Morgunblaðið - 13.02.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1982
17
Dr. Magni Gudmundsson
„Flest dæmi um hópúð
gerast við borð póli-
tískrar stefnumótunar.
Alvarlegustu stjórn-
málamistökin af völd-
um hópúðar hafa orðið
hjá stærri þjóðum.“
heits, sem við hann eru tengd að
mati flutningsmanna. Á síðasta
stigi, þegar ákvörðun hefir þegar
verið tekin, er enn boðað til
fundar og rökin með og móti
ákvörðuninni á ný grannskoðuð.
Þess má geta til fróðleiks eða
skemmtunar, að víkingar til
forna voru að sögn vanir að taka
ákvörðun tvisvar: í eitt skipti
ölvaðir og í annað sinn allsgáðir;
ef báðar niðurstöður voru sam-
hljóða, létu þeir til skarar
skríða, ella hugsuðu þeir ráð sitt
betur.
En því er þessi þáttur um hóp-
úð tekinn saman, að gagnrýni á
ekki upp á pallborðið hjá ís:
lenzkum stjórnmálamönnum. í
stað þess að virða gagnrýni og
þakka hana, óttast þeir hana og
móðgast af henni. Þeir mættu
leggja á minnið þau orð Háva-
mála, að „esa sá vinr, er vilt eitt
segir".
Amalía Líndal
„Helst virtust íslendingar
vilja láta útlendinga halda ad
allt væri sem nútímalegast á
íslandi; öll hús með tekk-
húsgögnum, og allir Islend-
ingar aðalsmenn að auki.“
bandarískan mælikvarða var hún
ekki metsölubók, en bar sig þó, og
vel það.
— Þér bauðst víst síðan að láta
gefa hana út á íslensku, hérlendis?
Já, en ég hafði góðar ástæður
fyrir að neita því boði. Mér fannst
að íslenskir lesendur myndu flest-
ir óhjákvæmilega misskilja at-
hugasemdir mínar um Island, og
taka sumt sem ýkjur og illmælgi,
vegna þess að þeir þekktu fáir
stórborgarlífið sem ég hafði til
hliðsjónar.
— Hvað gagnrýndu íslendingar
helst?
Þeim fannst að ég ætti ekki að
skrifa um nein vanþróunarein-
kenni á íslandi, fyrir erlendan
markað. Það fór t.d. í taugarnar á
þeim að ég lýsti náið lífinu á
sveitabæ, og minntist á braggana í
Reykjavík.
Helst virtust Islendingar vilja
láta útlendinga halda að allt væri
sem nútímalegast á Islandi; öll
Gengur barni þínu betur ef þú
fylgist með vinnu þess og hrós-
ar því fyrir vel unnið starf?
eftir Kristínu
H. Tryggvadóttur
Okkur fullorðna fólkinu vill oft
gleymast að börn og unglingar
þurfa á athygli og uppörvun að
halda í sínu starfi — skólastarf-
inu, náminu, ekki síður en við í
okkar starfi.
Okkur hættir til að álykta sem
svo að eftir að skólinn hefur tekið
við börnunum okkar þá muni hann
sjá þeim fyrir öllum þröfum
þeirra á þessu sviði. En er það
svo?
Þó aðeins sé litið á þá staðreynd
að nemendafjöldi er langt umfram
eðlileg mörk í mörgum bekkjum
þá gefst ekki mikill tími til að
sinna hverjum nemanda í hverri
kennslustund jafnvel þótt hóflega
sé setinn bekkurinn.
Athyglin sem hver nemandi fær
í skólanum er því af skornum
skammti jafnvel þótt henni væri
jafnt skipt á milli þeirra en svo
vill sjaldnast verða því að eins og
flestir vita þá eru börn mismun-
andi dugleg að vekja á sér athygli.
Ef við setjum okkur í spor kenn-
arans með yfir tuttugu nemendur
í kringum sig, hvern með sínar
þarfir, þá er ótrúlegt hvað hann
kemst oft yfir að líta til með
hverjum nemanda, koma með at-
hugasemd, brosa og uppörva.
