Morgunblaðið - 13.02.1982, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1982
Pétur Sæmundsen
bankastjóri - Minning
Fæddur 13. fcbrúar 1925
Dáinn 5. febrúar 1982
Fregnin um andlát Péturs Sæ-
mundsen bankastjóra barst mér
til útlanda og bera þessi fáu minn-
ingarorð um hann þess merki, að
þau eru sett saman á ferðalagi.
Það var árið 1950 að Pétur réðst
sem skrifstofustjóri til Félags ís-
lenskra iðnrekenda, en þá var þar
framkvæmdastjóri sveitungi hans
Páll S. Pálsson. Um sama leyti hóf
ég afskipti af félagsmálum iðnrek-
enda og upp frá því lágu leiðir
okkar Péturs óslitið saman á sviði
hagsmunamála iðnaðarins. Við
Pétur vorum yngstir í þeim hópi
sem reglulega kom saman á skrif-
stofu FÍI á Skólavörðustíg 3, og
varð það til þess að sérstök vin-
átta tókst með okkur og hélst hún
alla tíð.
A þessum árum var mikið um að
vera á skrifstofu FII. Má þar
nefna útgáfu ritsins Islenskur iðn-
aður, sem kom út mánaðarlega í
fjölda ára. Lagður var grundvöllur
að stofnun Iðnaðarmálastofnunar
Islands, með því að ráðherra skip-
aði Iðnaðarmálanefnd 1951 og var
hún og starfslið hennar fyrst til
húsa á skrifstofu FÍI. Undirbún-
ingur að iðnsýningunni miklu 1952
fór að mestu leyti fram á skrif-
stofu FÍI. Á þessum tíma var
einnig unnið að stofnun Iðnaðar-
banka Islands hf. Tók Pétur virk-
an þátt í öllum þessum störfum.
Vorið 1954 stóð félagið fyrir kynn-
ingu á íslenskum iðnaðarvörum á
alþjóðavörusýningu í Briissel.
Tókum við Pétur þátt í undirbún-
ingi þessarar sýningar og fórum
ásamt Sveini B. Valfells, formanni
félagsins, Skarphéðni Jóhannssyni
arkitekt og Elínu Pálmadóttur og
unnum að uppsetningu sýningar-
innar. Var þetta upphafið að
starfsemi FII á þessu sviði. Fórum
við Pétur síðar í sérstaka ferð
ásamt Jóni H. Bergs til að kynnast
slíkri starfsemi í Danmörku,
Þýskalandi og Frakklandi. Eftir
að FII gerðist aðili að samtökum
norrænna iðnrekenda fórum við
Pétur margar ferðir saman til að
sækja fundi þeirra. Er margs góðs
að minnast frá þessum ferðum.
Þegar Páll S. Pálsson lét af störf-
um framkvæmdastjóra FÍI 1956
tók Pétur við starfi hans og gegndi
því af miklum dugnaði þar til
hann var ráðinn einn af banka-
stjórum Iðnaðarbanka Islands hf.
1963, en hann gegndi því starfi til
dauðadags.
Eins og þegar er getið tók Pétur
þátt í stofnun Iðnaðarbanka Is-
lands hf. Hann var svo kjörinn
annar af tveimur fyrstu endur-
skoðendum bankans við stofnun
hans, en lét af því embætti er
hann gerðist stjórnarmaður
Verslunarsparisjóðsins þegar
hann var stofnaður. Störf Péturs í
þágu Iðnaðarbankans verða seint
fullþökkuð. Hann var eljusamur
og ósérhlífinn, glöggur á menn og
einstaklega fljótur að átta sig á
hvað væri kjarni hvers máls. Var
hann því fljótur að taka afstöðu.
Hann hafði frábært minni og gat
á augabragði fundið fram skjöl og
blaðagreinar er vörðuðu þau mál,
sem til umræðu voru. Hann var í
stjórn Iðnlánasjóðs 1963—1967 og
í stjórn Iðnþróunarsjóðs frá 1970
og síðan formaður framkvæmda-
stjórnar sjóðsins frá 1979. Hann
sat í bankaráði Seðlabanka Is-
lands og var formaður stjórnar
Útflutningsmiðstöðvar iðnaðarins
árin 1975-1979.
Ég heimsótti Pétur daginn áður
en ég fór til útlanda og ræddum
við saman góða stund, þó það kost-,
aði hann mikla áreynslu. Sagði
hann við mig að þótt horfur væru
ískyggilegar ætlaði hann ekki að
gefast upp. Pétur var alltaf mikill
baráttumaður og þegar takast
skyldi á við þann sjúkdóm, sem að
lokum náði yfirhöndinni, kom
þessi baráttuhugur gleggst í ljós.
