Morgunblaðið - 16.04.1981, Blaðsíða 4

52 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1981
Það var eingöngu af ryki sem
myndaðist í herbergjum og hann
lagði mér lífsreglurnar, þessi
sænski maður, og þær dugðu. Ég
svaf eftir þetta í gardínulausu
herbergi við 19—20 gráðu hita og
opinn glugga hvernig sem viðraði
og skipti alveg um rúmfatnað á
sex mánaða fresti. Síðan hefur
asmi ekki bagað mig. Það fannst
mér einkennilegt, að engu máli
skipti þó ég þvældist um í eld-
smiðjunni, í þeirri remmu sem oft
var þar. Samt þoli ég illa rammt
loft, og hef ekki reykt frá því ég
var strákur.
Svo var ég ákaflega slæmur í
fótunum fyrir nokkrum árum. Þá
var að smáeyðast brjóskið í hnjá-
liðunum á mér. Ég fékk bót á því
sömuleiðis úti í Svíþjóð. Þar fékk
ég nýja liði í hnén, annars vegar
rústfrítt stál og hins vegar plast
eða öllu heldur nælon. Það er allt
annað líf eftir það. Að vísu get ég
ekki hlaupið, en ég fer auðveldlega
allra minna ferða. Ég átti orðið
svo erfitt með gang og það fylgdi
þessu mikill sársauki. Það eru
orðin fjögur ár síðan ég fékk nýja
hnjáliði.
Vélsmiðja
Það var 1928 sem við Ellert
bróðir minn stofnuðum vélsmiðj-
una. Okkur langaði til að standa á
eigin fótum. Það var ágætt sam-
komulag milli okkar og Ólafs, en
hann var orðinn svolítið
íhaldssamur, gamli maðurinn,
tregur til að kaupa nýtísku verk-
færi. Hann vildi til dæmis lítið
eiga við rafsuðu. En mestu réði þó,
að við vildum sjálfir eiga og reka
fyrirtæki, og töldum okkur tryggt
að fá viðskiptavini, eins og kom á
daginn.
Þetta var ósköp smátt í sniðum
hjá okkur, of smátt raunar, því
það er ekki hollt að reka mjög lítil
fyrirtæki í iðnaði. Við reistum
okkur fyrst lítinn skúr og seinna
60 fermetra hús og réðum brátt til
okkar lærling.
Hjálmar Gunrtarsson í Grundarfirði er eigandi aö nýja togaranum, ásamt
syni sínum. — Ákaflega traustur framsóknarmaður, segir Þorgeir um
Hjálmar.
Þorgeir og kona hans, Svanlaug Sigurðardóttir. Myndimar em teknar á
sjötugsafmæli þeirra hjóna, 1972.
Við keyptum Sindra af Lands-
bankanum í desember 1937. Skipið
kostaði 85 þúsund og gátum við
skrapað saman þær 20 þúsund
krónur sem greiða átti við afsal.
Kristján Kristjánsson var ráðinn
Bæjarútgerð
Þegar það kom til tals, að
Akranesbær stofnaði bæjarútgerð
var andstaðan svo til engin. Það
var þá erfitt um atvinnu á Akra-
Eystra-Miðfell á Hvalljarðarströnd. Myndin hefur veríð tekin í kríngum
1930. Þá var nú Þorgeir búinn aö stofna eigið fyrirtæki ásamt bróöur
sínum, en EUert smíöaði hlööuna.
Þorgeir, um það leyti sem þeir
bræður stofnuðu vélsmiðjuna.
Nei, ég hef aldrei átt pening
fyrir því sem ég hef keypt. Við
fengum bankalán og foreldrar
okkar hjálpuðu til. Maður var
sannfærður um að allt væri hægt í
þá daga. Ég hafði kvænst tveimur
árum áður og reisti okkur hjónum
hús árið 1927, sem enn stendur.
Það var strax farið að kalla
smiðjuna „Þorgeir og Ellert" til
aðgreiningar frá vélsmiðju Ólafs
gamla, og þegar við þurftum að
fara að þinglýsa eignum, létum við
smiðjuna bara heita „Þorgeir og
Ellert“, og það hefur hún heitið
síðan. Jóhann Pálsson réðst til
okkar lærlingur strax 1928, Hinrik
Steinsson var hjá okkur af og til
en alfarið eftir ’35. Vigfús Run-
ólfsson kom svo fljótlega uppúr
því. Þetta voru afbragðs menn og
Hinrik og Vigfús starfa hér enn.