Þegar heim er komið að skóla-
degi loknum er það barninu mikils
virði að einhver spyrji hvernig
gengið hafi, hvað hafi verið gert,
og litið með því á verkefni dagsins.
En eins og við vitum er margt
starfað í skólanum annað en ein-
kunnir sýna. Má minna á þjálfun i
samvinnu og tjáningu bæði í máli
og myndum.
Kannski kemur barnið sjálft að
fyrra bragði og segir frá og óskar
aðstoðar við möguleg heimaverk-
efni. Verum þá reiðubúin að gefa
okkur og þar með barninu tíma,
það þarf ekki langan tíma til að
öllu muni. Með því vinnst svo
margt. Nemandinn, barnið, fær þá
tilfinningu að starf þess í skólan-
um sé mikilvægt í augum foreldra.
Starf þess hefur því líka tilgang
eins og annarra í fjölskyldunni.
Vissulega hefur það nokkra þýð-
ingu hvernig farið er að. Stundum
hefur barnið orðið fyrir vonbrigð-
um með undirtektir í skólanum,
jafnvel þó það hafi lagt sig fram
af öllum mætti, alveg eins og við
verðum fyrir vonbrigðum í okkar
starfi. Þá er að koma til aðstoðar
við að endurvekja áhugann. Áhugi
barnsins sjálfs er skilyrði fyrir því
að nám og þroski fari fram.
Trúlega erum við oft full spar-
söm á hólið og tæplega finnst það
barn sem á ekki hrós skilið fyrir
marga hluti. Stundum hefur því
ekki tekist að ná valdi á verkefn-
inu og ekki þolað aðfinnslur kenn-
arans eða kennarinn, þá stundina,
ekki getað sýnt þá nærgætni sem
barninu er nauðsynlegt til að ná
árangri.
Þegar málið er rætt heima fyrir
í ró og næði næst oft að skapa
þann skilning á mannlegum við-
brögðum sem nægja ekki aðeins
til að fleyta yfir margan boðann í
náminu bæði nú og seinna meir
heldur líka í lífinu sjálfu.
Hér er ekki átt við að heimilið
eigi að standa í því að kenna barn-
inu það sem skólinn á að kenna í
námsgreinunum. Heimanám, fari
það fram á annað borð, á að
grundvallast á því sem skólinn
hefur lagt inn og kennt áður. Það
er því í flestum tilfellum æfing
eða þjálfun í áður lærðum atrið-
um.
Það er því fyrst og fremst um að
ræða mótun á viðhorfi nemand-
ans, barnsins, til námsins. Það, að
nám þess hafi gildi í augum fjöl-
skyldunnar, að aðrir hafi áhuga á
því og að það sé lofsvert að rækja
það vel, leggur grunninn að betri
árangri og góðum starfsháttum.
Það finnur tilgang með náminu.
Það finnur sjálft árangur innra
með sér. Það er því gott að for-
eldrar gefi sér þegar í upphafi
skólagöngu barnsins (6 ára) tíma
til áðurnefndra athafna.
hús með tekk-húsgögnum, og allir
íslendingar aðalsmenn að auki.
Það var nokkuð fjallað um bók-
ina í fjölmiðlum hér, og ýmsar
meinlega athugasemdir gerðar
þar. Eg vil þó ekki skemmta
skrattanum með því að tíunda þær
sérstaklega.
Það er mér hins vegar gleðiefni
að Islendingar eru nú sjálfir farn-
ir að gagnrýna, sín á meðal, sömu
hlutina og ég skrifaði um fyrir
tuttugu árum. Er það kannski
vegna þess að Islendingar eru nú
víðreistari en áður? spyr Amalía.
Bókin, sem heitir „Ripples from
Iceland", nýtur enn vinsælda í al-
menningsbókasöfnum í N-Amer-
íku. Hún virðist vera vinsæl ein-
mitt vegna þess að hún dregur
fram einkennin sem gera íslenskt
mannlíf ólíkt stórborgarlífinu.
