Morgunblaðið - 22.03.1981, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MARZ 1981
19
„Ég man varla eítir mér
öðru visi en með þá fram-
tíðardrauma, að verða
listmálari.“
Rætt við
Pétur
Friðrik
listmálara
Viðtal: Anders Hansen. Myndir: Emilía Björg Björnsdóttir.
— Nei, ljósmyndir nota ég
aldrei við vinnu mína, enda held
ég að það gæti ekki gefið eins góða
raun og þegar málað er úti í
náttúrunni sjálfri. Sjáðu skugg-
ann til dæmis. Á ljósmyndum er
hann alltaf steindauður, en úti í
náttúrunni er hann síkvikur og
fullur af lífi, og því er unnt að
koma til skila í málverki."
Bæði vetrar-
og sumarmyndir
Pétur kveðst mála jöfnum hönd-
um sumarmyndir og vetrarmynd-
ir, þó sumarmyndirnar verði
sennilega fleiri af eðlilegum
ástæðum. „Færðin í vetur hefur til
dæmis verið þannig að erfitt hefur
verið að komast nokkuð út í
náttúruna." Hann segir það mis-
jafnt, hvernig hann ljúki við
myndirnar. „Stundum klára ég
þær alveg úti í náttúrunni, stund-
um vinn ég þær að miklu leyti
sitjandi inni í sendiferðabílnum
með aðra hliðina opna, og svo geri
ég stundum skyssur sem ég full-
vinn heima, en allt er þetta jafn
misjafnt og myndirnar eru marg-
ar, og eins er það mjög breytilegt
hve langan tíma tekur að mála
eitt málverk, og gæði myndanna
fara ekki endilega eftir því hve
margar vinnustundir liggja í
hverri og einni. En best finnst
mér, þegar hægt er að komast út
og mála undir berum himni."
Á Borgarfirði eystra
með Veturliða
Pétur segist víða leita fanga, er
hann svipast um eftir mótífum
fyrir myndir sínar. „Ég fer tals-
vert austur á Þingvöll, þar sem
feikimikið efni er, þótt þess sé líka
að gæta að mjög mikið hefur verið
málað frá Þingvöllum. Þá fer ég
einnig í skemmri ferðir, svo sem á
Hellisheiði og Mosfellsheiði, en
einnig enn lengra í burtu.
víðast hvar annars staðar hér við
land. Sennilega er það ljósi skelja-
sandurinn sem gerir þessa grænu
birtu í sjónum þarna."
Pétur segist annars oft fara á
sömu staði til að mála hvað eftir
annað, jafnvel sömu eða svipuð
mótíf, þótt myndirnar verði gjör-
ólíkar. Alltaf sé hægt að finna
eitthvað nýtt á hverjum stað,
birtan sé breytileg og allar að-
stæður, svo og hughrif málarans
hverju sinni.
„Ég er heldur ekkert einsdæmi
hvað þetta snertir, heldur fara
allir þeir sem mála náttúrumyndir
meira og minna aftur og aftur á
sömu slóðir, og flestir málarar
eiga sér sína uppáhaldsstaði.
Þekkt er til dæmis hve Kjarval
málaði mikið úr Gálgahrauni sem
hann hafði sérstakt dálæti á. Þá
má nefna að Ásgrímur málaði
mjög gjarna frá Þingvöllum, og þá
alveg sérstaklega í Vatnsvík við
Þingvallavatn."
Uppáhaldsmálarar
Pétur kveðst halda mest uppá
þessa gömlu meistara, svo sem'
Ásgrím og Kjarval, einnig Jón
Stefánsson og yngri menn á borð
við Jóhannes Geir, Einar G. Bald-
vinsson, Veturliða og Hrólf Sig-
urðsson og Sigurð Sigurðsson,
fleiri nöfn mætti einnig nefna
sagði hann, svo sem Snorra Arin-
bjarnar, Scheving og Júlíönu
Sveinsdóttur.
