Morgunblaðið - 17.10.1981, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 1981
HLAÐVARPINN
UMSJÓN BRAGI ÓSKARSSON
Gestgjafinii á Mokka — Guðmundur Baldvinsson.
Á MOKKA í 23 ÁR ■■■
Ljówn. Kmilfm.
400 sýningar og þúsund
ir bolla af expressó
Árið 1958, hinn 28. maí, birtist frétt
í Morgunblaðinu undir fyrirsögninni
„MOKKA“ — nýtt kaffihús. Segir
þar af blaðamannafundi er haldin var
til að kynna þetta nýja menningarfyr
irbæri — að reka í einu og sama
húsnæðinu kaffistofu og sýningarsal.
I»á þótti ég „expressókaffið“ nýmæli
og segir svo í lok fréttarinnar. „Eftir
að hafa setið góða stund við kaffi-
drykkju, í þessu skemmtilega kaffi-
húsi kvöddu gestirnir Guðmund.
Hafði Karl ísfeld blaðamaður orð á
því, að það slægi út á sér svita eftir
þessa kaffidrykkju, enda er því hald-
ið fram að af kunnugum að einn ex-
pressókaffibolli sé á borð við 4—6
bolla af venjulegu kaffi.“
Gestgjafinn á Mokka er Guð-
mundur Baldvinsson fyrrum
söngvari og munu flestir kannast
við manninn. Hann hefur rekið
Mokka ásamt fjölskyldu sinni allan
þennan tíma, 23 ár. Að jafnaði hef-
ur verið skipt um sýningar á
Mokka á þriggja vikna fresti og
telst Hlaðvarpanum svo til að þar
hafi verið haldnar tæplega 400 sýn-
ingar í það heila.
„Mér datt þetta í hug, að setja
hérna á stofn svona kaffistofu, þeg-
ar ég var að læra söng úti í Róm
hér á árum áður,“ sagði Guðmund-
ur í spjalli við Hlaðvarpann. „Ég
var áhugasamur um það sem ungir
myndlistarmenn voru að bralla á
þessum árum og var Mokka eigin-
lega hugsað sem sýningarsalur
fyrir þá. Þegar kaffið opnaði voru
til sýnis myndir eftir Braga Ás-
geirsson og Bjarna Jónsson, vegg-
teppi eftir Barböru Árnason og
höggmyndir eftir Jón Benedikts-
son. En svo þróaðist þetta öðruvísi
— það voru ýmsir sem leituðu á
með sýningar og raunin hefur orðið
sú að hér hefur orðið mikil breidd í
sýningum, ég held jafnvel að eng-
inn annar sýningarsalur hafi gert
betur að því leyti," segir Guðmund-
ur og dregur fram kladda mikinn
með blaðaúrklippum sem allar
fjalla um sýningarnar á Mokka.
„Já, þeir hafa sýnt hérna líka
þessir frægu. Jón Engilberts var
t.d. hér með sýningu sem vakti töl-
verðan úlfaþyt — „Hitabylgja á
Mokkakaffi". Hún varð hálfgert
hneyksli því mörgum þótti þetta
hreinasta klámsýning — hann var
með svoleiðis mótíf. Margir þeirra
sem gert hafa garðin frægan í
myndlist síðustu áratugina hafa
sýnt hérna: Kristján Dagvíðsson,
Hafsteinn Austmann, Helga
Weisshappel, Jóhannes Jóhannes-
son, Vigdís Kristjánsdóttir, Sverrir
Haraldssn, Karl Kvaran o.fl.
Sumir þekktir málarar hafa ver-
ið með sína fyrstu sýningu hér t.d.
Baltasar og Jónas stýrimaður. Og
svo má ég ekki gleyma súmmurun-
um — þeir sýndu hérna tölvert um
eitt skeið t.d. hafa Gylfi Gíslason
og Jón Gunnar Árnason verið með
sýningar hér.
Það hafa líka margir ágætir
listamenn litið hér inn og fengið
sér kaffi þó þeir hafi ekki sýnt,“
segir Guðmundur og dregur fram
þykkildisbók með tréspjöldum,
gestabók Mokkakaffis. Þar hafa
margir listamenn ritað í nöfn sín,
ýmis konar áritanir, fyndnismál og
krúsídúllur. Þar er einkennileg
teikning eftir Kjarval og eru staf-
irnir hans JSK listilega fléttaðir í.