Það er mér mikill heiður að
hluti bókarinnar hefur nú nýlega
verið endurprentaður í kennslu-
bók fyrir skyldunámsfólk í Kan-
ada. Það er sá kafli bókarinnar
sem fjallar um hefðbundna ís-
lenska uppeldishætti. í N-Amer-
íku er nú nefnilega aukinn áhugi á
skilningi á hefðbundnum háttum,
til að fólk eigi betur með að finna
sig í menningarlegu og sálfræði-
legu losi heimsborgarlífsins. í bók
minni skrifaði ég einhversstaðar:
„ísland er góður staður til að ala
upp börn og mildur staður fyrir
elliárin."
Tímarit um
Island, á ensku
Á næstu árum þar á eftir skrif-
aði ég ýmislegt fleira: Smásögur
birtust í Tímanum, og í bresku
smásagnariti. Greinar birtust í
blöðum og tímaritum, innlendum
og erlendum. (T.d. í Samvinnunni
og Fálkanum.)
Næsti stóri áfanginn var stofn-
un tímarits á ensku um ísland.
Hvatinn að því var annars vegar
að ég þekkti marga útlendinga og
innflytjendur á Islandi sem gátu
ekki skilið íslensku nógu vel til að
fylgjast með fréttunum, og hins
vegar að það voru margir útlend-
ingar erlendis, svo sem ferðamenn
og Vestur-íslendingar, sem höfðu
áhuga á Islandi.
Þar við bættist áhugi minn á að
koma á fót tímariti fyrir hugsandi
fólk um þjóðmál og bókmenntir,
sem ekki var glyskennt. Þetta
tókst, að ég held, og hefur ekkert
annað tímarit sameinað öll þessi
markmið.
Stofnféð kom af dálitlum arfi
eftir föður minn látinn.
Ein í rekstri
tímarits
Ég hélt þessu tímariti úti í
meira en þrjú ár, frá 1967 til 1970.
Undir lokin var það farið að skila
gróða.
Ég stóð í rekstri tímaritsins að
lang mestu leyti ein. Það hefði ég
ekki getað gert án blaðamennsku-
menntunar minnar. Ég tók viðtöl,
skrifaði greinar, ritstýrði, las
prófarkir, skrifaði auglýsingar og
sá um snið, útlit og upplímingu
blaðsins. Einnig sá ég um auglýs-
ingasöfnunina.
Blaðið kom út ársfjórðungslega.
það hét til að byrja með 65°, en
þar eð svo margir héldu að sá titill
táknaði ekki breiddargráðu ís-
lands, heldur eitthvert hitastig,
breytti ég nafninu smám saman í
Icelandic Life.
í hverju eintaki voru rúmlega
6—7 greinar og 1 viðtal, frétta-
yfirlit, smásaga og ljóð.
— Hvernig voru viðtökur þínar
í starfi?
Ég fékk jafnan góðar viðtökur
þegar ég bað um viðtöl, vegna þess
að ég fór ekki alltaf til þekktustu
nafnanna heldur til samstarfs-
manna þeirra sem höfðu lítið
komist í sviðsljósið.
Mér finnst að ég hafi fengið
hina bestu ágætismenn í blaðið, og
ég var mjög stolt af að fá að vinna
með þeim.
Þegar kom að auglýsingsöfnun
og annarri fjárhagsaðstoð, rak ég
mig illilega á hrossakaup og
flokkadrætti stjórnmálanna. Því
miður er ég ekki sú manngerð sem
er virk í slíkum stjórnmálum, svo
mér tókst ekki að nýta mér slíkt
blaðinu í vil.
Blendin viðbrögð
fólks
— Hvaða öfl voru blaðinu and-
snúnust?
í fyrsta lagi var það almenn
andúð á innflytjendum. Fólki
fannst við vera nokkurs konar að-
skotadýr, „helvítis útlendingar"
var algengt viðkvæði.
í öðru lagi var það að ég var
kona, sem ekki var að skrifa um
sérmál kvenna. Slíkt mæltist illa
fyrir, sérstaklega þó hjá karl-
mönnunum.
