Morgunblaðið - 21.09.1980, Blaðsíða 2

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1980

Verslun hóg-
værasti aðilinn
í kröfugerð
Á þessu má raunar sjá, að
verslunin er langhógværasti aðil-
inn í kröfugerð — það er að segja,
gerir lægstar kaupkröfur," sagði
Einar Birnir.
Loks skilgreindi Einar vöruverð
með eftirfarandi hætti:
„Vöruverð er samtala þeirra
verðmæta í efni og launum sem í
vöruna hefur verið lagt þann dag
og á þeim stað þar sem varan er
?eld“.
— Utlendingar fá sín verðmæti
(kaup) í útflutningsverðinu.
— Ríkið tekur sitt kaup vegna
samfélagsins! (tollar og söluskatt-
ur).
— Flutningsaðilar, tryggingafé-
lög og bankar taka sínar þóknanir
(kaup).
— Verslunin fær álagningu
(kaup), en handa hverjum?
a) Einstaklingnum sem heitir
fyrirtæki og greiðir húsaleigu,
rafmagn, hita og skatta. Þarf sem
sagt eins og aðrir einstaklingar að
fæða sig og klæða, greiða skatta
og skyldur, viðhaida áhöldum og
tækjum og síðast en ekki síst að
eiga lager (og ef vel ætti að vera
eitthvað fyrir áföllum ef þau ber
að hendi).
b) Af ofanskráðu er ýmiss
kostnaður (greiðsla launa og efn-
is) til annarra fyrir annarra vöru
og vinnu annarra einstaklinga eða
fyrirtækja.
c) Laun einstaklinganna sem
hjá einstaklingnum fyrirtæki
vinna.
Það verður ekki framhjá því
litið, að það þurfa allir að fá
brúkleg laun til að geta lifað
sómasamlegu lífi, — einstakling-
urinn fyrirtæki, ekki síður en
aðrir,“ sagði Einar Birnir, formað-
ur Félags íslenskra stórkaup-
manna.
Tafla I — Lágtollavara
Borðsalt 500 gr.
Tollur vörugj. og önnur aöfl.gj. 13,7%
Gengi 28.12. ’79
£ — 881.70
Hækkun á £ 33,36%
1. Innkaupsv. erl.
2. Tollur vörugj. önnur aöfl.gj.
3. Flutn.gj. vátr. uppsk. akst. o.fl.
4. Bankakostn. og vextir
5. Heildsöluálagning
6. Smásöluálagning
Hækkun 28,3%
Gengi 7.8. ’80
£ — 1175.39
127
45
38
9
20
90
329
38,6%
13,7%
11,6%
2,7%
6,1%
27,3%
100,0%
169
60
40
12
26
115
422
40,0%
14,2%
9,5%
2,8%
6,2%
27,3%
100,0%
Tafla II — Hátollavara
Sjónvarp. Tollur, vörugj. og önnur aðfl.gj. 31%
Gengi 28.12. ’79
Gengi 7.8. '80
us $ 395.40 US $ 495.60
Hœkkun á $ 25,34 1. Innkaups. erl. 169.600 24,7% 212.594 24,9%
2. Tollur vörugj. o.fl. 210.504 30,6% 263.595 30,8%
3. Flutn.gj. vátr. o.fl. 13.568 2,0% 14.000 1,6%
4. Bankakostn. & vextir 20.352 3,0% 25.350 3,0%
5. Ábyrgðar & þjónustugj. 47.488 6,9% 59.160 6,9%
6. Heildsöluálagn. 33.920 4,9% 42.260 4,9%
7. Smásöluálagn. 61.056 8,9% 76.070 8,9%
8. Söluskattur 130.728 19,0% 162.862 19,0%
Hækkun 24,6% 687.016 100,0% 855.891 100,0%
„Síður en svo að
ríkisvaldið dragi
úr óréttlætinu44
„Það er mikið óréttlæti sem dreifbýlið býr við vegna þess hvað flutningskostnaður frá Reykjavík er hár,
sem þýðir hærra vöruverð úti á landi heldur en á Reykjavíkursvæðinu,“ sagði Ólafur Sverrisson
kaupfélagsstjóri í Borgarnesi. Hann sýndi meðfylgjandi töflu þessu til staðfestingar.
