Morgunblaðið - 13.06.1981, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ1981
45
Langspil til tónlistarkcnnsl
® MT .___4 besa oa ætlunin aft leita til tónskáld:
ætlunin að leiU til tónskálda um
að semja tónverk sem henUð
gætu til notkunar við nám og
kennslu.
kvæmri mælingu a siæru F” ;*
Iðgun, útlitsteikningu og ljós-
myndun, greiningu viðartegunda,
svo og upplýsingum um aldur
hljóðfærisins, sögu þess og upp-
mna. Einnig eru gerðar segul-
bandsupptökur til að bera saman
tónstiga og tónblæ hljóðfæranna.
Á grundvelli þessara rannsókna
verður gerð eftirUkin" —
Hér á landi hefur dvalið banda-
rískur tónlisUrmaður, dr. Davic
Þeir sem aðstoða dr. Woods við
rannsóknir hans hér á landi eru
m.a. Njáll Sigurðsson, SUfán
' jn Hlöðver Áskelsson,
Einarsson og Hreinn
u víða til á landinu
er beint til allra
■s hljóðfæra, bæði
■sUklinga, að hafa
dlra fyrst við Njál
mennUmálaráðu-
n hefur hug á að
ildarskrá um ís-
Ukingu af islenska lan<
noU slik hi _^M
nsUrti'nnHlBA^B
hófat með p^BjB
sér helstu
spilið. sögul^^^K
fyrir skömn^H^H^
[ á þi'im hljóM^H
i söfnum
víðs vegar
I hverju hljóðn^B’V#;'
Jttatilkynnlng)
bandar'
<ju\ri'0<'r
iSSlÉtósj
mér sárt að fá. Ég lagði hugmynd
mína til hliðar því bókaútgáfa
kostar fé.
Vildi mega njóta sannmælis
Ef þessi ráðagerð hefði komist í
framkvæmd hefði erlend stofnun
ekki þurft að leggja í kostnað við að
rannsaka íslenska langspilið.
Tveggja strengja íslenska fiðlan
liggur í dvaia líkt og langspilið
fyrrum. Hún þarfnast fruntrann-
sóknar hið skjótasta eða áður en
Norðmenn fara að senda hingað
sína prófessora til rannsóknar á
henni. Margt sem hér hefir verið
skrifað hefir áður komið fram fyrir
sjónir almennings en greinahöfund-
ar tveggja nefndra dagblaða hafa
ekki þekkt mína sögu og langspils-
ins, annars hefði nafn míns verið
getið.
í Vísisgreininni stendur skrifað:
Hróður langspilsins virðist hafa
farið víða um. Það er engum getum
að því leitt hver hafi borið þann
hróður.
Sé endurvakning langspilsins
loksins orðin dýrmæt fyrir land og
þjóð, þá vildi ég mega njóta sann-
madis. Máli mínu til stuðnings
bendi ég á að dagblöð og útvarp
hafa haft skilning á þessu þjóðlega
máli. Öðru máli skiptir með ís-
lenska sjónvarpið. Þar hefir ekki
verið greiður aðgangur.
Haía ekki kunnað
að stilla lantíspil
Ég hefi nokkrum sinnum boðið að
syngja þjóðlög með langspilinu og
koma fram í gamla íslenska þjóð-
búningnum. Því hefir hingað til
verið hafnað. Erlendis er mönnum
gefinn tími til reynslu á hæfni
(prófun). Ekki hefir mér verið boðið
slíkt. Á hinn bóginn hafa gáttir oft
staðið opnar fyrir mönnum sem
hafa komið með langspil þangað og
farið alrangt með það. Þeir hafa
ekki vitað að langspilið er fiðla.
Allar fiðlur eru strokhljóðfæri. Við
það er notaður gamaldags bogi.
Þessir menn hafa heldur ekki kunn-
að að stilla langspil.
Boðið að koma fram
með stóra söngskrá
Árið 1974 gaf þekktur ítalskur
þjóðlagasérfræðingurí Mílanó á ít-
alíu út þjóðlagaplötu mina. Hún
heitir „34 íslensk þjóðlög með
langspilsleik*. Þessi hljómplata er
á alþjóðasölumarkaði og hefir farið
víða um lönd. Segulbönd með lang-
spilsleik mínum eru í British Muse-
um, London, þangað komin að
tilstuðlan hins þekkta þjóðlaga-
safnara, John Levy.
I Ameríku hefir hinn góðkunni
Islandsvinur, Amanda Burt, próf-
essor við Mason-háskóla í Virginíu,
verið góður talsmaður minn. Á
hennar vegum var mér boðið að
koma fram með stóra söngskrá eða
fimmtán gömul íslensk þjóðlög með
langspilsundirleik í Menningar-
stofnun Bandaríkjanna við Nesveg.
