Morgunblaðið - 13.06.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ1981

forðast tóbak
og áfengi
Kínversk stjórnvöld hafa um
skeið neytt allra bragða til þess
að koma á auknum hugmynda-
fræðilegum aga meðal ungra
menntamanna. Nýjasta vopnið í
þeirri baráttu er heimildarkvik-
mynd er nefnist „Sólundaðu
ekki æsku þinni".
Frá því að réttarhöldin yfir
fjórmenningaklíkunni svoköll-
uðu hófust í nóvember 1980 hafa
kínverskir stjórnmálaleiðtogar
lýst yfir áhyggjur af því að
„glötuð kynslóð“ er ánetjast hafi
slæmum stjórnmálaskoðunum
og úrkynjuðum siðvenjum Vest-
urlandabúa, hafi borið smit um
háskóla landsins og ýmis lægri
stig stjórnkerfisins.
Upphafsorð kvikmyndarinnar
eru á þessa lund: „Þetta er
kynslóð, sem hefur orðið fyrir
hnjaski, en hefur rankað við sér
og velt vöngum af alvöru."
Sýning myndarinnar tekur
um klukkustund og snýst hún
einkum um ungt fólk í Sjanghai,
sem gleðst yfir endalokum
Menningarbyltingarinnar. Til
að mynda er þar píanóleikari,
sem ekkert gat æft sig í 10 löng
ár, en stundar nú nám við
tónlistarháskóla. Einnig kemur
við sögu vélfræðingur, sem varð
fyrir ofsóknum í átta ár og
hefur nú loks fengið tóm til þess
að leggja síðustu hönd á teikn-
ingu sólarorkuofns.
En einnig getur að líta svip-
myndir af ungum fjárhættuspil-
urum, reykingamönnnum og
öðrum, sem hafa lagt sér til
ýmsa miður góða lifnaðarhætti
Vesturlandabúa, enda segir hér
í texta myndarinnar: — Ungu
vinir: Mig nístir í hjartað ykkar
vegna. Vaknið!
Það er engin tilviljun, að
myndin skuli verá tekin í Sjang-
hai. Sú borg hefur löngum verið
helzta lastabælið í Kína og
þaðan hafa borizt út ýmsar
misjafnar venjur. Borgin var
einnig sterkasta vígi fjórmenn-
ingaklíkunnar. í Peking er öldin
önnur. Þar hafa helztu forvíg-
ismenn stúdentasamtakanna
lýst yfir ást og virðingu við
Flokkinn, sósíalismann, þjóðina,
erfiðisvinnu og lögin. Einnig
sóru stúdentarnir að reykja
hvorki né drekka og hvöttu alla
félaga sína í Peking að fara að
sínu fordæmi.
VER@LD
FORNAR ASTIRI
Bílaborg
l Schlumpf-
í> bræðranna
Sjanghai er mesta „lastabælið“
í borginni Tianjin í Norður-
Kína, bar það við að háskóla-
nemi festi upp veggspjald, þar
sem stefna stjórnvalda var
gagnrýnd. Piltur fékk orð í eyra
hjá stjórnvöldum og brá svo við,
að hann tók veggspjaldið niður
sjálfur og lýsti yfir, að hann
hefði „vaknað upp af draumi" í
viðræðunum við framámenn
Flokksins. í þessari frétt var
einnig getið um aðra námsmenn
í borginni, sem fóru villur vegar.
Þeir gátu ekki gert greinarmun
á réttu og röngu vegna slælegr-
ar kunnáttu í marxískum fræð-
um og ónógrar undirstöðu í
mannkynssögu. Þeir eru aftur
komnir á rétta braut.
En þótt svona vel færi í
Tianjin er ekki alls staðar sömu
sögu að segja, og áhyggjur
stjórnvalda af hugmyndafræði-
legri fátækt menntamanna
koma fram með ýmsum hætti. í
blaðinu Rauða fánanum, sem er
helzta málgagn flokksins í hug-
myndafræði, var nýlega tekin
upp barátta fyrir kennslu í
stjórnmálum — jafnvel fyrir
sérfræðinga.
Eftir lát Maos og fall fjór-
menningaklíkunnar setti þessi
kennsla mjög ofan á þeirri
forsendu, að flestir mennta-
menn væru jafnframt sannir
sósíalistar, þ.e. bæði rétttrúaðir
og sérfræðingar. Nú segir Rauði
fáninn hins vegar, að námsinenn
sem hafa enga undirstöðu í
marxískum fræðum einskorði
sig við nám sitt og séu einskis
virði í þjóðfélagslegu tilliti.
