Morgunblaðið - 16.04.1981, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1981
Magnús Erlendsson, bæjarfulltrúi:
Eign
til ævi-
loka
Þótt naprir vetrarvindar léku
um mannfólkið dag einn í byrjun
nóvember á liðnu ári, var mönnum
Wýtt hið innra. Við sem átt höfum
að hugsjón um margra ára skeið,
að efla og styrkja málefni aldr-
aðra, sáum merkan draum verða
að veruleika. Þennan tiltekna dag
var tekin fyrsta skóflustunga að
vernduðum íbúðum fyrir aldraða í
Seltjarnarnesbæ.
Forsaga málsins er í stuttu máli
sú, að árið 1974 ákvað þáverandi
meirihluti sjálfstæðismanna í
bæjarstjórn, að heilbrigðismálin í
víðustu merkingu orðsins skyldu
gera að framtíðarverkefnum í
bæjarfélaginu. Skipuð var'nefnd
undir ötulli forystu Jóns Gunn-
laugssonar læknis, og hefur
nefndin starfað markvisst að þess-
um málaflokki undanfarin ár.
Glæsileg heilsugæslustöð er risin,
og væntanlega fyrsti áfangi tek-
inn í notkun seinnihluta þessa árs.
Sú skoðun hefur verið landlæg
lengstum, að þá er ellin færist yfir
sé hlutverki einstaklinganna
næstum lokið — framundan sé
aðeins biðtími hins óumflýjanlega
í lífi allra manna — og ýmiskonar
stofnanir séu biðstofurnar, jafn-
framt að þeir einstaklingar sem
komnir eru á elliár, þeir einstakl-
ingar, sem í sveita síns andlitis,
með sparnaði og reglusemi hafa
unnið hörðum höndum gegnum
áratugaskeið, og með því eignast
sitt eigið húsnæði, skuli helzt selja
eigur sínar og borga sig inn á
stofnanir. Hér hefur röng stefna
ráðið ríkjum. Engin þjóðfélags-
hópur á frekar skilið að honum sé
rétt hjálparhönd og honum búin
mannsæmandi og viðunandi
lífskjör. Menn eiga rétt á eign til
æviloka.
Sjálfstæðismenn á Seltjarnar-
nesi geta fagnað því að hafa brotið
blað hvað þessum málum viðvíkur,
og þótt öldur hafi risið nokkuð í
bæjarstjórn í upphafi, vegna þessa
máls, frá hendi þeirra sem lengst
standa til vinstri, hafa þær öldur
nú að mestu lægt, og er það vel.
Menn læra af reynslunni. Jafn-
framt má geta þess, að borgaryf-
irvöld í Reykjavík hafa nú nýverið
ákveðið svipað eignarform á íbúð-
um aldraðra og vlð hér á Seltjarn-
arnesi höfum haft forgöngu um.
Ibúðir aldraðra við Melabraut
verða 16 talsins í I. áfanga, auk
íbúðar fyrlr húsvörð. Þessar íbúð-
ir eru töluvert stærri en þær sem
algengastar hafa verið til þessa,
eða 56 fm, 70 fm og 95 fm.
Hér verður bæði um sölu og
Ieiguíbúðir að ræða. Það ráð var
tekið að senda öllum íbúum bæj-
arins 67 ára og eldri bréflega
kynningu á málinu, og jafnframt
leitað eftir umsóknum.
Niðurstöður voru afar athyglis-
verðar. Af 25 umsóknum reyndist
21 óska eftir að kaupa ibúð —
aðeins 4 óskuðu eftir að leigja.
Hér er um ígrundandi stað-
reynd að ræða. Þótt sporin þyngist
og gangan verði erfiðari, vill
gamla fólkið eiga sína eigin eign
gönguna á enda, og við sjálfstæð-
ismenn í bæjarstjórn munum
styðja gamla fólkið á þeirri göngu.
Þvi mun bærinn algjörlega —
með eigin fjármagni og lánum
frá Húsnæðismálastjórn — fjár-
magna þessar byggingar meðan
á byggingartima stendur. Siðan
mun notandi kaupa ibúðina á
kostnaðarverði, án hlutdeildar í
sameign sem ávallt verður í eigu
bæjarfélagsins. Bærinn verður
eini endurkaupaaðilinn og mun
leysa til sín íbúðir hvenær sem
óskað verður, á kostnaðarverði,
auk áfaliinnar visitölu, og ráð-
stafa til nýs notanda til kaups eða
leigu eftir því sem óskað er.
