Morgunblaðið - 17.10.1981, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 1981
Foringi, flokkur
og pólitísk feigð
Eftir Vilmund
Gylfason, alþm.
Sumarið 1980 urðu einu sinni
sem oftar miklar umræður um
verkalýðsmál í þingflokki Aiþýðu-
flokksins. Var meðal annars rætt
um skipulagsmál verkalýðshreyf-
ingarinnar. Þá var meðal annars
rædd sú hugmynd að ein megin-
ástæða bágra kjara verkafólks og
skrifstofuólks væru skipulagsleg-
ar rústir verkalýðssamtakanna —
umdeildanleg skoðun en sannar-
lega þess virði að hún sé rædd.
Eftir þessar umræður í þing-
flokknum tók undirritaður að sér
það verk að semja itarlegt frum-
varp til laga, þar sem gert er ráð
fyrir þeirri meginbreytingu að
vinnustaðurinn sé grundvallarein-
ing, þegar samið er um kaup og
kjör. Margt mælir með þessari
breytingu. Á pappírnum er þetta
yfirlýst stefna Álþýðusambands
íslands frá því fyrir tuttugu árum.
I stóriðjufyrirtækjum er að
nokkru leyti samið eftir þessu
kerfi, og þykir gefast nokkuð vel.
Samið var ítarlegt frumvarp til
laga, og því fylgdi greinargerð upp
á einar fjörutíu blaðsíður, þar sem
bæði er gerð grein fyrir sögu
máisins, og tíunduð rök, raunar
bæði með og á móti.
í Alþýðuflokknum var þetta mál
rætt á fjölmörgum fundum, bæði í
þingflokki, með verkalýðsmála-
nefnd flokksins, og með sérstökum
kunnáttumönnum, sem leitað var
til, eins og gert er, þegar menn
vilja vanda vel til frumvarpa.
Áuðvitað hefði mátt við því bú-
ast, að þegar svo vel hafði verið
vandað til frumvarps, þá hefði
þetta orðið flokksmál, flutt af
nokkrum þingmönnum flokksins.
Svo fór þó ekki. Þingmenn flokks-
ins vildu ekki vera með, vildu
hugsa sig um, athuga málið betur.
Á miðnætti kvöldið áður en frum-
varpið var lagt fram lét sá síöasti
vita. Hann myndi ekki vera með.
Það var við þessar aðstæður,
freistandi að leita til þingmanna
annarra flokka, til þess að kanna
viðbrögð. Það hefði auðvitað getað
þýtt verulegar breytingar á frum-
varpinu, eins og lög gera ráð fyrir.
Það var ekki gert, heldur stóð und-
irritaður einn að flutningi frum-
varpsins.
Allmiklar umræður urðu sl. vet-
ur um efni þessa frumvarps, og
það hefur verið kynnt víða, bæði á
fundum og á vinnustöðum. Þykist
ég þess fullviss að almennt launa-
fólk gerir sér æ betur ljóst, hversu
miklu skipulagsmál launþega-
hreyfingarinnar varða, þegar
launamál eru annars vegar.
Einnig í Alþýðuflokknum
Flutningsmaður þessa frum-
varps hafði af því veruleg óþæg-
indi meðal flokkseigenda í Al-
þýðuflokknum, að hafa flutt þetta
frumvarp, á almennum fundum,
og á flokksþingi, þar sem margir
gagnrýndu þessi „ósæmilegu af-
skipti af málefnum verkalýðs-
hreyfingarinnar". „Þetta er eins
og skottið ætli að fara að dilla
hundinum," sagði einn verkalýðs-
rekandinn, smekkmaður mikill.
En viti menn. í byrjun október
er haldin ráðstefna um verka-
lýðsmál að undirlagi forustu Al-
þýðuflokksins. Þar er gerð sam-
þykkt þar sem lýst er eindregnum
stuðningi við hugmyndina um
vinnustaðafélög. Þar er því einnig
lýst að ráðstefnan styðji einhverja
þingsályktunartillögu, sem þing-
flokkur Alþýðuflokksins muni
leggja fram um málið. Tillagan er
að vísu bæði ósamin og óflutt.
