Morgunblaðið - 21.09.1980, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1980
47
Hvernig myndast vöruverð?
„íslenskar iðngreinar sem búa við
frjálsa verðmyndun hafa spjarað sig“
„HæfiloK verðhækkun á rétt-
um tíma á allt framloiðslumaKn
gctur jtefið fyrirtæki jafn miklar
tckjur og meiri hækkanir sem
dreift er yfir allt árið,“ sa«ði
VíKlundur Þorsteinsson í sjó-
nvarpsþættinum ok hafa þessi
ummæli vakið talsverða athynli
en Víjtlundur studdi þau með
eftirfarandi dæmi: (Tafla 1)
Ríkisstjórnin
virkar eins og
yfirverdlagsrád
„Á meðan íslenskar iðnaðarvör-
ur eru undir verðlagseftirliti og
sæta þessum smáskammtahækk-
unum sem að framan eru raktar,
þá leiðir það oft til þess að verðlag
á þeim vörum, svo og innfluttum
samkeppnisvörum hækkar meira
en raunin væri ef um frjálsa
samkeppni væri að ræða,“ sagði
Víglundur. Afskipti verðlagsráðs
og ríkisstjórnar, sem farin er að
virka eins og yfirverðlagsráð, hafa
beinlínis stuðlað að því að vöru-
verð hækkar meira en skyldi. Það
er vegna þess, að þegar verðhækk-
anir eru loksins samþykktar, er
þegar orðin þörf nýrrar hækkunar
til að mæta tekjutapi sem fyrir-
tækin hafa orðið fyrir meðan þau
biðu eftir hækkuninni. Þannig að
við næstu verðhækkun þarf að
h ekka til að mæta verðbólgunni
fi í síðustu hækkun, sem og því
tekjutapi sem fyrr er getið.“
Varðandi vísitöluhækkanir vil
ég visa til skýrslu þjóðhagsstofn-
unar um hag iðnaðar 1977,“ sagði
Víglundur. „Þar stendur:
„Frá því í febrúar 1968, þangað
til í nóvember 1976 hækkaði vísi-
tala vöru og þjónustu um 618%. Sé
vísitölugrunninum skipt eftir
vöruflokkum og markaðsaðstöðu
kemur í ljós að íslenskar neyslu-
vörur í vísitölunni, aðrar en land-
búnaðarafurðir og fiskur hafa
hækkað á þessu tímabili um 590%
og innfluttar neysluvörur um nær
sama hlutfall, eða 586%. Innlend-
ar vörur sem lítt eru háðar
heimsmarkaðsverði hafa hækkað
nokkuð meira, eða 647%, og vörur
sem háðar eru heimsmarkaðsverði
vegna innfluttra hráefna um
610%. Þær vörur sem eiga í
samkeppni við innflutning hafa
hinsvegar hækkað minna eða um
539%. Er það mjög svipuð hækkun
og varð á innfluttum vörum, sem
eiga í samkeppni við íslenskar
vörur, en þær hafa hækkað um
534%. Aðrar innfluttar vörur hafa
hækkað í verði um rúmlega 600%
á tímabilinu".
Frjáls verðlagning skilar öllum
hagkvæmustu niðurstöðunum, —
neytandanum jafnt sem framleið-
andanum," sagði Víglundur.
íslensku fyrir-
tækin bjóða
lægsta
fáanlega verðið
Um reynslu iðnaðarins af
frjálsri verðlagningu sagði Víg-
lundur: „Á undanförnum árum
hefur komið skýrt i ljós, að þær
fáu iðngreinar sem búa við frjálsa
verðlagningu í raun, svo sem
fataiðnaður, veiðarfæraiðnaður og
umbúðaiðnaður, hafa náð það góð-
um árangri að innflutningur á
samkeppnisvörum fyrirfinnst
varla og það segir sína sögu.
Aðrar iðngreinar sem hafa verið
undir verðlagseftirliti, þó ekki
undir hámarksverðákvæðum, svo
sem hreinlætisiðnaður, hafa einn-
ig náð mjög góðum árangri og
bjóða i dag verulega lægra verð á
sinni framleiðslu. Það var gerð
verðkönnun á þvottaefni sama dag
og sjónvarpsþátturinn var 19. ág-
úst. Niðurstaðan var þessi:
„Þegar verðlagsmál iðnaðarins
eru skoðuð kemur þannig berlega í
ljós að iðngreinar sem búa við
frjálsa verðlagningu eða lítil af-
skipti verðlagsráðs hafa spjarað
sig það vel að í sumum þessara
iðngreina er innflutningur óveru-
legur eða nánast enginn, en i
öðrum greinum þar sem innflutn-
ingur er til staðar bjóða íslensku
fyrirtækin yfirleitt lægsta fáan-
lega verðið. Markaðshlutdeild inn-
flutningsins í þessum tilfellum
byggist fyrst og fremst á miklu
auglýsingafjármagni erlenda
framleiðandans og glötuðu verð-
skyni íslenska neytandans,“ sagði
Víglundur Þorsteinsson.