Fyrir mína hönd, eigenda og
stjórnenda Iðnaðarbankans votta
ég Guðrúnu, konu Péturs, og son-
um þeirra og öðrum ættingjum
innilegustu samúð við hið ótímab-
æra andlát hans.
Gunnar J. Fridriksson,
formaður bankaráðs Iðn-
aðarbanka íslands hf.
Þegar Pétur Sæmundsen er
genginn fyrir ætternisstapa er
mikill kappi að velli lagður. Kunn-
ugir vissu hvert stefndi og einneg-
in sjálfur hann. Þegar við Mogga-
menn, Styrmir og Matthías, sátum
síðast saman í hádegi inni á Rauð-
arárstíg á liðnu hausti að ræða um
landsins gagn og nauðsynjar, virt-
ist Pétur allhress í bragði og hafði
Styrmir orð á því. „Já,“ svaraði
Pétur, „læknarnir ætla að láta
mig lifa eitthvað lengur." Svo tal-
aði hann ekki meira um það.
Á þessum döpru dögum leita
minningarnar á ákaflega ojg vand-
séð hvar niður skuli bera. Á hausti
komanda hefðu kynni okkar og
vinátta orðið þrítug. Það fer að
vísu betur á því að láta sjálfan
mig liggja milli hluta í fáum
kveðjuorðum hinztum til vinar
síns. Ég á því miður þeim mun
óhægara um vik sem Pétur átti
ólítinn þátt í að hlaða ýmsar þær
vörður við lífsleiðina sem máli
skifta.
En það bar til haustið 1952, að
þeir félagar á Nýja-Garði, Gunnar
Schram og Magnús Óskarsson,
töldu nauðsyn til bera að kynna
mig fyrir fullhuga miklum og
framtíðarmanni í pólitík, sem þeir
höfðu þá nýverið komizt í kynni
við, en um stjórnmál snerist hug-
ur okkar einkum. Því var það eitt
síðkvöld að við örkuðum þrír sam-
an upp á Skólavörðustíg 3, þar
sem voru skrifstofur Félags ís-
lenzkra iðnrekenda og hittum
fyrir Pétur Sæmundsen, fulltrúa
þess félagsskapar. Aðsetur hans
var lítið herbergi til hægri þegar
inn var komið í íveru þessa. Þar
sat hann bak við eikarborð, ljós-
hærður, bjartleitur, breiðleitur,
þrekvaxinn og þéttholda með
kviklegt augnaráð bak við þykk
gleraugu. Um híbýlin stjáklaði
ekki mikið ófullur iðnrekandi og
þuldi Einar Ben. í gríð og erg. Þeg-
ar slotaði tóku menn tal saman, en
Pétur var hljóður um kvöldið og
ígrundandi og hefir sjálfsagt gert
heimullega úttekt á aðkomumönn-
um.
Pétur hafði þá þegar mörg járn
í eldinum: í félagsskap FÍI, í ung-
liðahreyfingu Sjálfstæðisflokksins
og í Verzlunarmannafélagi
Reykjavíkur. í stjórn VR átti
hann sæti í níu ár, 1951—1960.
Hann var aðal driffjöður þess að
leiðir skildi með launþegum og
vinnuveitendum í þeim félagsskap
1955 og að VR varð launþegafélag.
Pétur réð því að undirritaður
gerðist starfsmaður VR 1956.
Hann átti þá sæti í nefnd er und-
irbúa skyldi stofnun landssam-
taka skrifstofu- og verzlunarfólks,
sem hrundið var í framkvæmd 1.
júní 1957. Það var einnig Pétur
Sæmundsen sem mestu réð um val
forystu LÍV þá.
Sögu samtaka skrifstofu- og
verzlunarfólks má lesa annars
staðar og verða henni vafalaust
gerð enn frekari skil síðar. En
óhætt er að fullyrða að vöxtur og
viðgangur þeirrar hreyfingar hef-
ir haft gagnger og örlagarík áhrif
á sögu íslenzkrar verkalýðshreyf-
ingar hina síðari áratugina. Þarf
ekki að leita langt yfir skammt ef
menn skoða sig um bekki hjá Al-
þýðusambandi íslands næstliðin
tuttugu ár. Sá veldur miklu er
upphafinu veldur og í því falli var
Pétur í fararbroddi.
