipin með vegabréf. Það var
það erfiðasta í þessu að fá vega-
bréfið."
„En hvað finnst þér erfiðast
persónulega?"
Ég var alveg rólegur yfir þessu
og var ekki hræddur að yfirgefa
mitt land. Mér líkar það ekki. Á
sjónum var þetta stanslaust púl,
Við gegningar i fjósinu ásamt yngsta fólkinu á bænum. en það er iðið við að reyna að tala við
flóttamanninn. Ljósmyndir MoncunblaAiA: Ragnar Axolsson.
Viktor á einni dráttarvéli.ini á Blesastöðum ásamt Gunnari sem
kenndi honum á vélina. Þeir tala saman eins og fleiri heimilismenn
á Blesastöðum, með handtilþrifum, bendingum og augnsvip og allt
gengur vel, en Ingibjörg sagðist mundu sakna þessa unga manns.
Viktor aðstoðar Hermann bónda við heyskapinn.
tólf daga túrar og unnið alla
sólarhringa í trekk. Síðan er að-
eins farið í land til að landa.“
„Þau íá aldrei
bréf frá mér“
“Ég á þar móður, föður, systur
og bróður. Það verður líklega erfitt
hjá þeim næstu 4—5 mánuðina og
fjölskyldan verður líklega oft yfir-
heyrð. Verst getur þetta verið fyrir
bróður minn. Hann er bæjarfull-
trúi í bæjarnefnd og verður örugg-
lega settur á svartan lista vegna
mín. Hann mun missa þá vinnu og
framar verða honum ekki falin
trúnaðarstörf. Þó ég skrifi mínu
fólki munu þau aldrei fá bréf frá
mér, en lögreglan mun hins vegar
elta þau af og til til þess að
fylgjast með.“
„Úr storminum
inn í lognið“
„Hvernig var þér innanbrjósts
þegar íslensk stjórnvöld tilkynntu
að þú værir frjáls maður á ís-
landi?"
„Mér leið vel. Að fá frelsið var
eins og að koma úr storminum inn
í lognið, inn í frelsið úr fordómun-
um. Ég óttaðist það fyrst þegar ég
kom til íslands að íslenska lögregl-
an myndi afhenda mig aftur, okkur
var sagt það á skipinu að það þýddi
ekki að reyna að strjúka."
„Hvað heldur þú að hefði orðið
um þig ef þér hefði verið snúið
aftur?“
„Ég get ekki ímyndað mér það.
Það fréttist ekki meir af slíkum,
það er ekki talað um þá og ekki
skrifað um það opinberlega."
„Eru íslendingar eins og þú
bjóst við?“
„Ég vissi mjög lítið um ísland,
en fólk hefur verið mér mjög gott
og ég vil sérstaklega færa hjónun-
um hér mínar þakkir. Mér líkar vel
hér, en mig langar til Bandaríkj-
anna þar sem eru margir Ukraínu-
menn. Mig langar að byrja nýtt líf
í Bandaríkjunum, vinna þar og
birta greinar um ástandið í Sovét-
ríkjunum, segja sannleikann. En
til Rússlands fer ég aldrei aftur.
Nema þá að það verði frjálst eins
og hér.
Það þarf að gera nýja byltingu í
Rússlandi fyrir fólkið.“
- á.j.