Morgunblaðið - 20.03.1982, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. MARZ 1982
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. MARZ 1982
21

Otgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 110 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 7 kr. eintakiö.
Ráðherra í vanda
Hjörleifur Guttormsson, iðnaðarráðherra, er þekktari fyrir
margt annað en röskleika í ákvarðanatöku. En þá sjaldan að til
ákvarðana dregur hjá þessum ráðherra gerist það með einskonar
jarðhræringum, kvikuhlaupum og þjóðmálagosum, þann veg, að allt
verður á tjá og tundri í kring um hann.
Eftir margra mánaða og missera vangaveltur um staðsetningu
steinullarverksmiðju leggur iðnaðarráðherra loks fram tillögu um
hana í ríkisstjórn. Hér verður ekki tekin afstaöa til staðarvalsins út
af fyrir sig, en bæði plássin eru verðug slíks fyrirtækis. Hitt dylst
engum, sem eftirmálin heyrir, að ráðherra hefur enn einu sinni
tekizt að klúðra vinnubrögðum svo, að fjaðrafokið þeirra vegna nær
langt inn í hans eigin flokksraðir.
Garðar Sigurðsson, samflokksmaður iðnaðarráðherra á þingi, seg-
ir í viðtali við Morgunblaðið í gær: „Ég er ekki hissa á nokkrum
sköpuðum hlut frá þessum mönnum lengur ...“ — „Þegar Hjörleifur
tók til sín borinn og sagði að Orkustofnun væri undir iðnaðarráðu-
neyti, út af einhverjum ástæðum, sem ég er ekki klár á, þá talaði
hann ekki við mig eða aðra í þingflokknum. Ég frétti þetta í fjölmiðl-
um.“ Garðar sagði og, að ráðherra hefði ekki þingflokkinn á bak við
sig í steinullarákvörðunum. „Þar hefur engin samþykkt verið gerð í
þessu máli,“ sagði þingmaðurinn, og hann hnykkir enn á: „Það verð-
ur slegizt við hann,“ þ.e. iðnaðarráðherra, „af fullum krafti."
Hjörleifur Guttormsson, iðnaðarráðherra, hefur sætt vaxandi
gagnrýni undanfarið, vegna flestra þeirra stærri mála er undir hann
heyra:
• Hann hefur dregið fætur í ákvarðanatöku, varðandi virkjunar-
kosti, árum saman, og hagaði verklagi svo, er hann mannaði sig seint
og um síðir í tillögugerð, að allt ætlar af göflum að ganga í stjórn-
arherbúðunum.'
• Hann hefur hunzað það meginatriði, varðandi arðsemi nýrra
stórvirkjana, að tryggja þeim orkumarkað með tilurð orkufreks iðn-
aðar, vegna persónulegra fordðfma og þröngsýni.
• Hann grípur til þess, sem utanríkisráðherra kallar „valdníðslu",
til að knýja Orkustofnun til að ganga á gjörðan verksamning varð-
andi jarðvegskönnun á Helguvíkursvæði, og leitt getur til þess að
viðamikil verkefni flytjist frá íslenzkum aðilum til erlendra.
• Hvað sem líður réttmæti þeirrar tillögugerðar, að steinullar-
verksmiðja skuli fremur rísa á Sauðárkróki en í Þorlákshöfn, sem
hér er látið liggja á milli hiuta, er verklag ráðherra slíkt við ákvarð-
anatökuna, að gagnrýni veldur langt inn í eigin flokksraðir hans.
Tveir þingmenn, sem teljast til stuðningsmanna ríkisstjórnarinn-
ar, Garðar Sigurðsson og Eggert Haukdal, hafa bæði í þingræðum og
blaðaviðtölum látið orða falla á þann veg um verklag iðnaðarráð-
herra, að draga verður í efa, að hann hafi þingmeirihluta á bak við
sig sem ráðherra. Þetta hlýtur að vera ráðherranum jafnljóst og
öðrum. Spurningin er, hvort hann hafi geð til að hokra áfram við
möppudýrabúskap sinn, ef það er í óþökk meirihluta Alþingis?