Á þessum árum var Pétur einn
af fastagestum og atkvæðamönn-
um í Grænustofu í Vonarstræti 4,
húsi VR, ásamt ýmsum Mogga-
mönnum og hugkvæmnimönnum á
borð við Barða Friðriks og Guð-
mund Ben. Voru þar lögð á mörg
ráðin. Og þótt í greinir kæmi með
mönnum höfðu þó ein vinskapar-
lög allir, þá og síðan.
Pétur var alla tíð rammpólitísk-
ur og ákafur fylgismaður hins
frjálsa framtaks og einstaklings-
hyggju. Lagði hann Sjálfstæðis-
flokknum drjúgum lið alit frá
unglingsárum. Hann gegndi for-
mennsku í Heimdalli, félagi ungra
sjálfstæðismanna í Reykjavík
1956—1957 og átti sæti í stjórn
Sambands ungra sjálfstæðis-
manna 1955—1957.
Við vorum þá allmargir saman í
röðum ungra sjálfstæðismanna
sem töldum okkar hafa nokkra
sérstöðu án þess að skilgreina
hana sérstaklega, en frjálslyndir
vorum við. Eins og ungum
mönnum er títt, þótti okkur
flokksaginn um of, sér í lagi í
Reykjavík. En þótt við nú þætt-
umst þrúgaðir af flokksvaldinu
kom auðvitað engum til hugar að
reyna til við það nema með afli
atkvæða og lýðræðislegum aðferð-
um. Þessi frjálslyndi hópur, sem
samanstóð einkum af landsbyggð-
armönnum, rak aldrei upp kerl-
ingarvæl um flokkseigendafélag
til afsökunar undirferlum sem
voru þeim sem fjarlægust. Sam-
vizka þeirra var því síður þann
veg vaxin að hún ræki þá til trún-
aðarbrota gegn flokki sínum. Þeir
hefðu aldrei skilið að ráðið til við-
reisnar væri að sundra Sjálfstæð-
isflokknum, burðarás íslenzks
þjóðfélags. Þótt ýmsir væru sæmi-
lega að sér í latínu lögðu þeir aldr-
ei hinn hyldjúpa skilning í orð-
tækið: Sundraðu og þér munu
völdin veitast.
Eitt sinn voru menn til gamans
að velta því fyrir sér að þessi hóp-
ur ætti að velja sér kjörorð. Upp á
ýmsu var getið. Einhver mjög
óskáldlegur stakk upp á: Fram,
fram aldrei að víkja, og enn fleiri
ótækar tillögur voru ræddar. En
Matti Jó fann lausnina: Ryðjum
hver öðrum úr vegi! Þá var mikið
hlegið heima hjá Páli Ásgeiri
Tryggvasyni en þar var fundur
settur. Líklega hefði slumað í
mönnum og runnið tvær grímur á
margan góðan dreng ef hann hefði
séð fram yfir árið 1980. En svona
eru skáldin stundum langsýn.
Á þessari þroskatíð var Pétur
Sæmundsen potturinn og pannan í
félagsskap okkar, þrekmikill og
þrautgóður, forkur til vinnu og
fylginn sér með afbrigðum. Á
stundum þótti ýmsum hann harð-
drægur og sérdrægur svo jaðraði
við yfirgang. En hefði hann
íklæðst slíkri brynju þegar mikið
stóð til, þá er hitt jafn víst að
undir henni sló hlýrra hjarta
drengskapar en ég þekki dæmi.
Starfsvettvangur Péturs frá
skólatíð til hinztu stundar var hin
nýja undirstöðugrein atvinnulífs
þjóðarinnar, iðnaðurinn. Hann
réðst sem fulltrúi til Félags ísl.
iðnrekanda 1950 og síðar skrif-
stofustjóri, en framkvæmdastjóri
félagsins var hann 1956—1963. Þá
tók hann við stöðu bankastjóra
Iðnaðarbanka íslands og gegndi
henni til dauðadags. Hann hafði
lengstaf á sinni könnu ýmis auka-
störf, sem of langt yrði upp að
telja, m.a. átti hann sæti í stjórn
Seðlabanka íslands allmörg síð-
ustu árin.
Pétur var sem áður sagði ham-
hleypa til verka, dugmikill og
hvassgreindur með svo óbrigðult
minni að undrum sætti. Heilsu-
hraustur að mér er nær að halda
að honum hafi ekki orðið misdæg-
urt þar til hann kenndi sjúkdóms
þess er dró hann til dauða. Hann
var ákaflyndur og fjörmikill enda
Húnvetningur í þess orðs góða
skilningi, en dómabækur geyma
hina. Hann var gleðimaður og sást
þá á stundum lítt fyrir á árum
áður. Við kváðum oft saman en
það er önnur saga og má nú vera
týnd.