„Þarna hafa þeir Stefán íslandi og
Kjarval komið saman í kaffi," segir
Guðmundur og bendir á annað stað
í bókinni, „Kjarval kom hér oft
fyrstu árin eftir að ég byrjaði." I
gestabókinni er mikið um teikn-
ingar — t.d. eitt mikið fígúruverk
eftir Erró, sem þá nefndi sig Ferró
og drakk kaffi á Mokka. Þá hafa
menn verið ósparir á hugmynda-
flug sitt við bókina — þar eru
„komment" á flest milli himins og
jarðar og beinast spjótin víða að
gestgjafanum sjálfum, Guðmundi
Baldvinssyni eða Baldvinó eins og
hann hét á Ítalíu.
Nóbelsskáldið á Gljúfrasteini
hefur komið þarna við, fengið sér
kaffi og hripað nafn sitt í gestabók-
ina. Jón Leifs, Jónas Jónsson frá
Hriflu og Halldór Pétursson er
þarna með teikningu. Og Sigurður
Sigurðsson íþróttafréttaritari
mælir með expressokaffinu fyrir
landsliðið.
„Sýningarnar hérna hafa verið á
ákaflega breiðum grundvelli," segir
Guðmundur er við höfum flett
gestabókinni. Hér höfum við t.d.
verið með sýningu á músík, elektr-
óniskri músík. Nótnaskrift fyrir
slíka músík er afar myndræn en
þeir Atli Heimir og Magnús Blön-
dal settu upp þessar nótnasýningu
hér ásamt fleirum. Sumir héldu
jafnvel að þarna væri um nýja
bylgju í myndlist að ræða og urðu
alveg hissa er þeir komust að hvers
kyns var.
Svo höfum við sýnt kvæði — það
var held ég í fyrsta sinn hér á landi
sem það var gert. Þau voru eftir
sjálfan alsherjargoðan Sveinbjörn
Beinteinsson, sem er skáld gott. Þá
var hér einhver fyrsta amatörljós-
myndasýning hérlendis — þá var
eiginlega ekki farið að viðurkenna
Ijósmyndun hér almennt sem list-
form og held ég að sú sýning hafi
vakið marga til umhugsunar. Það
hafa verið hér sýningar frá tæp-
lega 30 löndum — öllum heimsálf-
unum. í gegn um tíðina hefur svo
verið hér urmull af allskonar sýn-
ingum og auðvitað hefur það ekki
allt verið merkilegt — en það hafa
fleiri sýningarsalir orðið að láta yf-
ir sig ganga, sérstaklega á síðari
árum. Eg hef fylgt þeirri stefnu að
hafa þetta opið og leyfa sem flest-
um að reyna sig.
Það er annars merkilegt hvað út-
lendingum sem dvelja hérlendis
þykir þessi starfsemi hér athyglis-
verð. Erlendir sjónvarpsmenn hafa
tvisvar komið í heimsókn — og
þegið kaffi. BBC-sjónvarpsstöðin
var hér með heilmikla upptöku í
sambandi við Skálholtshátíð. Þeir
fengu hingað marga þekkta lista-
menn og kvikmynduðu heila nótt.
Þá nótt voru settar hér upp margar
sýningar og ekki hætt fyrr en í
morgunsárið. Þá komu hér jap-
anskir kvikmyndamenn, þegar Vig-
dís var kjörin, og voru mjög hrifnir
af starfseminni hér — svona opinni
menningarstarfsemi eins og þeir
nefndu það. Þeir mynduðu hér og
spjölluðu við gesti — ég held að
upptakan hafi tekist nokkuð vel
hjá þeim og þetta var sýnt í Japan.
Að lokum Guðmundur. Er
Mokkakaffi listamannakaffi?
Guðmundur þarf að hugsa sig
um — þetta er dálítið furðuleg
spuming. „Listamenn hafa sótt
tölvert hingað gegn um árin,“ segir
hann. „Kaffið og súkkulaðið hérna
þykir gott — andrúmsloftið hér er
listrænt og hér er rólegt. Það hafa
sumir kallað staðinn listamanna-
kaffi.“
Andrés Helgi
Björnsson Sæmundsson
Kveðið
á Mokka
Þeir Andrés Björnsson út-
varpsstjóri og Helgi Sæ-
mundsson rithöfundur brugðu
sér á Mokka einu sinni sem
oftar og kvað þá Helgi þessa
ferskeytlu til Andrésar.