I þriðja lagi þóttu það vera
nokkurs konar svik við íslenska
þjóðernisstefnu að gefa út blað á
ensku. Það fannst mér þó ekki, en
ég var íslenskur ríkisborgari þá,
og er það enn.
Ólíkt bók minni um ísland, fékk
tímaritið mjög góða blaðadóma.
Menn virtust skilja og kunna að
meta það sem ég var að reyna að
gera. Má í því sambandi nefna
skrif Halldórs Laxness, Sigurðar
A. Magnússonar og Guðmundar G.
Hagalín.
— Af hverju hætti tímaritið að
koma út?
Ég varð að hætta útgáfu þess
árið 1970, eftir að það var farið að
bera sig og vel það. Ég varð að
hætta vegna þess að ég skildi við
manninn minn sama ár og þurfti
nú að fara að sjá fyrir börnunum
mínum sjálf.
Ég hafði þá komist yfir fyrstu
þrjú árin, sem sögð eru vera þau
erfiðustu fyrir útgáfustarfsemi.
Dr. Sigurður Nordal hafði sagt við
mig þegar hann gerðist áskrif-
andi: „Ég hef gaman af að safna
heildarútgáfum af íslenskum
tímaritum", og átti hann þá við að
tímarit yrðu flest mjög skammlíf
hérlendis. Hann átti reyndar eftir
að lifa mitt tímarit, þótt það yrði
langlífara en mörg önnur.
Ég minnist blaðaútgáfunnar
sem ánægjulegasta^ starfsins sem
ég hef haft.
Hinsvegar þótt mér miður að
tveir aðrir stórir draumar skyldu
ekki rætast. Nefnilega að verða
meðlimur í Blaðamannafélaginu
og Rithöfundasambandinu. í
Kristín H. Tryggvadóttir
blaðamannafélagið komst ég ekki
vegna þess að tímaritið mitt var
ársfjórðungsrit en ekki vikurit eða
dagblað. Þó var ég þá einn af fáum
fagmenntuðum blaðamönnum á
íslandi.
í Rithöfundasambandið komst
ég ekki vegna þess að ég hafði
skrifað eina bók en ekki tvær.
Þegar ég fluttist til Kanada
nokkrum árum seinna, komst ég
þó í bæði samsvarandi þarlendu
félögin, þrátt fyrir það.
Ritstjóri í Kanada
—Nýtt smásagnatímarit
— Hvað hefur þú unnið við síð-
an?
Ég kenndi ensku við Náms-
flokka Reykjavíkur, og vann við
Hagstofu Islands, þangað til ég
fluttist til Toronto í Kanada 1972.
Þar hef ég verið síðan, og meðal
annars verið ritstjóri og fjölmiðla-
fulltrúi fyrir Rauða kross Kanada
og síðan fyrir kanadísku sykur-
sýkissamtökin. Nú kenni ég blaða-
mennsku við menntaskóla og er
auk þess orðin eiginkona aftur.
— Er von á einhverju nýju frá
þér á næstunni?
Ég er nú að hleypa af stokkum
smásagnatímariti á ensku í Kan-
ada. Það ber nafnið Reader’s Cho-
ice. Nýjungin við það er að það er
ekki takmarkað við Kanada, held-
ur er tekið við góðum smásögum
víðsvegar að, svo fremi sem þær
séu á ensku. Mér þætti vænt um
að fá einhverjar sögur frá íslensk-
um höfundum.
Einnig er ég nú að re.vna að fá
eina af skáldsögum mínum út-
gefna á íslandi, í þýðingu.
— Hyggst þú flytjast aftur til
Islands?
Ég hef löngum gælt við þá til-
hugsun að koma aftur í ellinni, og
halda áfram útgáfu tímaritsins
Icelandic Life. En ellin virðist
vera svo langt undan, og ég hef
nóg annað á minni könnu.
Við kveðjum nú Amalíu að
sinni, en hún á stefnumót við Vig-
dísi Finnbogadóttur, til að taka
við hana viðtal fvrir kanadísk
blöð.