Við ræddum um landslags- og
náttúrumyndir, og þá staðreynd
að um tíma voru þeir málarar er
fengust einkum við þær, lítils
metnir. „Já, það er rétt,“ segir
Pétur, „að um tíma voru menn
sem við slíka myndlist unnu ekki
mjög hátt skrifaðir, og gagnrýn-
endur áttu það til að fara um
okkur hörðum höndum. Það var
eins og allir væru skyldugir til að
fara út í abstraktmyndlist, og
annað væri aðeins hjóm og hismi.
— Ég fékkst aðeins við slíkt um
tíma, en fann mig hreinlega ekki i
þeirri list, og hélt mig því við það
eftir að hafa leitað í ýmsum
stefnum, sem ekkert nema gott er
um að segja."
Ekki aðeins íslenskt
landslag
„Nei, ég hef ekki einungis málað
íslenskt landslag," segir Pétur, „ég
hef líka málað töluvert í útlönd-
um. Ég hef til dæmis farið oftar
en einu sinni til New York,
Vermount og Rhode Island í
Bandaríkjunum, þar sem ég á
kunningja, þá hef ég málað skóga
i Noregi og Þýskalandi, og fleira
gæti ég nefnt.
Á Rhode Island eru til dæmis
mjög skemmtileg húsamótíf í litl-
um bæ sem ég hef talsvert málað,
og yfirleitt er hægt að finna
mótífin hvar sem er.“
út undir bert loft með pensil og
liti. Það er fátt skemmtilegra en
að vera úti í vornóttinni hér, þá er
svo mikil kyrrð yfir öllu og birtan
er líka önnur en á daginn. Ég get
verið úti heilu næturnar að mála,
og sef þá heldur á daginn. — Þetta
er. raunverulega sérkennileg
reynsla að vaka á þessum tíma
sólarhringsins, reynsla sem flestir
fara á mis við, sofandi heima í
rúmi.“
Pétur hefur nú í allmörg ár lifað
einvörðungu af list sinni, en áður
vann hann á teiknistofu í ein 13
ár. „Það háði mér talsvert, að ráða
ekki tíma mínum sjálfur. Oft varð
ég að vinna á teiknistofunni þegar
mig langaði mest út að mála, og
svo kom fyrir að ég gat ekki málað
einmitt þegar ég átti frí. Ég tók
mér þó venjulega þriggja mánaða
frí úr vinnunni á sumrin, en
einhvern veginn dugði það ekki til.
Mikið safnaðist upp af ókláruðum
myndum, sem ég varð síðar að
fleygja eða hef enn ekki lokið við.
margt enn ósagt. Pétur segist
alltaf vinna við dagsljós, raf-
magnsljós henti illa við þessar
myndir, segir hann. Vinnustofan
er enda björt og rúmgóð, og snýr
út í lokaðan garð, sem húsið er
byggt umhverfis.
Talið berst einnig að gagnrýn-
endum, sem hann segir misjafna
eins og mennina, og að auki hái
það þeim hér á landi hve allt er
smátt í sniðum og kunningsskap-
urinn ráðandi. Því sé í rauninni
æskilegast, að málarar geti fengið
dóma erlendis, og slíka dóma geti
menn tekið mun alvarlegar heldur
en hér heima, þegar hættan á
ósanngirni eða of miklum velvilja
sé fyrir hendi í landi frændsem-
innar og kunningsskaparins.
Pétur segist einnig telja, að hér
á landi sé til ákveðin „Mafía“ í
listum og menningarlífi, þó hann
vilji ekki ræða þá hluti frekar.
