Morgunblaðið - 17.10.1981, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 1981
21
Litið upp frá brauðbitanum í Sólbrekku. Ljóam. Mbl. ÓI.K.M. María Lárusdóttir forstöðumaður Sól- Sólbrekka á Seltjarnarnesi. Ljósm. Mbl. ÓI.K.M.
brekku og Erna Nfelsen formaður leik-
valla- og dagheimilanefndar.
Nýtt barnaheimili tekið
í notkun á Seltjarnarnesi
NÝTT barnaheimili, dagheimili og
leikskóli, var formlega tekið í notk-
un á Seltjarnarnesi í gær. Heimilið
hefur hlotið nafnið Sólbrekka og er
við Suðurströnd.
Hafist var handa við byggingu
heimilisins í apríl sl., en húsið er
timburhús frá Einingarhúsum Sig-
urðar Guðmundssonar á Selfossi og
er 409 fermetrar að gólffleti.
Sólbrekku er skipt í eina dagheim-
ilisdeild sem fullskipuð rúmar 25
börn og tvær leikskóladeildir sem
hvor um sig rúmar 24 börn miðað við
hámarksnýtingu. Samtals eru
starfsmenn heimilisins níu auk
matráðskonu. Forstöðumaður Sól-
brekku er María Lárusdóttir.
Á Seltjarnarnesi eru nú rekin tvö
dagvistarheimili með 183 hálfs- og
heilsdagsrýmum, eða sem svarar
einu rými á hverja 17 íbúa. Leikskói-
inn Litla-Brekka hætti rekstri um
síðustu mánaðamót, en starfar nú
sem gæzluvöllur.
Morgunblaðið ræddi í vikunni við
Ernu Níelsen, formann leikvalla- og
dagheimilisnefndar Seltjarnarness,
og Sigurgeir Sigurðsson bæjarstjóra
í tilefni af opnun hins nýja dagheim-
ilis á Nesinu. Þau voru fyrst að því
spurð hver þörfin væri fyrir heimili
af þessu tagi á Seltjarnarnesi.
Erna Níelsen sagði, að leikskól-
arnir Fagrabrekka og Litla-Brekka
hefðu verið fullsetnir og biðlisti tek-
inn að myndast. Ennfremur hefði
þörfin fyrir dagheimili verið orðin
nokkuð brýn, en beinni þörf hefði
verið að mestu mætt með dagmæðr-
um.
Sigurgeir Sigurðsson sagði að bæj-
arstjórnin hefði þegarti byrjun yfir-
standandi kjörtímabils gert sér
grein fyrir því, að þörf fyrir nýtt
barnaheimili yrði orðin nokkuð brýn
á árinu 1981, og hefði því ákveðið í
júní 1979 að reist skyldi nýtt heimili
1981. Við þessa samþykkt hefði nú
verið staðið.
Erna og Sigurgeir voru þá að því
spurð hvort þörf væri fyrir fleiri
heimili af þessu tagi í bráð.
„1 dag höfum við talsvert af laus-
um plássum bæði á dagheimilum og
leikskóladeildum ef við nýttum
heimilin að fullu," sagði Erna, og
Sigurgeir bætti við að biðlisti væri
enginn í dag og Seltirningar ættu því
að vera nokkuð birgir með leikskóla
næstu þrjú til fimm árin, „en við
þurfum væntanlega að gera eitthvað
í dagheimilamálum fyrr ef aldurs-
skipting íbúa helzt óbreytt," sagði
hann.
— Hvað kostar að hafa börn á
leikskóla og dagheimili?
Erna sagði að foreldrar greiddu
400 krónur fyrir fjögurra tíma
leikskólapláss og 500 krónur fyrir
fimm tíma pláss, en á dagheimili
væri gjaldið frá 600 til 850 krónur
eftir því hvort um einstæða foreldra
væri að ræða eða ekki.
„Þetta er þó aðeins lítill hluti
heildarkostnaðarins, sem í dag er á
leikskóla um 1.300 til 1.400 krónur á
pláss á mánuði, og sennilega allt að
2.100 krónum á dagheimili, burtséð
frá stofnkostnaði. Hér er því hið
opinbera að skapa gervieftirspurn
eftir niðurgreiddri þjónustu —
gjaldskrár eru að sjálfsögðu ákveðn-
ar í stjórnarráðinu en ekki í ráð-
húsinu á Seltjarnarnesi," sagði Sig-
urgeir.
— Þið farið nýjar leiðir í sam-
bandi við þessa byggingu?
„Ákveðið var á síðastliðnu hausti
að kaupa timburhús og var leitað
samþykkis dagheimilisnefndar á
þeirri tilhögun. Ástæðurnar eru að-
allega lágt verð og stuttur bygg-
ingartimi. Heimilið er sennilega
komið í dag á milli 17 og 1800 þúsund
krónur með lóð og byggingartíminn
var aðeins fimm tii sex mánuðir,"
sagði Sigurgeir.