- JONATHAN MIRSKY
Fyrir nærri fimm ár-
um varð spunaverk-
smiðja nokkur í Frakk-
landi gjaldþrota, sem
ekki þykir í frásögur
færandi nú á þessum
síðustu og verstu tímum,
en þegar gengið var um
garða og hugað að eign-
um fyrirtækisins var
komið að allstóru vöru-
húsi, rammlega lokuðu.
Eftir nokkurt bjástur
tókst að ljúka upp dyr-
unum og þegar það
hafðist loks af lá við að
menn fengju ofbirtu í
augun af öllum djásnun-
um, sem við blöstu —
rúmlega 400 gamlir bíl-
ar, hinir dýrmætustu
ins og kröfugerðar
verkalýðsfélaga neyddu
frönsk stjórnvöld þá í
apríl sl. til að selja
borgaryfirvöldunum í
Mulhouse allt safnið
fyrir aðeins 9 milljónir
dollara, sem gerði litlu
betur en að hrökkva
fyrir skuldunum, sem
þeir skildu eftir sig.
Bræðurnir, sem báðir
eru á áttræðisaldri, bera
sig að vonum illa vegna
þessara málaloka og
halda því fram, að þeir
hafi verið rændir en
borgaryfirvöld í Mul-
house láta slíkar yfirlýs-
ingar sem vind um eyru
þjóta. Þau hafa enda
COLUMBIA: rafknúinn, 1904.
Schlumpf-bræður
gerðust snemma at-
hafnasamir og um tíma
voru þeir taldir sjöttu
auðugustu menn í
Frakklandi. Þeir höfðu
því efni á að aka dýrum
bílum, Bugatti-bílum,
sem ítalinn Ettore Bug-
atti smíðaði í Alsace, en
söfnunina stunduðu þeir
í kyrrþey og aðeins fyrir
sig sjálfa. Þeir eyddu
milljónum dollara í að
kaupa upp allt það
einn starfsmannanna
var einu sinni staðinn að
því að gægjast inn um
glugga var hann sektað-
ur um 100 dollara og
rekinn frá vinnu í viku.
Þegar bílasafn
Schlumpf-bræðranna
var skoðað kom í ljós, að
þeir áttu meðal annars
tvo Bugatti Royales.
Þeir voru smíðaðir á
Italíu og eru með glæsi-
legustu bifreiðum sem
FORD: T-gerðin, 1915.
CHRYSLER: „Straumlína“, 1935.
safngripir, í jafn góðu
standi og þeir- hefðu
verið að koma af færi-
bandinu.
Bílasöfnun hafði verið
ástríða verksmiðjueig-
endanna, bræðranna
Hans og Josefs
Schlumpf, sem flýðu til
Sviss þegar gjaldþrotið
nálgaðist og skildu eftir
sig þetta ómetanlega
safn, en að því höfðu
þeir unnið sleitulaust í
rúm 60 ár og fórnað öllu
til.
Sjálfir meta þeir
bræðurnir bílasafnið
sitt á 60 milljónir doll-
ara en vegna gjaldþrots-
hafið mikla auglýsinga-
herferð víða um heim til
að kynna þetta einstæða
safn, sem rekið hefur á
fjörur þeirra.
Sú auglýsingastarf-
semi er vissulega ekki í
anda Schlumpf-bræðr-
anna, sem voru ekkert
gefnir fyrir það að deila
djásnunum með öðrum
mönnum. Móðir þeirra,
sem var kona ráðrík og
hlutdeildarsöm, gaf son-
um sínum ungum lítinn,
fótstiginn bíl og þar með
var ljóst hvert hugur
þeirra stefndi. Bílar og
bílasöfnun urðu að ævi-
langri ástríðu.
besta, sem frá Bugatti
hafði komið, og einnig
fluttu þeir inn merki-
lega bíla frá öllum
heimshornum.
Sérþjálfaðar sveitir
manna frá bílaverk-
smiðjum á borð við Rolls
Royce og Mercedes voru
leigðar til að koma
gömlu bílunum í full-
komið stand því að allt
varð að vera eins gott og
unnt var. Starfsmenn-
irnir í spunaverksmiðju
þeirra bræðra fengu
hins vegar aldrei að líta
bílana augum. Verðir
gættu vöruhússins nótt
sem nýtan dag og þegar
nokkru sinni hafa verið
smíðaðar. Heita má að
þeir séu smíðaðir í
höndunum, 30 feta lang-
ir, og á sínum tíma var
annar þeirra í eigu belg-
ísku konungsfjölskyld-
unnar.