Byggingartími er áætlaður 2 ár.
Ekki þarf að fara um það
mörgum orðum hvað það gefur
gömlu fólki mikið öryggi að geta
leitað aðstoðar húsvarðar á öllum
tímum sólarhringsins ef eitthvað
bjátar á. Jafnframt er staðsetning
húsanna mjög ákjósanleg. Heilsu-
gæslustöð við næstu dyr, sundlaug
og félagsheimili örstuttan spöl
frá.
í vaxandi bæjarfélagi sem
okkar, eru fleiri eða færri ein-
staklingar sem af ýmsum ástæð-
um sjá sér ekki fært að kaupa
íbúðir þær sem hér hafa verið
gerðar að umtalsefni. Þessum hin-
um sömu mun bærinn gera kleift
að leigja ibúðir. Enginn sem
óskar verður afskiptur.
Kjarni þessa máls er, að við
sjálfstæðismenn á Seltjarnarnesi
viljum vera trúir þeirri stefnu sem
við byggjum lífsskoðanir okkar á
— þeirri stefnu, að styðja ein-
staklinginn til sjálfsbjargar — og
sjálfseignar — svo lengi sem
lífsgangan varir.
Húsnæðismál
Föstudaginn 20. febrúar sl. hélt
Landssamband iðnaðarmanna
blaðamannafund um viðhorf í
byggingariðnaði. Kynntar voru
niðurstöður úr könnun Lands-
sambandsins á ástandi og horfum
í byggingariðnaði, sem Lands-
samband iðnaðarmanna hefur
gert á ástandi og horfum í bygg-
ingariðnaði, sem Landssamband
iðnaöarmanna hefur gert árs-
fjórðungslega um nokkurra ára
skeið, og jafnframt skýrð viðhorf
Landssambandsins til stefnu-
mörkunar hins opinbera í húsnæð-
ismálum. Var fréttamönnum af-
hent ítarleg greinargerð um hið
síðarnefnda. Þjóðviljinn greindi
stuttlega frá þessum blaðamanna-
fundi í helgarblaði 21,—22. febrú-
ar en þó með hálfgerðum útúr-
snúningi. Ýmsir aðrir fjölmiðlar
gerðu málinu betri skil og er svo
að sjá sem það hafi farið mjög í
taugarnar á ritstjóra Þjóðviljans
því að á seinustu dögum hafa
margsinnis birst skrif í Þjóðvilj-
anum þar sem lagt er til atlögu
gegn málflutningi Landssam-
bands iðnaðarmanna um húsnæð-
isstefnuna án þess þó að lesend-
um blaðsins hafi verið gefin
kostur á að kynnast honum.
Fyrst birtist viStal við Ólaf Jóns-
son formann húsnæðisstjórnar og
framkv.stj. Alþýðubandalagsins
þann 5. mars sl. og kallar hann
skrif Landssambandsins ýkjur og
áróður, en síðan hefur ritstjórinn í
tvígang haft yfir ummæli hans
nánast óbreytt og jafnframt kall-
að til liðs við sig Alþýðubanda-
lagsmenn úr röðum bygginga-
manna og fengið þá til að lýsa því
yfir að allt væri í himnalagi í
byggingariðnaðinum. í þessum
skrifum Þjóðviljans hefur mál-
flutningur Landssambandsins
bæði verið rangfærður og því
eignaðar skoðanir sem það hefur
aldrei látið í ljósi, auk þess sem á
köflum er farið með hreinar rök-
leysur. Landssamband iðnaðar-
manna getur því ekki látið hjá líða
að gera nokkrar athugasemdir við
þessi skrif. Vegna þess að efni
greinargerðar Landssambandsins
hefur ekki birst óbrenglað í Þjóð-
viljanum verðu þó ekki hjá því
komist að greina stuttlega frá
meginatriðum þess áður en ásök-
unum blaðsins verður svarað.
I Þjóðviljanum hefur verið
dregin upp sú mynd af skoðunum
Landssambandsins að það sé í
grundvallaratriðum mótfallið um-
bótum í húsnæðismálum til handa
láglaunafólki. Þetta er alrangt. í
greinargerð Landssambandsins
var það skýrt tekið fram að það
væri fylgjandi sérstakri fjár-
magnsfyrirgreiðslu við láglauna-
fólk til húsnæðiskaupa umfram
það sem hinir efnameiri nytu.