„Húsið er mjög vandað og virðist í
alla staði uppfylla þær kröfur er
gera verður til húsa af þessu tagi,"
sagði Erna Níelsen að lokum.
Kátir krakkar í Sólbrekku hafa tekið upp nestispakkann.
UNGIR SJÁLFSTÆÐISMENN SKRIFA
verulegum erfiðleikum um all-
nokkurt skeið og á það jafnt við
hér á landi sem víða erlendis, t.d.
í löndum Efnahagsbandalags
Evrópu. Offramboð hefur verið á
búvöru jafnvel þótt gripið hafi
verið til kvótakerfis og slíkra að-
gerða til að hemja framleiðsluna.
Kjarni þess máls er vitaskuld sá,
að verð á landbúnaðarafurðum er
of hátt eins og það er ákveðið af
svonefndri sexmannanefnd svo að
framleiðslan fellur ekki að óskum
leiðingar ríkisforsjár hafa reynzt
landsmönnum dýrkeyptar í þess-
um efnum.
Gengi
Stjórnvöld hafa lokað augunum
fyrir staðreyndum varðandi gengi
krónunnar og haldið því lítt
breyttu þrátt fyrir innlenda verð-
bólgu sem er mun hærri en í
viðskiptalöndunum. Hér er komið
Atvinnufrelsi eða álagafjötrar
Áttundi áratugurinn var tími
vonbrigða fyrir hagfræðinga víða
um heim. I upphafi hans töldu
margir þeirra hagfræðina komna
á það stig, að ekki þyrfti annað en
að fullvinna tölfræðirannsóknir á
efnahagsstarfseminni til að gang-
ur hagkerfisins yrði svo vel þekkt-
ur, að því mætti stýra gegnum
brim og brotsjói með aðgerðum
stjórnvalda. En reynsla þess tíma,
sem hér á landi fékk viðurnefnið
framsóknaráratugurinn, kenndi
mönnum annað. Hagfræðingar
stóðu frammi fyrir meiri verð-
bólgu en áður hafði þekkst sam-
tímis því sem atvinnuleysi færðist
í aukana, hagvöxtur var í lág-
marki og víða var við halla í utan-
ríkisviðskiptum að etja. Þessa
framvindu höfðu menn ekki séð
fyrir, ráð við erfiðleikunum voru
vandfundin og draumurinn um
tölvustýrt efnahagslíf var úr sög-
unni.
Einíold lögmál
Ýmis einföldustu lögmál hag-
fræðinnar veita innsýn í vanda-
mál, sem við fyrstu sýn kunna að
virðast torskilin og illleysanleg.
Hugsum okkur markað fyrir
tiltekna framleiðsluvöru eða ein-
hverja tegund þjónustu, og gerum
ráð fyrir að ákveðið sé hámarks-
verð á vörunni með lagasetningu.
Gerum og ráð fyrir, að þetta há-
marksverð sé lægra en það verð
sem myndazt hefði ef markaður-
inn hefði fengið að starfa án af-
skipta. Þá er unnt að sjá fyrir, að
afleiðing opinberu verðákvörðun-
arinnar verður skortur á hinni til-
teknu vöru og framleiðendur
bjóða fram minna magn en nemur
spurn neytenda eftir vörunni. Hið
lága verð dregur úr áhuga selj-
enda að framleiða vörúna jafn-
framt því sem hún verður girni-
legri í augum kaupenda. En of
margir eru um hituna og þeir,
sem síðastir koma, verða að snúa
frá án þess að nokkuð hafi orðið
úr viðskiptum og hættan á svarta-
markaðsbraski blasir við.
Á sama hátt má taka fyrir það
tilvik þegar knúið er fram með
lögboði lágmarksverð á tiltekinni
vöru sem er hærra en það verð,
sem ella hefði myndazt á mark-
aðnum. Þá má sjá fyrir, að meira
verður framleitt en nemur eftir-
spurn neytenda, því að hið háa
verð gerir bæði að hvetja fram-
leiðendur og letja kaupendur.
Þótt ekki séu þessar athuga-
semdir margbrotnar varpa þær
ljósi á ýmsan þann vanda, sem
íslenzkt atvinnu- og efnahagslíf á
við að etja.
Landbúnaður
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að landbúnaður hefur átt í
neytenda, hvorki hvað snertir
magn né verð. Hvorki kvótakerfi
né niðurgreiðslur eða nokkrar
aðrar skriffinnskuaðgerðir megna
að ráða bug á þessum vanda.
Fengju bændur frelsi til að stýra
búum sínum án íhlutunar og verð
landbúnaðarafurða að ráðast án
ríkisafskipta nytu sín til fulls
landkostir og einstaklingsfram-
tak. Þá félli það magn og vöruval,
sem fram yrði boðið, að óskum
neytenda og offramleiðsla og
niðurgreiðslur til útlendinga yrðu
úr sögunni.