Vilji Andrés veiU aér
vænan skammt af þokka,
ætti karl að kaupa sér
kaffwopa á Mokka.
HLAÐVARPINN SPYR:
„Er Mokka listamannakaffí?a
Atli
Heimir
Sveinsson
„Mokka er listamannakaffi öðr-
um þræði — eða manni virðist að
listamenn hafi frekar leitað þang-
að en á aðrar kaffistofur, síðan
það var stofnað. Ég man t.d. að
pólski hljómsveitastjórinn Bodhan
Wodiczko kom þangað á hverjum
degi þegar hann var hér — honum
þótti expressókaffið svo gott. Við
mæltum okkur alltaf mót á
Mokka, þegar við vildum ræða
eitthvað.
Ástæðan fyrir því að ég fór að
koma á Mokka var að þetta var
lengi ein af fáum góðum kaffistof-
um í miðbænum — það hefur orðið
að vana hjá manni að skjótast þar
inn ef maður hefur eitthvað verið
að erinda þar. Nú svo er það þetta
góða sterka kaffi, sem hvergi
fékkst annarstaðar hér áður fyrr
— og er óneitanlega afskaplega
gott. Þetta er líka hljóðlátur stað-
ur — þar er engin hljóðmengun af
útvarpi eða öðru.“
SHafsteinn
Austmann
Þetta er erfið spurning. Lista-
mannakrá — það er bjór og
kveðskapur og þar fram eftir
götunum, en ekkert af þessu er
þarna til staðar. Menn koma
þarna saman til þess að rabba
yfir kaffibolla. Ég kem yfirleitt
þarna tvisvar í viku, á morgn-
ana, og geng þá alltaf að einum
málara vísum. En ég er ekki
fastagestur og get því ekki borið
um þetta. Þetta er þó sennilega
eini staðurinn sem maður hittir
kollega sína útávið. Ég held ég
geti bara ekki svarað þessu —
nema þá þannig að ef hér á landi
er eitthvað sem getur kallast
listamannakaffi þá er líklega
ekki öðru til að dreifa en Mokka.
Hringur
Jóhannes
son
Einfaldast væri að segja bara
já. Líka væri hægt að snúa út úr
spurningunni og segja að staður-
inn Mokka sé ekki kaffi þótt
hann heiti eftir þeim drykk sem
þar er mest drukkinn. En án út-
úrsnúnings er Mokka sá staður
sem lang helzt stendur undir því
hér í bæ að vera listamanna-
kaffi. Ástæðurnar fyrir því að ég
kem þangað eru hæfilega stórt,
notalegt umhverfi, gott kaffi,
gott súkkulaði og góðir kunn-
ingjar, sem margir hverjir flokk-
ast sjálfsagt undir það sem felst
í spurningunni. Stundum kem ég
á Mokka til að vera einn innan
um fólk og það getur líka verið
gott.
Guðmunds
Mokka hefur sett mark sitt á
kaffihúsaspeki landsins og þar
hefur lífsgátan verið leyst um
langa hríð. Eftir að ég missti
áhugann á lífsgátunni sem um-
ræðuefni og byrjaði að drekka
kaff*i með fasistum flesta daga
hefur komum mínum á Mokka
fækkað. Ég hygg þó að þar sé
enn verið að ræða mikilvæg
mál og frelsa heiminn. Og því
held ég að Mokka gegni sínu
gamla hlutverki sem áður.
Thor
Vilhjálms
son
— Listamannakaffi? — Ég er
eiginlega ekki nógu staðfastur
gestur þarna til að geta sagt af
eða á um það. Það kemur líka til
álita hverja ég kalla listamenn.
Þetta er vingjarnlegur staður, og
geðgóður gestgjafinn og hans
fólk enda menntaður í bel cantó
á Ítalíu áður en hjaðningavígin
spilltu því landi. Ég veit til þess
að ýmsir góðir listamenn venja
þangað komur sínar en setja þó
varla svo mikinn svip á staðinn
að menn þurfi að óttast að þeir
verði kallaðir menningarvitar
þótt þeir fái sér þar kaffi úr ít-
alskri vél eða sérbakaðar kökur
— en það mun vera ískyggilegt
skammaryrði á íslandi, menn-
ingarviti, eða var það til skamms
tíma, kannski það sé farið að
lagast aftur með núverandi rík-
isstjórn sem kemur tiltölulega
vel fyrir.