Forsætisráðherra sá ástæðu til að láta utanríkisráðherra í té
sérstaka traustsyfirlýsingu úr ræðustól á Alþingi fyrir fáum dögum.
Ástæðan var þó sú ein að utanríkisráðherra fylgdi fram einróma
þingsályktun Álþingis, eftir réttum valdssviðsreglum, í skjóli aug-
ljóss meirihluta bæði þings og þjóðar. Sama verður ekki sagt um sum
vinnubrögð iðnaðarráðherra, hvorki að því er varðar afskipti af
Helguvíkurmálúm né almennt verklag í ráðuneyti hans. Það er mun
ríkari ástæða til þess, að forsætisráðherra taki af skarið um traust
eða ekki traust hans sjálfs á þeim ráðherranum, sem umdeildastur
er, Hjörleifi Guttormssyni.
Ólafur Jóhannesson á degi samstöðu með afghönsku þjóðinni:
Ástandið alvarlegra nú
en nokkru sinni fyrr
HÉR FER á eftir yfirlýsing utanrík-
isráöherra, Ólafs Jóhannessonar,
vegna dags samstöðu með afgh-
önsku þjóðinni 21. mars 1982:
Ástandið í Afghanistan er nú
alvarlegra en það hefur nokkru
sinni verið frá því að landið var
hernumið hinn 27. desember 1979.
Meira en eitt hundrað þúsund sov-
éskir hermenn eru nú í landinu og
gegna því hlutverki að bæla þar
niður allan mótþróa.
Fimmti hver íbúi hefur flúið
lland frá því innrásin var gerð.
^Dveljast nú 2,5 milljónir afgh-
anskra flóttamanna í Pakistan og
j 1,5 milljónir í íran, flestir við sára
neyð.
Hinn 14. janúar 1980 var kvatt
saman sérstakt skyndiþing alls-
herjarþings Sameinuðu þjóðanna
til að fjalla um atburðina í Afgh-
anistan. Þar samþykkti yfirgnæf-
andi meirihluti þjóða heims álykt-
un um tafarlausa brottför erlends
herliðs úr landinu. Svipaðar álykt-
anir voru síðan samþykktar á all-
sherjarþingunum bæði haustið
1980 og haustið 1981 með enn
traustari meirihluta en í janúar
1980 og voru deiluaðilar þar jafn-
framt hvattir til að leita pólitískr-
ar lausnar á vandanum.
Þrátt fyrir þessar eindregnu
ályktanir Sameinuðu þjóðanna
hafa allar kröfur um réttláta
lausn á málefnum Afghanistan
verið hunsaðar og meðan svo
stendur er lítil von til þess að
samskipti austurs og vesturs kom-
ist í betra horf.
Næstkomandi sunnudagur, 21.
mars, er hinn gamli þjóðhátíðar-
dagur Afghanistan. Þann dag
hafa flestar lýðfrjálsar þjóðir
Evrópu ákveðið að helga samstöðu
með afghönsku þjóðinni. Af því
tilefni vil ég lýsa þeirri von minni
að sem fyrst verði hrundið í fram-
kvæmd ályktunum allsherjar-
þings Sameinuðu þjóðanna um
pólitíska lausn á málefnum Af-
ghanistan, svo að þjóðin geti aftur
lifað í friði í landi sínu og flótta-
menn snúið til fyrri heimkynna.
lltanríkisráðuneytið,
Reykjavík, 19. mars 1982.
*
Samningaráð VSI:
Þjóðhagsstofnun leggi
legar upplýsingar fyrir
Samningaráð Vinnuveitendasam-
bands íslands hefur farið þess á leit
viö rikissáttasemjara, að hann hlut-
ist til um, að Þjóöhagsstofnun athugi
nokkur helztu efnahagslegu atriðin í
landinu i sambandi við gerð kjara-
samninga og leggi niðurstöðurnar
fyrir samningsaðila.