Samt var lýst yfir stuðningi við
hana. Það var hins vegar ekki
minnst einu orði á frumvarp til •
laga um sama efni, sem einn af
alþingismönnum Alþýðuflokksins
hefur lagt fram á Alþingi fyrir
réttu ári!
Miklir menn erum vér, Hrólfur
minn. Síðan gerist það, þegar Al-
þingi kemur saman, að menn
stinga saman nefjum um mál, sem
flytja skuli. Augljóst er að frum-
varp það um verkalýðsmál, sem
mikil vinna var lögð í fyrir réttu
ári, verður meðal fyrstu mála sem
lagt verður fram. Einn alþingis-
maður Alþýðuflokksins hefur á
orði, við flutningsmann, að hann
vilji verða meðflutningsmaður.
Því var auðvitað fagnað mjög. Á
sunnudagskvöld, kvöldið áður en
frumvarpið er afhent skrifstofu
Alþingis, hef ég síðan samband
við Sighvat Björgvinsson, for-
mann þingflokks Alþýðuflokksins,
eins og menn gera áður en frum-
vörp eru lögð fram, segi honum að
frumvarpið sé á leiðinni, hverjir
verði flutningsmenn, og ef fleiri
þingmenn jafnaðarmanna vilji
vera með að þessu sinni, þá sé auð-
vitað af því mikill styrkur. En
ekki var það svona auðvelt. Þing-
maðurinn, hinn væntanlegi með-
flutningsmaður, hefur samband
við mig eftir tvo tíma, segir að
fyrir orð Kjartans Jóhannssonar,
geti hann ekki verið meðflutnings-
maður, „vegna óvissrar stöðu
Vilmundar Gylfasonar í þing-
flokki Alþýðuflokksins".
Ég flyt frumvarpið því einn, en
hinn hugmyndaríki þingflokkur
mun áreiðanlega flytja, einhvern
tímann seinna, þingsályktunartil-
lögu um máliö, enda nýtur hann
til þess stuðnings heillar ráð-
stefnu.
Einsdæmi
Ég hygg hins vegar að það sé
einsdæmi í „lýðræðislegum"
stjórnmálaflokki, að formaður
flokksins hafi ekki annað merki-
legra við tíma sinn að gera en að
svæla þingmenn í flokki sínum út
af frumvörpum, sem einn af þing-
mönnum flokksins flytur, og er
raunar orðið ársgamalt. — Þessir
forustumenn virðast ekki hafa
þrek til neins, nema ef vera skyldi
að berjast við sína eigin menn.
En af hverju gerist þetta? Af
hverju eru þessir menn að gera
Alþýðuflokkinn að farsa? Af
hverju?
Við skulum reyna að útskýra: I
forustu Alþýðuflokksins sitja
menn, sem valda ekki verkefnum
sínum. Þeir vita þetta sjálfir, og
allur flokkurinn veit þetta. Þeir
leita auðvitað logandi ljósi að
skýringum alls staðar annars
staðar en hjá sjálfum sér. Sig-
hvatur Björgvinsson skýrir hrak-
legar niðurstöður fyrir Alþýðu-
flokkinn í skoðanakönnunum, í
viðtölum við Dagblaðið: „Þeir at-
burðir, sem urðu hjá okkur í Al-
þýðuflokknum í sumar, og fæstir
okkar hafa staðið að, (svo!) hafa
valdið flokknum stórtjóni." Hér er
hann væntanlega að ráðast að
Kjartani Jóhannssyni fyrir það að
hafa sent menn að næturlagi í
prentsmiðju til þess að loka Al-
þýðublaðinu, sem vitaskuld var
ótrúlega heimskulegt af Kjartani.