Pétur var bókamaður og rýninn
á fornleg færði. Hann fylgdist vel
með málum í heimabyggð sinni og
lagði lið menningarstarfsemi, m.a.
örnefnasöfnun um Húnaþing.
Pétur Sæmundsen var fæddur á
Blönduósi 13. febrúar 1925, sonur
Evalds verzlunarstjóra og konu
hans, Þuríðar Sigurðardóttur frá
Húnsstöðum. Hann lauk stúdents-
profi frá Verzlunarskóla íslands
1946 og kandídatsprófi í viðskipta-
fræðum frá Háskóla Islands 1950.
Síðan hefir lítillega verið drepið á
lífshlaup hans á blöðum þessum.
Hann kvæntist 6. marz 1948
Guðrúnu Guðmundsdóttur frá
ísafirði, Kr. Guðmundssonar,
ágæts sjómanns og skipstjóra á
Gunnbirni Ísafjarðar í mörg ár, og
konu hans, Sigurjónu Jónasdóttur,
Dósótheussonar, hreppstjóra á
Sléttu í Sléttuhreppi. Þau Guðrún
eignuðust þrjá syni: Evald, sál-
fræðing, kvæntur Sigríði Hauks-
dóttur og eiga þau tvo syni, Ara,
líffræðing, sem nemur til doktors í
þeim fræðum í Svíþjóð, kvæntur
Sigríði Skúladóttur og eiga þau
einn son, og Grím, kandídat í
læknisfræði, kvæntur Björgu
Jónsdóttur og eiga einn son.
Við Greta sendum Guðrúnu ög
og öllum ástvinum Péturs hugheil-
ar samúðarkveðjur. Megi minn-
ingin um góðan mann og föður
verða þeim huggun í harmi.
í dag verður Pétur Sæmundsen
til moldar borinn í heimabyggð
sinni sem hann unni svo mjög.
Drottinn, taktu vel mót vini mín-
um.
Sverrir Hermannsson
Hinn 5. þessa mánaðar lést Pét-
ur Sæmundsen, bankastjóri Iðn-
aðarbankans, tæplega 57 ára að
aldri, eftir langa og harða baráttu-
við erfiðan sjúkdóm.
Pétur var fæddur á Blönduósi
13. febrúar 1925, sonur hjónanna
Evalds Sæmundsen verslunar-
stjóra og konu hans, Þuríðar Sig-
urðardóttur frá Húnsstöðum á
Ásum. Þau eru bæði látin, en syst-
ur Péturs tvær eru búsettar á
Blönduósi, þær Þorgerður og
Magdalena. Pétur stundaði nám í
Verzlunarskóla Islands og lauk
þaðan stúdentsprófi 1946. Hann
hóf síðan nám í viðskiptafræðum
við Háskóla Islands og lauk kandi-
datsprófi vorið 1950. Réðist hann
þá til Félags íslenskra iðnrekenda,
fyrst sem fulltrúi og skrifstofu-
stjóri, en var síðan ráðinn fram-
kvæmdastjóri félagsins 1956.
Gegndi hann því starfi til 1963, en
þá tók hann við bankastjórastarfi
í Iðnaðarbanka íslands hf. og
jafnframt framkvæmdastjóra-
starfi Iðnlánasjóðs.
Árið 1948 kvæntist Pétur eftir-
lifandi konu sinni, Guðrúnu Sig-
ríði Guðmundsdóttur frá ísafirði,
og áttu þau þrjá syni. Þeir eru Ev-
ald, sem er sálfræðingur að
mennt, kvæntur Sigríði Hauks-
dóttur, Ari Kristján líffræðingur
og er hann við framhaldsnám í
Lundi í Svíþjóð, kvæntur Sigríði
Skúladóttur, og Grímur Karl, sem
nýlega hefur lokið prófi í læknis-
fræði frá Háskóla íslands, kvænt-
ur Björgu Jónsdóttur.
Áður en Pétur varð bankastjóri
Iðnaðarbankans, hafði hann verið
virkur þátttakandi í félagsstarfi
ungra sjáifstæðismanna og versl-
unarmanna. Hann var formaður
Heimdallar 1956—1957, átti sæti í
stjórn Sambands ungra sjálfstæð-
ismanna 1955—1957. I stjórn
Verslunarmannafélags Reykjavík-
ur var hann 1951—1960. Þá var
hann í stjórn Verslunarspari-
sjóðsins frá stofnun hans 1956 og
síðan í bankaráði Verslunarbanka
íslands hf. frá stofnun bankans til
1962.