Þau atriði, sem VSI vill að Þjóð-
hagsstofnun leggi fram eru:
1. Hver verður þróun þjóðartekna
á mann á þessu ári og hverjar eru
horfurnar í því efni fyrir 1983?
2. Hver yrðu áhrif þess á verðlags-
þróun og atvinnulíf ef allar al:
mennar kröfur og sérkröfur ASÍ
og landssambanda þess yrðu sam-
þykktar.
a) I því tilviki, að gengi krónunnar
yrði lækkað til samræmis við
þjóðhags-
deiluaðila
kostnaðarhækkanir vegna kjara-
samninga.
b) Gengi krónunnar yrði ekki
breytt vegna áhrifa kjarasamn-
inga.
3. Hver verður kostnaðarþróun á
þessu ári í innlendri framleiðslu-
starfsemi samanborið við kostn-
aðarþróun erlendra samkeppnis-
aðila.
Verkefnisstjórn um Kísilmálmverksmiðju:
Vilja reisa 25—30 þús. t. kísil-
málmverksmiðju á Reyðarfirði
Iðnaðarráðuneytið vinnur að öflun lagaheimildar til byggingar
Iðnaðarráðuneytið er nú að undir-
búa lög til að afla heimildar til bygg-
ingar 25—30 þú.sund tonna kísil-
málmverksmiðju sem verkefnis-
stjórn, er iónaöarráðherra skipaði
fyrir einu ári, hefur nú lagt til að
verði reist á Reyðarfirði. Leggur
verkcfnisstjórnin til að undirbúningi
og framkvæmdum verði hagað þann-
ig að verksmiðjan geti tekið til
starfa 1. apríl 1985.
I niðurstöðum nefndarinnar
kemur fram, að reiknað er með
130 manna starfsliði við kísil-
málmframleiðsluna og að mann-
virki verði mjög svipuð og hjá
Járnblendiverksmiðjunni á
Grundartanga, en þó 35% minni
að umfangi. Reiknað er með að
tekjur slíkrar verksmiðju verði
um 220 millj. kr. á ári, en vinnu-
laun um 32 millj. kr. Stofnkostn-
aður verksmiðjunnar er áætlaður
747 millj. kr.
Stofnkostnaður hafnarmann-
virkja er lauslega áætlaður 29,5
millj. kr. og stofnkostnaður
vatnsveitu 10—15 millj. kr.
Hráefni til kísilmálmfram-
leiðslu eru kvarts, kol, koks, kurl
og rafskaut og telur verkefnis-
stjórn að hráefnin séu auðfengin,
enda hefur hún fengið tilboð í öll
hráefni og viljayfirlýsingar um
langtímasamninga um hráefnis-
sölu. Hráefnaflutningar á ári fyrir
25 þúsund tonna verksmiðju eru
um það bil 130 þúsund tonn og
skapast þar möguleikar fyrir ís-
lenzk skipafélög.
Biskup Frehen óskar systur Gabrielh) til hamingju, en i gær voru liðin 50 ár frá því hún gekk í reglu St.
Jósefssystra. Ljósm. kax.
Systir Gabriella á Landakoti:
Hefur starfað í 50 ár í
reglu heilags Jósefs
Fimmtíu ár voru í gær liðin frá
því að systir Gabriella gekk í reglu
heilags Jósefs og hefur hún mest-
an þann tíma varió starfsævi sinni
hérlendis, á St. Jósefsspítala i
Landakoti. Við biskupsnus.su í
Landakotskirkju i. gær var þessa
áfanga minnst og að henni lokinni
buðu systurnar til móttöku í bú-
stað sínum við Bárugötu, þar sem
systur Gabriellu voru færðar
heillaóskir.