Hins vegar var á það bent að það
væri alls engin forsenda fyrir
slíkri aðstoð að byggingariðnaður-
inn væri meira og minna í forsjá
opinberra aðila eins og þó felst í
þeirri félagslegu íbúðabygginga-
stefnu sem nú er við lýði hér á
landi. Þessi afskipti hins opinbera
af byggingariðnaðinum hlyti því
að helgast af því að ráðamenn
húsnæðismála teldu að opinberir
aðilar byggðu ódýrar heldur en
einkaaðilar. í greinargerðinni var
hins vegar sýnt fram á að lágt
verðlag á íbúðum í verkamanna-
bústöðum væri alls engin sönnun
þess að stjórnir verkamannabú-
staða byggðu hagkvæmar en aðrir.
Skýringin væri fyrst og fremst sú
að framkvæmdir þeirra hafa verið
fjármagnaðar með framkvæmda-
lánum á sérstökum vildarkjörum.
Slík fjármagnsfyrirgreiðsla hefur
ekki staðið öðrum byggingaraðil-
um til boða. Ef gerð er sú
sjálfsagða krafa að framkvæmda-
fé stjórna verkamannabústaða
rýrni ekki í höndum þeirra og verð
Ýkjur
og
áróður
hvers?
íbúða þeirra umreiknuð með.tilliti
til þessa kemur í ljós að þau eru
síst lægri heldur en hinir almennu
byggingaraðilar bjóða. Þetta er í
sjálfu sér nokkurt undrunarefni
þar sem fyrirfram hefði mátt ætla
að hin mjög svo rýmilega fjár-
magnsfyrirgreiðsla og forgangur á
öðrum sviðum einnig, ekki síst við
úthlutun lóða, hefði átt að stuðla
að hagræðingu og hagkvæmni
umfram það sem smærri aðilar er
ekki njóta sömu fyrirgreiðslu fá
við komið.
í Þjóðviljanum hafa engin
frambærileg rök komið fram sem
mæla með að viðhalda þeim gífur-
lega aðstöðumun sem er milli
opinberra aðila og einkaaðila í
byggingariðnaði, og raunar hefur
nánast ekkert verið sagt þar um
þennan kafla í greinargerð Lands-
sambandsins sem þó var lang-
stærstur. Landssamband iðnað-
armanna er málsvari þess að öll
atvinnustarfsemi, jafnt í bygg-
ingariðnaði sem í öðrum atvinnu-
greinum, búi við sem jöfnust
starfsskilyrði án tillits til þess
hver rekur hana. Það teiur því að
hin opinbera forsjá í byggingar-
iðnaði eigi að sanna yfirburði sína,
ef nokkrir eru, án þess að njóta til
þess forgangsfyrirgreiðslu.
Stjórnarformaður Húsnæðisstofn-
unarinnar túlkar þessi sjónarmið
Landssambandsins þannig: „Þeir
aðilar (þ.e. félagsmenn Lands-
sambandsins) gera kröfu til þess
að fá mikið og ódýrt fjármagn til
þess að fjárfesta í steinsteypu án
tillits til hagkvæmni samfélagsins
eða þarfar í húsnæðismálum." í
greinargerð Landssambandsins
sagði hins vegar: „Byggingameist-
arar fara ekki fram á að fá að
njóta gjafafjár á borð við þetta
(þ.e. framkvæmdafé stjórna
verkamannabústaða). Það er hins
vegar alveg óreynt hvaða hugsan-
leg kraftaverk þeir gætu unnið í
lækkun byggingarkostnaðar, væru
þeir í sömu aðstöðu og stjórnir
verkamannabústaða ...“. Stjórn-
arformanninum og framkvæmda-
stjóra Alþýðubandalagsins væri
sæmst að taia sem minnst um
ýkjur og póiitiskan áróður ann-
arra.