Smásöluverðsútreikningur
Vara án söluskatts
Slotts tómatsósa heildsöluverð
Flutningsgjald 0.600 kg
Trygging 1%
Smásöluálagning 38%
Smásöluverö
Verðmismunur miðað við Reykjavík
Vara með söluskatti
C-11 þvottaefni heildsöluverð
Flutningsgjald 0.788 kg
Trygging 1%
Smásöluálagning 30%
Söluskattur 23,5%
Útsöluverð með söluskatti
Verðmismunur miðað við Reykjavík
„Það er síður en svo að ríkis-
valdið dragi úr óréttlætinu," sagði
Ólafur, „því það innheimtir sölu-
skatt af flutningsgjaldinu út á
landi þegar um söluskattskylda
vöru er að ræða. Það eitt hækkar
vöruverðið oft um eitt til tvö
prósent eftir því um hvers konar
vöru er að ræða, og því hversu
flutningsgjaldið er hátt, sem fer
auðvitað eftir vegalengdum."
Meiri reksturs-
kostnadur
Auk flutningskostnaðar kvaðst
Ólafur vilja benda á að reksturs-
kostnaður dreifbýlisverslana væri
talsvert meiri en verslana í þétt-
býli sem væru nær heildsöluaðil-
um.
„í fyrsta lagi má nefna síma-
kostnað," sagði hann, „þá beinan
ferðakostnað til Reykjavíkur,
tímatöf, meðal annars vegna
ferðalaga. Vegna fjarlægðar frá
lagerum Reykjvíkur þarf verslun
á landsbyggðinni að hafa meiri
lager en ella, sem leiðir af sér þörf
fyrir meira húsnæði og hefur því í
för með sér meiri fjárbindingu í
Reykjavík Staöur I Staður II
* 351,00 351,00 351,00
0,00 13,26 21,75
0,00 3,64 3,73
133,38 139,80 143,06
484,00 508,00 520,00
24,00 36,00
5,0% 7,4%
Reykjavík Staöur 1 Staöur II
440,00 440,00 440,00
0,00 17,42 28,57
0,00 4,57 4,69
132,00 138,60 141,98
134,42 141,24 144,53
706,00 742,00 760,00
36,00 54,00
5,1% 7,6%
Ólafur Sverrisson kaupfélags-
stjóri.
vörubirgðum og húsnæði. Fjár-
magn það sem þannig er bundið í
áðurnefndum hlutum í verslun úti
á landi umfram það sem þörf er
fyrir á höfuðborgarsvæðinu, kost-
ar auðvitað stórum meiri vaxta-
byrði en annars væri. í því
sambandi er rétt að geta þqss að
vaxtalaus gjaldfrestur smásölu-
verslunar hjá heildsölum er svo til
úr sögunni. Loks má benda á að
raforkuverð er jafnan hærra úti á
landsbyggðinni. Þar sem ekki er
hitaveita þarf að nota olíu til
upphitunar. Hún er dýr og versl-
unin fær ekki olíustyrk frekar en
annar atvinnurekstur."
Eignaupptaka
Hvað viltu segja um vísitöluvör-
urnar?
„Það er alveg ljóst að laun
smásöluverslunarinnar fyrir að
selja búvörur eru alltof lág. Fram-
leiðendum mun mörgum hverjum
vera þetta fullkomlega ljóst en
samt fæst ekki á þessu nein
leiðrétting.
Ég vil líka árétta að það er
fráleitt að leyfa ekki verslunum að
hækka vörulager sinn í ört hækk-
andi verðlagi. í raun má líkja
þessu við eignaupptöku. Það er
nauðsynlegt að hafa verðlagseft-
irlit en það á fyrst og fremst að
vera hlutlaus upplýsingastofnun,"
sagði Ólafur Sverrisson, kaupfé-
lagsstjóri.
„Kaupmenn ráða engu um
„Ef einhver heldur að þær
vöruhækkanir sem eiga sér stað
séu fyrir tilstilli kaupmannsins,
þá er það mikill misskilningur,
því hann ræður engu um vöru-
verðið og getur þvi ekki talist
ábyrgur fyrir því,“ sagði Gunnar
Snorrason, formaður Kaup-
mannasamtaka íslands, þegar
Mbl. bar undir hann fyrirsögn úr
einu dagblaðanna sem kynnti
sjónvarpsþáttinn á þessa leið:
„Er kaupmaðurinn á horninu
sökudólgurinn?“ „Kaupmenn
reyna nánast að hanga aftan i
kerfinu og halda sér fast,“ sagði
Gunnar „því ef þeir sleppa tak-
inu er ekki að sökum að spyrja.