Sjávarútvegur
íslenzkur sjávarútvegur horfist
nú í augu við þá staðreynd, að tog-
arar eru mun fleiri en svo að af-
rakstur fiskistofna geti staðið
undir útgerð þeirra allra en
offjölgun togaranna má rekja allt
til fyrri vinstristjórnar Olafs Jó-
hannessonar. Orsök vandans er
einfaldlega sú, að lánafyrir-
greiðsla stjórnvalda á þeim tíma
gerði að verkum að raunverulegar
arðsemiskröfur, sem gera þurfti
til þessara atvinnutækja, urðu
alltof lágar. Hér skal ekki mælt
gegn því, að nauðsynlegt var í
upphafi síðasta áratugar að
endurnýja togaraflotann enda
hafði viðreisnarstjórnin þegar
hafizt handa um það verkefni.
Kapp er bezt með forsjá, en af-
enn eitt dæmið um verðlagsíhlut-
un stjórnvalda því að gengi er
ekki annað en verð á erlendum
gjaldeyri á íslenzkum krónum.
Gengismál eru meðal flóknustu
viðfangsefna hagfræðinnar en
víst er, að falli krónan í verði
vegna verðbólgu heima fyrir,
lækkar verðgildi hennar mælt í
erlendum gjaldmiðli hvort sem
menn kjósa að viðurkenna það
þegar í stað eða halda uppi
óraunhæfri gengisskráningu unz í
nauðir rekur.
Afleiðingar þeirrar stefnu, sem
nú er fylgt í gengismálum, eru
m.a. þær, að útflutningsgreinar,
sem selja á Evrópumarkað eða
gert hafa samninga í Evrópu-
gjaldmiðli hafa orðið hart úti og
að auki hefur innflutningur frá
Evrópulöndum aukizt og hefur sá
innflutningur að hluta til verið á
kostnað samkeppnisiðngreina,
sem eiga í vök að verjast. En jafn-
vel með þeim aflabrögðum, sem
nú eru og háu útflutningsverðlagi
er safnað skuldum erlendis. Skýr-
ing á miklum innflutningi er með-
al annars sú, að úr því að lands-
mönnum eru meinuð kaup á er-
lendum gjaldeyri hafa þeir valið
næst bezta kostinn að þeim bezta
frágengnum og keypt erlendar
vörur sem eru ódýrari í íslenzkum
krónum vegna gengisskráningar-
innar.
Atvinnuvegirnir
Af þessari örstuttu upptalningu
má ljóst vera að afskipti ríkisins
hafa ekki orðið atvinnuvegunum
til blessunar nema síður væri og
er tímabært að spyrja hvort menn
vilji virkilega hafa þetta svona
áfram. Islenzkir atvinnuvegir eru
engin fúatré, sem stjórnvöld geta
kvistað úr að vild heldur máttar-
viðir, sem staðið geta undir lífs-
kjörum sambærilegum við það
sem annars staðar þekkist. Menn
skyldu hafa hugfast að matvæla-
framleiðsla íslendinga er gulli
dýrmætari í hungruðum heimi.
Fiskafurðirnar eru ekki aðeins
hotlustufæða heldur einnig mun-
aðarvara á borðum erlendra neyt-
enda. Lambakjötið er nánast villi-
bráð, þar sem hér er ekki um að
ræða kjöt af skepnum sem aldar
eru á afgöngum og úrgangi heldur
kjöt af dýrum, sem nærzt hafa á
fjallajurtum og ilmgresi úr
óspilltri náttúru hálendisins. ís-
lenzkur iðnaður er orðinn þess
megnugur að sjá landsmönnum
fyrir framleiðslu í gæðaflokki sem
hver nágrannaþjóðanna gæti ver-
ið fullsæmd af. Að orkulindunum
ógleymdum.
Stefna Sjálfstæðisflokksins
Fá mál brenna nú eins á þjóð-
inni og atvinnumálin, eins og
fólksflóttinn er órækastur vitn-
isburður um. Eitt meginverkefni
landsfundar Sjálfstæðisflokksins,
sem nú stendur fyrir dyrum, er að
móta atvinnustefnu flokksins í
framtíðinni. Sjálfstæðisflokknum
ber á þessum landsfundi að
marka stefnu atvinnufrelsis þar
sem horfið verði frá afskiptum
ríkisins af atvinnulífinu enda er
hag atvinnuveganna bezt borgið
fái þeir frelsi til athafna án þess
að forsjá ríkisins komi til. Lífs-
kjör á íslandi verða tryggð með
heilbrigðu atvinnu- og efnahags-
lífi og athafnafrelsi, en ekki með
kröfum á hendur ríkinu eða þjóð-
félaginu eða einhverju ótilgreindu
bákni, sem engin verðmæti verða
sótt til.