En hver cr systir Gabriella?
Hana þekkja flestir starfsmenn á
Landakoti og margir sjúklingar
sem þar hafa legið. Mbl. heimsótti
hana á Bárugötuna og bað um við-
tal:
„Nei, ég er ekkert fyrir það að
tala við blöðin, ég kann ekkert á
það — það er ómögulegt." Trúlega
ekki í fyrsta sinn sem hún sat við
sinn keip. Hinar systurnar á
Bárugötunni hvöttu hana til að
ræða við blaðamenn, en allt kom
fyrir ekki. Hún leit á þær stórum
augum og tók þetta sem stríðni.
Þetta var fráleitt. Við spjöllum
samt, en hver setning endaði jafn-
an: „Nei, ég kann ekkert að tala
við blöðin. Ég skal tala við þig
þegar ég verð áttræð. Hvenær?
Ég segi það ekkert." Lái henni
hver sem vill. Hún gekk í reglu St.
Jósefs fyrir 50 árum og hún vill fá
að þjóna Guði og mönnum í kyrr-
þe.V-
Systir Gabriella kom til íslands
1937 og starfaði hún sem skurð-
stofuhjúkrunarkona á Landa-
kotsspítala. Ekki hefur hún alveg
sleppt hendinni af spítalanum eft-
ir að systurnar seldu hann, því nú
seinustu árin hefur hún hellt upp
á könnuna í kaffistofunni í turn-
inum. Og systurnar sakna spítal-
ans og starfsfólkið saknar þeirra.
Ekki væri það systur Gabriellu að
skapi að fjölyrða um starf hennar
á Landakoti öll þessi ár, en seint
munum við sem landið erfum gera
okkur fullljóst hvert framlag St.
Jósefssystra hefur verið til heil-
brigðismála landsins.
Við biskupsmessu í Landa-
kotskirkju í gærmorgun minntist
Hinrik Frehen, biskup, þessara
tímamóta í lífi Gabriellu.
— Þið skuluð heldur heiðra heil-
agan Jósef, hafði Gabriella sagt,
en í gær var dagur heilags Jósefs.
Biskup Frehen minnti á texta
Orðskviðanna þar sem segir:
„Væna konu hver hlýtur hana?
Hún er miklu meira virði en
perla.“ Sagði hann einkenna
Gabriellu látleysi og þjónustu-
lund og í starfi sínu í 50 ár hefði
hún látið Drottin vaxa í sér og
hjörtum annarra manna.
Starfsfólk Landakots og aðrir
gestir heimsóttu systurnar á
Bárugötuna eftir messu og voru
Gabriellu færðar hamingjuóskir
og gjafir. Dr. Bjarni Jónsson fyrr-
um yfirlæknir hafði þar orð fyrir
læknum. Greindi hann m.a. frá
fyrsta fundi þeirra systur Gabri-
ellu í þorrabyrjun 1941, þá er
hann var nýkominn heim eftir
framhaldsnám ytra:
„Eitt af því fyrsta sem ég gerði
eftir að hafa stigið fæti á land,
var að heimsækja Landakot.
Læknaherbergi var í gamla spít-
alanum, sem nú er horfinn og ská-
hallt á móti því var lítið herbergi
fyrir sótthreinsun. Við opnar dyr
á litla herberginu stóð ung systir,
lítil og grönn. Ég spurði hvort
„Tante Braun“ væri komin og
gekk að læknaherberginu, en hún
snaraðist á eftir og ætlaði að
koma mér í skilning um að utan-
sveitarmenn ættu ekkert erindi
þangað. Henni var vorkunn. Á
leiðinni heim hafði ég safnað al-
skeggi og var það sjaldgæft þá.
Tveir menn skörtuðu slíkri and-
litsprýði í Reykjavík, Matthías
Einarsson og Oddur stérki. Hefir
henni væntanlega fundist ég bera
meiri svip af Oddi en Matthíasi.