Kaupmaðurinn er síðasti hlekk-
urinn i framleiðslunni og sá sem
afhendir neytandanum vöruna.
Fyrir það fær hann eina fasta
álagningu sem á að duga til að
greiöa allan kostnað, svo sem
laun starfsfólks, húsaleigu, raf-
magn, hita, sima, umbúðir og
skatta. Sé eitthvað eftir er það
kaupið sem kemur i hans hlut og
það segir sig sjálft að það er ekki
á „föstu gengi.“
Vísitöluvörur
Gunnar kvaðst vilja minnast á
eitt sem snerti sérstaklega mat-
vörukaupmenn, en það væri sú
tilhögun að láta ákveðnar vöruteg-
undir bera aðrar uppi. „Hinar
svokölluðu vísitöluvörur eru með
álagningu sem er langt fyrir
neðan dreifingarkostnað og eru
auk þess kostnaðarsamari í
rekstri en aðrar vörur. Þær þurfa
að vera staðsettar í dýrum kæli
eða frysti sem þarf að vera í gangi
allan sólarhringinn allt árið, enda
ber rafmagnsreikningur kaup-
mannsins það með sér á hverjum
tíma. Aðrar vörur, svo sem niður-
suðuvörur eiga síðan að bera uppi
álagningu á vísitöluvörum, hvort
sem þær seljast mikið eða lítið.
Þetta er auðvitað óviðunandi og
okkar krafa er að hver vara standi
undir sér.
Varðandi verðhækkanir al-
mennt, þá vil ég benda á að
gengissig dollarans hefur verið
25% frá því í febrúar á þessu ári
og fram til þessa dags. Mér sýnist,
ef útflutningsvörur okkar hækka
ekki í verði, muni dollarinn fylgja
verðbólgunni og þá væntanlega
hækka um önnur 25% til næstu
áramóta. Þá væri gengissigið 50%
á einu ári sem fer auðvitað beint
inn í verðlagið."
Gunnar benti á að dæmin sem
sýnd eru í töflum a, b, c og d gæfu
glögga mynd af þætti hins opin-
bera í myndun vöruverðs.
Hvernig átti
kaupmaðurinn
að fjármagna
mismuninn?
Fulltrúi neytenda í sjónvarps-
þættinum spurði Gunnar hverju
það sætti að vörur væru tví- og
þrímerktar eins og oft sæist.
Hann gaf þá skýringu að ef
miðarnir væru hlið við hlið væri
kaupmaðurinn með sérstakt verð-
tilboð: leyft verð — okkar verð.
Væru miðarnir hver ofan á öðrum
gæti hafa átt sér stað röng
verðmerking í fyrra tilfellinu og
leiðrétting í því síðara og eins
gæti verið um söluskattshækkun
að ræða. Hefði hinsvegar varan
verið hækkuð miðað við endur-
kaupsverð nýrrar vöru væri það
óheimilt. „Það er eiginlega óskilj-
anlegt að þessu skuli vera þannig
háttað," sagði Gunnar um síðast-
talda atriðið, og má nefna mörg
dæmi um hversu ósanngjarnt
þetta er. í verslun sem ég þekki til
var vörulagerinn:
Áramótin 1978—1979, 50 millj-
ónir
Ári seinna ’79—’80, 75 milljónir,
sama vörumagn.
Hvernig átti kaupmaðurinn að
fjármagna þennan 25 milljón
króna mismun? Taka lán? Það er
verðtryggt og þar með er fjár-
magnið i vörunum orðið verð-
tryggt en vörurnar ekki. Ef Iánið
er ekki tekið, leiðir það til fjár-
magnsskorts og vöruskorts og
getur ekki endað nema á einn veg,
Gunnar Snorrason formaður
Kaupmannasamtaka íslands.
í verðbólgu eins og hér hefur
geisað árum saman.
Það er athyglisvert að allir
lausafjármunir og fasteignir eru
seldar á markaðsverði. Engum
dytti í hug að selja íbúðina sama
verði og hann keypti hana. Allir
tTKgja sig fyrir verðbólgunni, til
dæmis bankar og lánastofnanir