En Kjartan Jóhannsson er varla
sammála Sighvati um það, að
hann hafi valdið flokknum stór-
tjóni með aðförinni að Alþýðu-
blaðinu. Þeir félagar geta síðan
notað veturinn til þess að þrasa
um það í blöðum, hvað sé Kjartani
að kenna og hvað ekki. En Kjartan
hefur eitt sér til varnar. Niður-
stöður í skoðanankönnunum í vor
voru nokkurn veginn alveg eins.
Það var áður en hann fór í auglýs-
ingaherferðina fyrir Alþýðublað-
ið. Hann á náttúrulega að svara
Sighvati fullum hálsi, og benda
honum á þessa staðreynd.
Dýpri skýringar
Fólk sem ekki fylgist gjörla
með, kann að undrast þau „átök“
sem orðið hafa í Alþýðuflokknum
að undanförnu. Þau átök eru hins
vegar ekki undarleg, heldur ofur
eðlileg. í Alþýðuflokknum, eins og
raunar í öðrum flokkum, er
flokkseigendafélag, örfáir tugir
manna og kvenna. Þetta fólk er
um margt vel gert og vel mein-
andi. Það stóð í slagnum miðjum,
þegar niðurlæging Alþýðuflokks-
ins var sem mest, og við lá að
flokkurinn þurrkaðist út. Því
finnst það „eiga“ flokkinn, með
húð og hári — og oft finnst því að
flokkurinn skuldi sér. Þegar
niðurlæging flokksins var sem
mest, voru líka gerðar róttækustu
breytingarnar, bæði í stefnuskrá, í
málflutningi og í flokkskerfi.
Flokkurinn var opnaður upp á
gátt, meðal annars með lögbundn-
um, opnum prófkjörum. Þúsundir
og aftur þúsundir gengu til liðs við
flokkinn. Þetta varð auðvitað ann-
ar flokkur en verið hafði, miklu
stærri, miklu öflugri.
En það sem fólk sem fyrir utan
stendur skilur ekki nógsamlega, er
að það er langt í frá að allir hafi
fagnað þessum breytingum. Hjá
sátu gömlu flokkseigendurnir, sem
fannst að nýir menn, fjölmiðla-
menn, hálfgerður skríll, hefði
komið að næturlagi og „stolið"
gamla góða flokknum. Allt var
breytt. Það var ekki lengur hringt.
Það var ekki róið í flokkseigend-
unum með sama hætti og áður.
Hinn almenni maður hafði fengið
meiri völd. Að sama skapi hafði
dregið úr völdum flokkseigend-
anna. Þeir, til dæmis, „áttu“ ekki
þingmennina með sama hætti og
áður.
Þetta var raunar meira en
óánægja. Þetta var ólga.
Þegar stór og nýkjörinn þing-
flokkur kom saman að afloknum
kosningum 1978, þá sat áttatíu
manna flokksstjórn, sem kjörin
hafði verið 1976. Eftir á að hyggja
er næstum því ótrúlegt hvernig
þeir fundir fóru fram. Einn eftir
annan stóðu flokksstjórnarmenn
upp og helltu sér yfir hina nýju
þingmenn, sögðu þeim að þeir
vissu ekkert og gætu ekkert,
skildu enga pólitík, þekktu ekkert
fólk. Andrúmsloftið var hat-
rammt. Sá sem svaraði flokks-
stjórnarmönnum fullum hálsi, og
útskýrði fyrir þeim, að nú væru
breyttir tímar, prófkjör og aukið
lýðræði, hefði breytt stjórnmálun-
um í landinu, var ekki, merkilegt
nokk, sá sem þessar línur ritar,
heldur Sighvatur Björgvinsson.
Ég held þeir hafi enn ekki fyrir-
gefið honum. Og það sem meira
var, það var þessi flokksstjórn sem
sendi þingflokkinn, nauðugan viljug-
an, inn í ríkisstjórn haustið 1978, og
klúðraði þar með kosningasigri á
einu kvöldi.