En þegar ég opnaði dyrnar á
læknaherberginu gall við óp frá
„collegunum“ og þótti henni þá
sýnt að ég myndi ekki allsendis
ókunnur á þeim bæ.
Aldrei síðar í fjóra tugi ára
reyndi hún að leggja stein í götu
mína, en oft hefir hún rutt úr vegi
hindrunum, sem hefðu getað orðið
að fótakefli og á það ekki við um
mig einan heldur alla lækna spít-
alans og sérlega þá sem fengist
hafa við handverk.
Ég hefi unnið á spítölum og
skurðstofum í þremur þjóðlönd-
um og hvergi hitt skurðstofu-
hjúkrunarkonu, sem ég kysi frek-
ar til samvinnu en þessa fíngerðu
konu, sem ætlaði að stugga mér
frá þegar við vorum bæði ung.“
í lok ræðunnar tjáði dr. Bjarni
systur Gabriellu þakkir lækna og
landsmanna allra og afhenti
henni, sem þakklætisvott frá
læknum, farseðil til Rómar, Jerú-
salem eða Betlehem, eða þeirrar
suðurgöngu er hún óskaði og gæti
notað að vild þegar henni hentaði.
Þá talaði einnig Logi Guðbrands-
son, framkvæmdastjóri Landa-
kotsspítala og færði henni frá
öðru starfsfólki spítalans farar-
eyri til suðurgöngunnar. Einnig
flutti Páll Sigurðsson, ráðuneytis-
stjóri heilbrigðisráðuneytisins,
kveðjur sínar og heilbrigðis-
stjórnarinnar. jt.
Fjölmenni var við biskupsmes.su í Landakotskirkju og tóku kirkjugestir í hönd systur
Gabriellu í messulok.
Dr. Bjarni Jónsson (á miðri mynd) fyrrum yfirlæknir á Landakotsspitala talaði fyrir hona
læknanna, sem færðu systur Gabriellu að gjöf farmiða til suðurgöngu eins og dr. Bjarni
komst að orði.
Blessuð virðingin
Alþingis!
Þegar núverandi ríkisstjórn var mynduð hrópuðu ýmsir upp, að
nú væri virðingu Alþingis borgið. í þessum pólitíska talkór var
forsætisráðherra. En hvernig er svo blessaðri virðingunni farið? Jú,
Páll Pétursson, formaður þingflokks Framsóknarflokksins, upplýsir,
að annað aðalmál líðandi stundar, Blönduvirkjun, hafi ekki verið
rætt í þingflokki Framsóknarmanna og Garðar Sigurðsson, þing-
maður Alþýðubandalags, upplýsir, að hvorki samningsmál Orku-
stofnunar og verktaka á Helguvíkursvæði né staðsetning steinullar-
verksmiðju hafi verið rætt í þingflokki Alþýðubandalagsins.
Þar með er eina forsenda ríkisstjórnarinnar, hin meinta virðing
fyrir Alþingi, brostin.
Stjórnarfarsleg ábyrgð
Við verðum í senn að lifa í sátt við land okkar og umhverfi og á
gæðum þess og gögnum. Þær nytjar, sem þjóðin hefur af landi
sínu, þýða sumar hverjar nokkra röskun á umhverfi, sem sárindum
veldur. Ábyrgð af þessari röskun verða viðkomandi stjórnvöld að
axla. Hvort heldur sem er heiðaland í A-Húnavatnssýslu, lóð undir
Seðlabanka, hamrabrún við Helguvík, útitafl á Torfunni, eða annað
slíkt, er það borgarmálaforysta og ríkisstjórnarforysta, þar sem
Alþýðubandalag er í öndvegi, en ekki hið „vonda íhald“, sem ber hina
stjórnarfarslegu ábyrgð á líðandi stund.
Yfirlitssýning á myndum Ragnheiðar heitinnar Ream
Kagnheióur heitin Ream að storlum.