I greinargerð Landssambands-
ins kom einnig fram að það telur
að miðað við það hversu rajög
takmarkað það lánsfé er sem til
skipta er fyrir húsbyggjendur sé
nú algjöra tvískipting í lánakerf-
inu í almenn lán annars vegar og
félagsleg lán hins vegar mjög
hæpin. Hinn almenni húsbyggj-
andi fær lán sem nemur 18—20%
byggingarkostnaðar íbúðar af
miðlungsstærð en þeir sem upp-
fylla sett skilyrði um rétt til
kaupa á ibúð í verkamannabú-
stöðum fá að láni 90% kaupverðs
íbúðanna og lán þeirra eru auk
þess til iengri tíma og á lægri
vöxtum en lán hins almenna
húsbyggjanda. Skilyrðin eru þau
að umsækjandi eigi ekki fasteign
fyrir og að meðaltal tekna hans
undanfarin þrjú ár hafi verið
undir ákveðnu hámarki. Það sem
m.ö.o. skilur á milli þess hvort
þeir sem eru að eignast sína fyrstu
íbúð fá til þess 90% lán eða 20%
lán hjá Húsnæðisstofnun ríkisins
er aðeins ein tala í tekjuskattstig-
anum. Svona ósveigjanlegt kerfi
væri ef til vill brúklegt í ímynduðu
lénsríki þar sem aðeins eru tvær
stéttir, hinar fátæku og hinir ríku.
Svo er hins vegar ekki málum
háttað á Islandi nú á tímum og
kerfi þetta því hvorki heppilegt né
réttlátt. Eða hvers eiga þau fjöl-
mörgu ungmenni að gjalda sem
eru rétt fyrir ofan sett tekjumörk?
Liggur ekki beinast við hjá þeim
að draga úr vinnu um tíma og
reyna þannig að uppfylla skilyrð-
in? Landssamband iðnaðarmanna
hefði telið eðlilegt og raunar
sjálfsagt að notaðar væru sveigj-
anlegri reglur þar sem lánshlut-
fall færi stighækkandi eftir því
sem fólk hefði minni efni.
Landssamband iðnaðarmanna
telur ennfremur að ekki aðeins sé
tvískipting varðandi lánshlutföll
varasöm heldur einnig hin eigin-
lega tvískipting í þjóðfélaginu, þ.e.
að þeir sem hljóta lán úr Bygg-
ingarsjóði verkamanna eigi ekki
um annað að velja en kaupa íbúð í
verkamannabústöðum. Því fólki er
m.ö.o. safnað saman í eina blokk
eða eitt hverfi og þar með stimpl-
að þurfalingar. Eðlilegra væri að
þetta fólk gæti, eins og aðrir
fasteignakaupendur, ráðstafað
lánum sínum að vild til kaupa á
íbúð og hefðu þannig eitthvert
valfrelsi um það hvers konar
húsnæði það veldi sér, hvar stað-
sett o.s.frv.
Um þann þátt í málflutningi
Landssambandsins sem lýtur að
umræddri tvískiptingu hefur
Þjóðviljinn ekkert haft að segja
sem markvert getur talist. Stjórn-
arformaður Húsnæðisstofnunar-
innar gerir lítið úr fjármögnun-
arvanda hins almenna húsbyggj-
anda og telur Landssambandið
ýkja hann eins og annað. Hann
segir: „Það er mikil einföldun á
staðreyndum og villandi þegar
talað er um þau lán (þ.e. Húsnæð-
isstofnunarinnar) sem einu fyrir-
greiðsluna sem húsbyggjendur fái
hér á lánamarkaðinum" og nefnir
lífeyrissjóðslán og bankalán í því
sambandi. Landssambandi iðnað-
armanna hefur þó aldrei dottið í
hug að halda því fram að lán
Húsnæðisstofnunarinnar væru
einu lánamöguleikar hins al-
menna húsbyggjanda. Hér er því
enn um tilbúning og ýkjur for-
mannsins að ræða. Hins vegar má
á það benda að þeir sem fá lán í
Byggmgarsjóði verkamanna fyrir-
gera ekki þar með rétti sínum til
lífeyrissjóðslána þótt þeim geti
reynst erfitt í fyrstu a.m.k. að
útvega sér nauðsynlega verðtrygg-
ingu fyrir þeim lánum.
Stjórnarformaðurinn segir
ennfremur: „Það eru ýkjur og
pólitískur áróður að ástand og
horfur í þeim málum (þ.e. lána-
fyrirgreiðslu húsnæðismála-
stjórnar) séu verri nú en oft áður.“
Þetta eru athyglisverðar upplýs-
ingar fyrir hinn almenna hús-
byggjanda en hætt er við að þær