Vilmundur Gylfason
„Ég hygg hins vegar að
það sé einsdæmi í „lýð-
ræðislegum“ stjórnmála-
flokki, að formaður
flokksins hafi ekki annað
merkilegra við tíma sinn
að gera en svæla þing-
menn í flokki sínum út af
frumvörpum, sem einn af
þingmönnum flokksins
flytur og er raunar orðið
ársgamalt. Þessir forystu-
menn virðast ekki hafa
þrek til neins, nema ef
vera skyldi að berjast við
sína eigin menn.“
Nokkrir tugir
Þessir flokkseigendur eru, sagt
og skrifað, nokkrir tugir manna og
kvenna. Þó þetta sé flest ágætis
fólks, þá hugsar það eftir eigin
kerfi. Þetta er fólkið sem nýtur
góðs af valdaaðstöðu, til dæmis
stjórnarþátttöku. Þetta er fólkið,
sem áður ákvað, hverjir færu í
framboð, og átti því hönk upp í
bakið á þingmönnum og sveitar-
stjórnarfólki. Margt af þessu fólki
hefur alltaf verið sárt og reitt
vegna þeirra breytinga sem gerðar
voru á Alþýðuflokknum, og hefur
nú tekið illa tillögum sem liggja
fyrir flokksþingi seinna í þessum
mánuði, um útvíkkun flokksins.
Þetta þrönga kerfi velur for-
mann og varaformann og aðra í
_æðstu stjórn flokksins. Og því er
það svo, að jafnvel þó svo Kjartan
- Jóhannsson vildi nota góðar gáfur
sínar sem alvörustjórnmálamaður
væri, sem hann efalaust hefur vit
til, þá getur hann það ekki. Hann
á allt sitt í þessu þrönga kerfi.
Litli flokkurinn, sem er hræddur
við að verða stór, sem í raun og
veru var andvígur opnum prófkjör
um, og þeim „skrílmennum" sem
honum fannst slíkt kerfi geta af
sér, hefur tekið formanninn til
fanga. Efalítið ræða þeir nú, að
„loka“ prófkjörum eins og Sjálf-
stæðisflokkurinn. Að fara með Al-
þýðuflokkinn aftur á steinaldar-
stigið. Það væri í stíl við annað.
Þetta er aðalatriði málsins, að
því er varðar þessi „átök" í Al-
þýðuflokknum. Þessi „átök“ milli
„flokkseigendanna" annars vegar
og „lýðræðissinnanna" hins vegar,
hafa verið lengi að grafa um sig.
Þau eru vaxtaverkir flokks, sem
hefur enn ekki áttað sig á því að
pólitík snýst öðrum þræði um at-
kvæði, fólk. Án atkvæða er stjórn-
málaflokkur ekkert.
Flokkskerfið er fárveikt. Þetta
vita auðvitað allir, sem um það
vilja vita. Þetta flokkskerfi lagðist
eins og úlfur á Benedikt Gröndal,
sem þó hafði haft forustu um það
að smíða nýjan flokk, nýtt
flokkskerfi, og hafnaði honum á
þeirri forsendu að hann væri ekki
nógu „sterkur". En hvað gerðist
svo? Það kaus forustu, sem var
miklu veikari en hin, sem það
hafði losað sig við. Þetta veit allt
Alþýðuflokksfólk, sem vill svara
slíkum spurningum ærlega.
Og hvað svo? Allan sl. vetur var
Alþýðuflokkurinn í lamasessi. Það
var lítið um þingmál, og þau sem
þó voru, voru mál einstakra þing-
manna, en ekki flokksins. Flokk-
urinn fékk, eins og efni stóðu til,
mjög bága útkomu í skoðanakönn-
unum. Þetta var áður en Kjartan
Jóhannsson hóf auglýsingaherferð
sína í þágu Alþýðublaðsins, svo
honum einum verður ekki kennt
um, þó svo Sighvatur reyni að
skella skuldinni á hann.