YFIRLITSSÝNING á verkum
Ragnheiðar heitinnar Jónsdóttur
Ream verður opnuð á Kjarvalsstöð-
um í dag, laugardaginn 20. mars. Að
sögn Donalds Ream, eiginmanns
Ragnheiðar, verða 107 verk á sýn-
ingunni, 80 olíumálverk og 27 teikn-
ingar, skissur og klippmyndir.
I sýningarskrá rita Hjörleifur
Sigurðsson og Aðalsteinn Ing-
ólfsson um verk Ragnheiðar. Þar
kemur fram að landslagið skipar
veglegan sess í myndum hennar.
Þó hafði Ragnheiður þróað sinn
eigin stíl og mætti aðeins í fáum
tilvikum greina áhrif frá öðrum
íslenskum landslagsmálurum í
verkum hennar. Einnig ber lita-
meðferð Ragnheiðar glöggt vitni
um hæfileika hennar á sviði
myndlistar. Hjörtur segir m.a. að
liturinn hafi verið undirstöðu-
hljómur í myndum hennar.
Ragnheiður, sem var dóttir
Jóns Halldórssonar, fyrrverandi
aðalgjaldkera Landsbankans, hóf
myndlistarnám við Ameríska há-
skólann í Washington árið 1954.
Það var upphafið að langri
Bandaríkjadvöl, sem hefur án efa
mótað hana sem listamann. Þar
tók hún þátt í fjölda einka- og
samsýninga. Til marks um at-
hafnasemi Ragnheiðar ytra má
nefna að hún setti á stofn gallerí
ásamt nokkrum bandarískum
myndlistarmönnum til að koma
verkum sínum og annarra á fram-
færi.
Ragnheiður settist að hér á
landi ásamt manni sínum 1969.
Upp frá því tók hún að halda sýn-
ingar á verkum sínum hérlendis.
Hún tók einnig virkan þátt i
haustsýningum FÍM og öðrum
samsýningum.
Ragnheiður var öldungis
Á myndinni er Donald F. Kcam við nokkur verka Ragnheiðar Ream.
atorkusöm í félagsmálum meðan
hennar naut við. Átti hún m.a.
drjúgan þátt í undirbúningi
myndlistarsýninga hér og erlend-
is meðan hún sat í sýningarnefnd.
Ennfremur átti Ragnheiður um
skeið sæti í listráði Kjarvals-
staða.
Það má geta þess að Jón Hall-
dórsson og Donald Ream standa
að þessari yfirlitssýningu sem
stendur yfir til 4. apríl nk.
Giselle:
Per Arthur Segerström
tekur við af Helga Tómassyni
ÁTTUNDA .sýningin á ballettinum
Giselle verður í Þjóðleikhúsinu
na'stkomandi þriðjudagskvöld, 23.
mars, en uppselt hefur verið á allar
sýningamar til þessa. Sænski dans-
arinn Per Arthur Segerström tekur
þá við hlutverki Albrechts hertoga af
Helga Tómassyni. Ilansar Seger-
ström einungis fjórunt sinnum.
Ilann hcfur áður komið til íslands,
en hann var gestur Þjóðleikhússins
og íslenzka dansflokksins í desem-
bermánuði 1976.
Per Arthur Segerström fæddist
í Stokkhólmi 1952 og stundaði
dansnám við Konunglega sænska
listdansskólann, þar sem kennarar
voru meðal annarra Raymond
Frachetti og Rosella Hightower.
Segerström varð ineðlimur Kon-
unglega sænska ballettsins við
óperuna í Stokkhólmi árið 1970, þá
aðeins 18 ára, og varð sólódansari
þar árið 1974. Sérgrein Seger-
ström eru klassískjr ballettar og
undanfarin ár hefur hann verið
aðaldansari ballettsins við Stokk-
hólmsóperuna.
Per Arthur Segerström.