Ellert bróðir minn átti við
Ellert Jósefsson
erfiðan sjúkdóm að stríða og hætti
svo til allri vinnu árið 1934. Hann
lést ári síðar, 32ja ára gamall.
Faðir minn dó sama ár, og bjó
móðir mín áfram næstu árin að
Eystra-Miðfelli ásamt yngsta
bróður mínum. Ekkja Ellerts vildi
ekki standa í því að eiga helming
vélsmiðjunnar og varð að ráði, að
Jóhann Pálsson keypti hlut Ell-
erts. Jóhann var framúrskarandi
maður, og sonur hans, Valur, er nú
rennismiður hjá okkur. Valur á
sæti í stjórn fyrirtækisins, að
föður sínum látnum.
Rekstur vélsmiðjunnar gekk
ágætlega þessi fyrstu ár. Starf-
semin óx hægt og sígandi og það
hefur hún alla tíð gert — og
þannig verður það, svo íengi sem
eitthvað verður að gera: annað
hvort fer fyrirtæki á hausinn,
ellegar það er í stöðugum vexti.
Jóhann Pálsson, sem keypti hlut
ENorts.
Víðisfélagið
Árið 1938 stofnuðum við Akur-
nesingar Víðisfélagið, hlutafélag
um kaupin á Sindra frá Hafnar-
firði. Upphaflega ætluðum við að
kaupa báta frá Svíþjóð, en stjórn-
völd synjuðu okkur um gjaldeyris-
yfirfærslu. Við keyptum í staðinn
togarann Sindra, ex Víðir.
Fyrstu stjórn félagsins skipuðu
Pétur Ottesen, Halldór Jónsson og
ólafur B. Björnsson og var Ólafur
framkvæmdastjóri. 1943 urðu þær
breytingar að ég kom í stjórnina,
en Ólafur hvarf úr henni og Jón
Sigmund8son varð framkvæmda-
stjóri. Við vorum litlir útgerðar-
menn og gerðum þetta í atvinnu-
bótaskyni. Þá voru erfiðir tímar
fyrir atvinnuvegina og fólkið í
landinu.
Valur Jóhannesson. Hann á nú
sæti í stjóm tyrirtækisins að föður
sínum, Jóhanni, látnum.
skipstjóri og fór Sindri á veiðar í
febrúar 1938. Útgerðin gekk þol-
anlega, en skipið var gamalt, og
dýrt á því viðhaldið.
Sindri sigldi stríðsárin og þá tók
Jónmundur Gíslason við skip-
stjórn. í stríðinu smíðaði ég fyrir
félagið 100 tonna bát sem við
skírðum Víði, og einnig keyptum
við 70 tonna bát frá Svíþjóð, Val.
En útgerðin brást á þeim síldar-
leysisárum sem komu í kjölfarið.
Og fór svo að útgerð þessi lagðist
af snemma á sjötta tug aldarinnar.
Áður hafði Valur farist í ofsaveðri
með allri áhöfn. Víði seldum við til
Austfjarða og Sindra hafði rekið
upp frá festum sínum í Hvalfirði
árið 1947. Enginn okkar var út-
gerðarmaður af lífi og sál. Við
gerðum þetta til að auka atvinnu í
Akranesbæ og tókst okkur það.
Jósef H. Þorgeirsson, alþingm-
maður. Hann hefur unnið mikið í
fyrírtækinu og situr nú í stjóm
þess, ásamt föður sínum og Val.
nesi og við vildum ekki taka þá
ábyrgð á okkur, bæjarstjórnar-
menn, að sleppa nýsköpunartog-
ara, fyrst við áttum kost á honum.
Svo voru menn bjartsýnir og
engum kom til hugar að við
myndum stórtapa á nýjum togara.
Sumarið 1947 kom svo Bjarni
Ólafsson. Ég var formaður togara-
nefndar fyrstu árin og sat í henni
til 1954. Útgerð Bjarna Ólafssonar
var sama hörmungasagan og út-
gerð annarra nýsköpunartogara
útum land. Landsbyggðin var ekki
viðbúin þessum stóru og full-
komnu skipum. Þar kom margt til.
En tapið á Bjarna Ólafssyni var
þó ekki meira en svo, að við
áræddum að kaupa Akureyna
haustið 1951.
Árið 1%1 losuðum við okkur við
báða togarana. Þá voru þeir orðnir
slíkur fjárhagslegur baggi á bæj-