Þeir bræður áttu
einnig allar gerðir Rolls
Royce-bíla, sem fram-
leiddar höfðu verið, og
svo gott safn af fyrstu
árgerðum Renault-bíl-
anna, að það tók langt
fram því, sem Ren-
aults-verksmiðjurnar
sjálfar áttu í sínum fór-
um.
- PAUL WEBSTER.
BOKMENNTIRl
í Bandaríkjunum eru nú mikl-
ar deilur í uppsiglingu og er
ástæðan sú, aö þar í landi hefur
nú í fyrsta sinn veriö gefin út bók
fyrir þá, sem haldnir eru ólaekn-
andi sjúkdómum þar sem þeim
er kennt hvernig auðveldast er
aö svipta sig lífi. Aö þessari bók,
sem gefin var út í Kaliforníu,
standa Hemlock-samtökin svo-
nefndu, en þau hafa þaö á sinni
stefnuskrá, aö mönnum sé frjálst
aö stytta sér aldur ef þeim finnst
sem fokið sé í flest skjól í þessu
jarðlífi.
í bókinni eru upplýsíngar um
banvæna lyfjaskammta og ýmsar
aðferðir við að binda enda á líf
sitt á „hreinlegan" hátt en það
ber aö hafa í huga, að í Banda-
ríkjunum eru mjög ströng viður-
lög við því að auðvelda fólki
Leiðsögn
yfir
landamærin
sjálfsmorð eða hvetja til þess og
í mörgum fylkjum er mönnum
refsaö með lífstíðarfangelsi fyrir
slíkan verknað.
„Við eigum víssulega von á
heilmiklu uppistandi," segir Der-
ek Humpry, stofnandi og stjórn-
andi Hemlock-samtakanna, „en
það bíða margir óþreyjufullir eftir
þessari bók, ekki bara þeir, sem
eru dauövona, heldur einnig fólk,
sem horft hefur upp á dauöastríð
annarra og vill vera visst um, að
það getur líka ráðið því hvernig
þaö skilur við.“
Humpry, sem er breskur að
ætt, rúmlega fimmtugur að aldri,
gaf 1978 út bók, sem hann nefndi
„Lausnin hennar Jean“, þar sem
segir frá því, aö hann hafi gefið
eiginkonu sinni, sem var haldin
beinkrabba, banvænan eitur-
skammt að hennar ósk, „svo aö
hún gæti sjálf ráðið dauðdaga
sínum en ekki sjúkdómurinn,
sem herjaði á allan líkama henn-
ar“.
Breska lögreglan yfirheyröi
Humpry eftir útkomu bókarinnar
en bar enga kæru fram á hendur
honum. Humpry fluttíst til Los
Angeles í Bandaríkjunum og á
síðasta ári stofnaöi hann Hem-
lock-samtökin, „eina félagsskap-
inn í Bandaríkjunum, sem berst
fyrir því að fólk fái aö yfirgefa
þennan heim af frjálsum vilja en
sé ekki ofurselt oft á tíðum
ömurlegum endalokum“.
í bók sinni, „Leyfið mér að
deyja áöur en ég vakna", sem er
aðeins látin í té félögum í Hem-
lock, segir Humpry sögur af fólki
með ólæknandi sjúkdóma, sem
ættingjar þess eða vinir hafa
hjálpað yfir um. í bókinni eru
nákvæmar lýsingar á áhrifum
margra lyfja og eiturefna, allt frá
aspiríni til strykníns, og leiöbein-
ingar um hvernig best er að afla
þeirra.
„Um það bil 60.000 Bandaríkja-
menn svipta sig lífi á ári hverju,"
segir Humpry. „Margt af þessu
fólki er dauövona og sjálfs-
morðsaðferðirnar eru oft óþarf-
lega ömurlegar. Svo eru aðrir,
sem limlesta sjálfa sig á hinn
hryllilegasta hátt við sjálfs-
morðstilraunina.“ Þess má geta,
að opinberar tölur yfir sjálfsmorð
í Bandaríkjunum eru 30.000 en
yfirvöld telja aö í raun séu þau
helmingi fleiri.
Humpry nefnir ákveðinn at-
burð máli sínu til stuönings.