Hins vegar gerist það í sumar,
að Alþýðublaðið tekur verulegan
fjörkipp, hefur sókn í fjölmörgum
málum, til dæmis að því er varð-
aði Frakkland og í verkalýðsmál-
um. Þá kom gamli sjúkdómurinn í
ljós. Þó svo Alþýðublaðið sé ekki
nema í 2200 eintökum, þá er það
feykisterkt innan Alþýðuflokks-
ins, vegna þess að aðrar stofnanir
flokksins eru svo veikar. Forustan
þoldi ekki kraftinn í Alþýðublað-
inu, og réðst lokst til atlögu við
blaðið að næturlagi, með alkunn-
um afleiðingum.
Allt á sér þetta sömu rætur.
Fámennur hópur flokkseigenda
hefur aldrei þolað þau öfl í flokkn-
um, sem hafa efni á því að sækja
kjörfylgi, hugmyndir og annað
það, sem til þarf í pólitík, eitthvað
annað. Kjartan Jóhannsson hefur,
kannske óvart, gengið erinda
þessa fólks. Flokkur, sem verið
hafði steindauður frá þvi á flokks-
þingi sl. haust, vaknaði skyndilega
til lífsins til þess að reyna að rústa
einn af þingmönnum sínum. Þá,
allt í einu, tók líkið kipp. En af
hverju? Vegna þess að það var bú-
ið að grafa um sig árum saman
spenna milli fólksins, sem fannst
flokknum hafa verið stolið frá sér,
og hinna, sem áttu að hafa stolið
honum. Þeirra erinda gekk Kjart-
an Jóhannsson i sumar, þegar
hann hóf sína umdeilanlegu aug-
lýsingaherferð, og þeirra erinda
hringir hann í þingmann Alþýðu-
flokksins, og svælir hann út af
frumvarpi, sem hann hefur ætlað
að gerast flutningsmaður að. For-
usta Alþýðuflokksins er í heilögu
stríði inn á við. Hana varðar ekk-
ert um aðra þætti þjóðmála.
Mín niðurstaða er einfaldlega
þessi: Forusta flokks, sem lítur
einfaldlega á sig sem forustu
nokkurra flokkseigenda, sem
vaknar þá fyrst til lífsins, þegar
barið skal niður innan flokks, en
sefur þess á milli rótt, er auðvitað
engin forusta. Menn geta kallað
þetta persónulegar árásir ef þeir
vilja. En þetta eru ekki persónu-
legar árásir. Þetta er kalt pólitísk
mat. Þessir menn eru að breyta
Alþýðuflokknum í pólitíska
sjálfsmorðssveit. Menn geta neit-
að þessu ef þeir vilja. Þeir tala þá
gegn betri vitund.
Hátíðarmessa í Nýju postulakirkjunni
SUNNUDAGINN 18. okt. verð-
ur hátíðarmessa í Nýju postula-
kirkjunni að Háaleitisbraut 58.
Hefst messan klukkan 11 f.h.
Auk safnaðarprestsins, séra
Lennart Hedins, mun að þessu
sinni prédika séra Álbert
Löschnig frá Kanada. Veitingar
verða bornar fram að iokinni
messu.
Sú trúarhreyfing, sem Nýja
postulakirkjan spratt upp af,
hófst í Skotlandi og Englandi
um 1830. Þaðan breiddist
hreyfingin út til Þýskalands
og þar var hin Nýja postula-
kirkja formlega stofnuð 1863.
Síðan hefur kirkjan unnið
merkilegt starf víða um heim.
Utbreiðsla hennar og viðgang-
ur hefur farið sívaxandi á
seinni árum, ekki síst í löndum
hins þriðja heims. Kærleiks-
og friðarboðskapur Nýju
postulakirkjunnar á vissulega
erindi til fólks í heimi nútím-
ans, ásamt áherslunni á ein-
faldleik helgisiða og fagurt líf-
erni. Þess vegna eru allir
ávallt velkomnir í húsakynni
kirkjunnar og í messur henn-
ar.
(Frétt frá Nýju postulakirkj-
unni.)