Þar var samankominn hópur af
tónlistarfólki frá Bandaríkjunum
sem var á Listahátíð í Reykjavík,
árið 1976. Prófessorinn lét taka
þetta efni upp á segulband og er það
notað í kennslutímum í þessum
háskóla.
Ekki læt ég hjá líða að segja frá
ferð minni um ísland þvert og
endilangt. Ég söng og lék á fimmt-
án stöðum árið 1966. Staðirnir sem
ég söng og lék í voru heimahús,
samkomuhús og kirkjur. Langspilið
var notað í torfkirkjunum. Þessi
ferð var mikil auglýsing fyrir þetta
gamla þjóðarhljóðfæri sem má
varandi svefn.
Samkvæmt beiðni
að sunnan
Á nefndri ferð minni um landið
árið 1966 sá ég mjög fá gömul
langspil sem annaðhvort voru
hangandi uppi á vegg í stofum og
sögð vera minjagripir.
Þau sem ég sá taldi ég vera úr sér
gengin og ónothæf, sum voru í
b.vggðasöfnum og til lítils að senda
slíkar fyrirmyndir á erlendan
markað. Ef það er rétt að Friðgeir,
listasmiðurinn á Akureyri hafi
smiðað 120 langspil, þá eru það
líklega langspil gerð eftir teikningu
af mínu langspili, en þessi ágæti
maður tók nákvæmt mál af mínu
langspili samkvæmt mínu leyfi.
Samt vil ég vara við þeirri slysni að
á þessum nýsmíðuðu hljóðfærum
(eða eftir 1966) hefir smiðurinn sett
á haus hljóðfærisins gítarfestingar.
Hann sagði að það væri samkvæmt
beiðni að sunnan. Það eru stórir
harðviðartakkar sem nota á og
ekkert annað. Þó auðveldara sé að
stilla með gítarfestingu þá eru það
svik við hljóðfærið sem verður að
halda sínum séreinkennum.
Aðrar þjóðir mega ekki
verða á undan okkur
Braut mín með langspilið hefur
mjög oft verið þyrnum stráð og
mikill tími verið notaður við þetta
viðfangsefni en kynni mín við
hljóðfærið hafa veitt mer yndi. Ein
gömul sögusögn er að þegar leikið
sé á langspil komi englar himinsins
aðvífandi. Ég styð þessa þjóðtrú.
Ég álít að langspilið sé háþróaðra
en mörg önnur gömul þjóðarhljóð-
færi. Þess vegna hvet ég sem flesta
að smíða sér langspil sem forfeður
okkar gáfu í arf. Engir geta leikið á
það af viti nema hafa tóneyra og
töluverða þolinmæði. Aðrar þjóðir
mega ekki verða á undan okkur með
að framleiða langspil í stórum stíl,
þá gæti farið svo að það tapaði
uppruna sínum. Að lokum bendi ég
á tvær kennslugreinar um langspil í
dagblaðinu Tímanum dags. 25. júlí
1961 og 29. ágúst sama ár. Þar sést
ein af tilraunum mínum með að
kynna langspilið og breiða út þekk-
ingu á því.“
vegamálastjóra um að svara, en
hún er í tveimur liðum: Er það með
vitund og samþykki vegamálaemb-
ættisins, að girt hefur verið fyrir
þennan gamla vegarkafla að Ölfus-
rétt? Er ekki þarna verið að ganga
á rétt hestamanna skv. lögum?
Monninsarsögu-
legt hneyksli
Annað langar mig að drepa á í
leiðinni, en það snertir þetta
gamla og fallega mannvirki, Ölfus-
rétt. Ég sé ekki betur en hún sé í
hættu fyrir hirðuleysis sakir. Þeg-
ar er búið að fjarlægja þaðan
grindur úr dilkum og grjót er farið
að ganga úr skorðum. Það yrði
menningarsögulegt hneyksli að
mínum dómi, ef það yrði látið
átölulaust af þeim, sem sjá um
vörslu minja hér á landi, að
Ölfusrétt grotnaði niður og eyði-
legðist fyrir augunum á okkur."
Innilegar hjartans þakkir sendi ég öllum
■ vinum og vandamönnum sem heiðruðu mig á
svo veglegan hátt í tilefni 70 ára afmælis
míns 2. júní sl.
Guð blessi ykkur öll.
Ragnhildur Helgadóttir,
Keilufelli 26.
Smávörur
í bílaútgerðina
09 ferðalagið!
-sækjum við í bensinstöðvar ESSO
£sso
Olíufélagió hf
Suóurlandsbraut 18
VOLVO.,
LESTIN'&l
Næsta stopp
Misstu ekki af lestinni
Föstudagurinn 12.6. Volvodagur á ísafirði
kl. 16.00-22.00.
Laugardagurinn 13.6.
Bolungarvík kl. 10.00-16.00.
Sunnudagurinn 14.6.
Bíldudalur kl. 10.30-11.30.
Tálknafjörður kl. 13.30-15.00.
Patreksfjörður kl. 16.00-18.00.