Þann tíma, sem Pétur starfaði
hjá Félagi íslenskra iðnrekenda,
var mikið að gerast í iðnaðarmál-
um. Á þessum árum var Iðnað-
armálastofnun Islands stofnuð,
sem nú ber heitið Iðntæknistofn-
un Islands. Iðnaðarbanki Islands
hf. tók til starfa 1953 og var Pétur
annar endurskoðenda hans, og
gegndi hann því starfi til 1957.
Hann var ritstjóri Islensks iðnað-
ar frá 1956—1962. Þá átti hann
sæti í fjölda nefnda, sem fjölluðu
um íslenskan iðnað. Má þar nefna
milliþinganefnd í tollamálum
1953, í endurskoðunarnefnd
tollskrár 1960 og í tollskrárnefnd
frá 1963. Árið 1976 tók Pétur sæti
í bankaráði Seðlabanka íslands,
hann var í stjórn Iðnlánasjóðs
1963—1967, í framkvæmdastjórn
Iðnþróunarsjóðs frá 1970 og for-
maður frá 1979, hann átti sæti í
stjórn Reiknistofu bankanna
1973—1981 og í stjórn Sambands
íslenskra viðskiptabanka
1979—1982. Formaður Útflutn-
ingsmiðstöðvar iðnaðarins var
hann 1975—1979 og í stjórn Út-
flutningslánasjóðs á sama tíma.
Ógetið er hins mikla áhuga, sem
Pétur hafði á þjóðlegum fróðleik
og sögu. Hann var í stjórn Sögufé-
lagsins og vann ötullega að öflun
heimilda úr sínu heimahéraði, og
hann studdi með ráðum og dáð
byggingu og söfnun muna til
byggðasafns Húnvetninga að
Reykjum í Hrútafirði. Þá var Pét-
ur einn af stofnendum Glits hf.
1958. Pétur Sæmundsen var
sæmdur riddarakrossi Fálkaorð-
unnar á sl. ári fyrir störf að iðnað-
armálum.
Við Pétur urðum samstarfs-
menn í janúar 1963, þegar við vor-
um ráðnir til starfa í Iðnaðar-
bankanum. Á þessum 19 árum
hefur Iðnaðarbankinn vaxið og
dafnað og samtímis hefur mikil
þróun orðið í bankamálum okkar
og samvinnu milli lánastofnana.
Pétur var mjög virkur þátttakandi
í þessu starfi öllu, lét til sín taka
og var óragur við að láta skoðanir
sínar í ljós. Það tók hann að jafn-
aði stuttan tíma að greina aðal-
atriði máls og mynda sér skoðun.
Hann var mjög starfsamur maður
og hafði einstakt skipulag á mál-
um sínum. Engum manni hef ég
kynnst, sem hafði jafn mikla röð
og reglu á skjölum sínum og skil-
ríkjum. Oft var það okkur sam-
starfsmönnum hans undrunar- og
aðdáunarefni, þegar hann kom
með gamlar fundargerðir eða
skýrslur, sem vörðuðu mál þau er
við vorum að fjalla um, og við
þurftum að hafa, en fundum ekki.
Þegar ég nú að skilnaði horfi til
baka til samstarfs okkar Péturs í
Iðnaðarbankanum, minnist ég
uppbyggingarstarfsins, tölvuvæð-
ingar bankans, byggingar útibú-
anna og síðast en ekki síst þeirrar
dimmu marsnætur 1967, þegar
hús Iðnaðarbankans í Lækjargötu
brann. Þá naut karlmennska og
dugnaður Péturs sín. Enginn var
ötulli í björgunar- og uppbygg-
ingarstarfinu en hann. Þröngt var
þá setinn Svarfaðardalur, þegar
við skiptumst á að ræða við við-
skiptamenn bankans, sem við
okkur áttu erindi, í litlum sýn-
ingarglugga á jarðhæð, en hún
stóð þá ein óskemmd eftir. Það var
okkur báðum ánægjulegt umræðu-
efni, hvernig Iðnaðarbankinn reis
stæltur úr þeirri öskustó.
Með Pétri Sæmundsen er horf-
inn einlægur baráttumaður fyrir
framgangi íslensks iðnaðar, sem
sparaði hvorki krafta sina né
þekkingu til þess að vinna honum
gagn. Á þessari stundu hugsum
við til eftirlifandi konu hans, Guð-
rúnar Sæmundsen, sem annaðist
hann af einstakri umhyggju í