Hins vegar sagðist hann gjarna
vilja gagnrýna hið opinbera örlít-
ið, sem oft virtist fremur vilja
hagnast á listinni en styrkja hana,
eins og stjórnmálamenn þó segja í
orði kveðnu. „Við erum að vísu
fátæk þjóð og fámenn,“ segir
Pétur, „og ekki er hægt að styrkja
alla list eða alla listamenn. Én
ýmislegt mætti þó færa til betri
vegar, eins og til dæmis að hætta
að skattleggja málningu til list-
málara í hæsta skattstiga, sem
lúxusvarning. Hvað sem líður öll-
um framförum og velmegun hér á
Islandi, þá stöndum við að sumu
leyti verr að vígi en fyrir 20
árum.“
Hann ræðir einnig um lista-
verkin, sem listmálarar skapa, en
fá sjaldnast að hafa hjá sér. „Það
er óneitanlega oft dálítið sárt að
sjá á bak myndum sem maður
hefur sérstakt dálæti á, en það er
víst hlutur sem listmálarar og
margir aðrir listamenn verða að
sætta sig við! — Alla vega er erfitt
að hugsa sér að listmálarinn eigi
allar sínar myndir sjálfur, en selji
þær ekki til annarra, bæði sér til
lífsviðurværis og til að koma
listinni á framfæri."
Við spyrjum Pétur að lokum,
hvort ný sýning sé á leiðinni á
AA störfum á vinnustofunni heima i Hegranesi.
Listmálarinn að störfum á vinnustofu sinni, hér að „fínpússa“ mynd frá Hvammstanga. Mikil vinna liggur
i hverri mynd, en þó mismikil segir Pétur, alit frá klukkstund upp í marga daga eða vikur.
Við fórum til dæmis saman
austur í Borgarfjörð í sumar er
leið, við Veturliði Gunnarsson, og
máluðum þar í nokkra daga.
Bjuggum við í Félagsheimilinu í
10 daga, og kokkuðum í okkur
sjálfir, en mjög skemmtilegt var
að vinna þarna. Þetta er einn
fallegasti staður sem ég hef komið
á, sérstaklega ströndin, þar sem
klettar og sífellt brim mynda
sérkennilegar myndir. Þá er sjór-
inn þarna líka einkennilega fagur,
einhvern veginn allt öðru vísi en
sem mér var kærast, náttúru- og
landslagsmyndir. Tel ég mig hafa
verið fyllilega heiðarlegan í minni
list ekkert síður en þeir sem aðrar
leiðir fóru, og ekki hvarflar að
mér að gagnrýna þá. Hver og einn
verður að hafa frelsi til að taka þá
stefnu er hann kýs.
Það situr hins vegar ekki í mér
nein beiskja þess vegna, og þeir
dómhörðu hafa nú mjög mildast
með árunum, og mála nú margir
hverjir einnig „hefðbundinn stíl“,
Málar mikið á
nóttunni
Já, það er rétt, að mér finnst
einn árstími betri en annar, og
raunar einnig sérstakur tími sól-
arhringsins," segir Pétur þegar
hann er spurður hvenær honum
finnist best að mála. >>Það kpmur -
mig einhver sérkennileg óró þegar
fer að vora og daginn að lengja,
svo oft á ég ekki gott með að vera
innivið af óþreyju eftir að komast
— Nú orðið gengur þetta mun
betur, þegar vinnan kallar ekki á
mann á ákveðnum tímum, heldur
er ég minn eiginn herra í því efni.“
Eftirsjá í góðum
myndum
Við höfum gengið um vinnu-
stofu Péturs Friðriks, sem er í
einum hluta hússins við Hegranes
á Arnarnesi, og samræðurnar
hafa farið inn á ýmsar brautir, og
næstunni, og kveður hann nei við.
Of mikil vinna liggi í uppsetningu
slíkra sýninga til að unnt sé að
halda þær á fárra ára fresti, auk
þess sem ákveðinn tími verði að
líða á milli. — Þar með er þó ekki
sagt að fólk geti ekki nálgast
myndir Péturs Friðriks, því fólk
kemur gjarna til hans á vinnustof-
una og sér hvað það er sem unnið
er á hverjum tíma og kaupir síðan
mynd eða kaupir ekki, eftir því
hvernig því líst á hverju sinni.
- AH