Viglundur Þorsteinsson fram-
kvæmdastjóri.
Tvær mismunandi aðferðir við verðlagningu
Forsendur: Arsframleiðsla 120 þúsund einingar. Sala dreifist jafnt yfir
árið.
DÆMI A DÆMI B
Verö 01.01.1980 100 100
Veröhækkun 01.03.1980 10% 15%
Veröhækkun 01.06.1980 10% 15%
Veröhækkun 01.09.1980 10%
Veröhækkun 01.12.1980 10%
Söluverö í árslok 146 132
Heildartekjur fyrirtækis 14.380 14.690
Verð pr. kíló veral. 1 versl.2
19.8.1980 HAGKAUP VÖRUMARKAÐUR
ÍVA ísl. 1006 1007
C-11 ísl. 915 915
DIXAN erl. 1728 Ekki til
VEX ísl. 998 857
PRANA erl. Ekki til 1057
AJAX erl. 1408 Ekki til
vöruverðið“
sem lána með verðtryggingu og
laun landsmanna eru einnig bund-
in vísitölu. Það eru aðeins vöru-
birgðir í verslunum sem verður að
selja á „gamla verðinu". Fyrir
skömmu var seldur stóll í hús-
gagnaverslun á Isafirði og kaup-
andinn spurði hvernig stæði á því
að hann væri ódýrari þar en hjá
framleiðandanum sjálfum í
Reykjavík. Svarið var að stóllinn
hefði staðið í versluninni þrjá til
fjóra mánuði, meðan hafði fram-
leiðandinn hækkað hjá sér og
kaupmaðurinn varð síðan að
kaupa samskonar stól í verslunina
hjá sér og bæta tugum þúsunda
við þá upphæð sem hann hafði
nýlega selt hann á út úr búðinni
með álagningu."
Handahófskennd
vinnubrögd
— Hvað með verðkannanir sem
sýna mjög mismunandi verð á
sömu vörum?
„Sá verðsamanburður sem gerð-
ur hefur verið bæði af hendi
verðlagsyfirvalda og einstakra
dagblaða er mjög villandi og til
þess fallinn að vekja tortryggni. Í
mörgum tilfellum hafa þessir aðil-
ar framkvæmt þessar kannanir
þannig að almenningur álítur að
kaupmenn leggi misjafnlega háa
prósentu á vöruna. Sannleikurinn
er sá að allir hafa sömu viðmiðun
(verðlagsákvæði). Mismunur á
vöruverði milli verslana byggist
eingöngu á því hvað varan hefur
verið lengi í versluninni. Kom
varan í gær, eða fyrir viku? Það
ræður verðlaginu.
Úr því ég er farinn að minnast á
þessi úreltu verðlagsákvæði sem
eru tvímælalaust verðbólguhvetj-
andi vil ég taka nokkur dæmi sem
valin eru af handahófi sem sýna
svart á hvitu að útilokað er að að
baki þeirra ákvarðana liggi raun-
hæfar forsendur. Þetta eru bara
handahófskennd vinnubrögð af
hendi hins opinbera (Tafla E).
SJÁ NÆST'U SÍÐU
Colgate MFP fluor tannkrem herðir
tennurnar og ver þær skemmdum.
Colgate MFP fluor tannkrem er reyndasta tannkremið
á markaðnum.
Þusundir barna um viða verold hafa um árabil verið
þáttakendur í visindalegri Colgate-prófun og hefur hún
ótvirætt sannaö að Colgate MFP fluor tann-
krem heröir glerung tannanna við hverja
burstun. þannig að tennurnar verða sifellt
sterkari og skemmast siður
Þess vegna velja milljónir foreldra um heim
allan Colgate MFP fluor tannkrem handa
börnum sínum
Colgate MFP fluor gengur inn i glerunginn
og heröir hann
. Þess vegna veröur glerungurinn sterkari.
Og börnunum líkar bragðið.