Morgunblaðið - 18.07.1982, Síða 13

Viðtal: Bragi Óskarsson
Myndir: Emilía B. Björnsdóttir
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. JULÍ1982
61
Myndin sýnir í stórum dráttum helztu þætti iðnþróunaráætlunar rafeindaiðnaðarins, sem fjallað er um í greininni.
Frágengin raðeining í neyðarstöð — ein af 2 þúsund sem Rafís hf. mun framleiða á þessu ári. Oryrkjabandalagið sér um samsetningu raðeininga bæði í
neyðarstöðina og yfirstraumsliðann.
5—10 miiljónir kr. á ári
Hversu margir myndu starfa á
þessari stofnun og hvaðan hyggist
þið fá tæknimenntaða menn til að
starfa þar?
„Við gerum ráð fyrir að þarna
myndu starfa 35—40 manns, eftir
að starfsemi hennar væri komin í
fullan gang. Hér á landi starfar nú
stór hópur mjög hæfra manna á
þessu sviði innan skólanna, en
einnig hjá rafeindafyrirtækjum
og ríkisstofnunum. Það er hins
vegar ekki svo að skilja að við ætl-
um að keppa við skólakerfið eða
ríkisstofnanir um starfsmenn á
þessu stofnun. Dr. Páll Theódórs-
son, prófessor, hefur þegar gefið
vilyrði sitt á fundi með okkur um
að ákveðin verkefni verði flutt frá
Raunvísindastofnun Háskólans til
þessarar stofnunar. Markið henn-
ar yrði fyrst og fremst að annast
hagnýtar rannsóknir, og tel ég
mjög æskilegt að þeir menn sem
þar störfuðu væru jafnframt
stundakennarar í skólunum. Með
þeim hætti gæti sú þekking sem
þeir hefðu, teygt sig inn í Háskól-
ann, Tækniskólann o.fl. mennta-
stofnanir.
Hversu dýrt yrði að koma stofn-
un sem þessari á fót?
„Það er ljóst að það mun
kosta töluverða fjármuni þó ég sé
ekki tilbúinn að nefna ákveðna
upphæð á þessu stigi. Annað hvort
verður að framkvæma þessa áætl-
un af myndarskap eða hún verður
gagnslítil. Eins og ég sagði teljum
við auðveldast að framkvæma
áætlunina á 5 árum og gerum þá
ráð fyrir að kostnaður við hana
yrði 5—10 milljónir króna hvert
ár. Að þeim tíma liðnum myndi
stofnunin hins vegar geta farið að
standa undir rekstrarkostnaði sín-
um sjálf, með útseldri þjónustu til
fyrirtækja.
Kafeindaiðnaðurinn
og atvinnuvegirnir
Hér er vissulega um verulega
fjármuni að ræða, en ég tel að
þeim sé vel varið með þessum
hætti. Ef þessi áætlun kemst í
framkvæmd stórbatnar staða raf-
eindaiðnaðarins hér á landi og tel
ég víst að um verulega útflutning
rafeindatækja gæti orðið að ræða.
Þá er það ekki þýðingarminna að
rafeindafyrirtækin gætu þá fyrst
farið að snúa sér að rafeindavæð-
ingu innan atvinnuveganna að
einhverju marki. Þar bíður okkar
geysimikið starf."
Hvaða atvinnuvegir eru það sem
þú hefur í huga í þessu sambandi?
„Það hefur sýnt sig erlendis að
öflugur rafeindaiðnaður skapast
venjulega í kring um aðalatvinnu-
veg viðkomandi þjóðar, en jafn-
framt í kring um þá atvinnuvegi
sem tilheyra henni sérstaklega.
Rafeindavæðing í fiskiðnaði og út-
gerð er rétt hafin hér á landi, en
þar eru mörg hönnunartækifærin
sem gætu stóraukið hagkvæmni í
þessum atvinnuvegum ef nýtt
væru. Mönnum er þegar orðið ljóst
hversu mikið er hægt að gera á
þessu sviði en svo eru aðrir at-
vinnuvegir sem farið hafa alger-
lega á mis við rafeindavæðingu.
Það mætti nefna gróðurhúsin. Þar
eru miklir möguleikar með raf-
eindastýringum. Ég gæti nefnt at-
vinnugreinar eins og fiskeldi — á
því sviði hefur lítið sem ekkert
verið gert, en þar mætti stórauka
hagkvæmnina með rafeindastýr-
ingum.
Þá mætti nefna orkuiðnaðinn
sem er með fremur sérstæðum
hætti hér á landi þar sem eru
vatnsvirkjanir og jarðvarmaorku-
ver. Fyrirtækið Rafgagnatækni
hf., er þegar komið mjög langt í
þróun sérhæfðs rafeindabúnaðs
fyrir orkuver af þessu tagi og gæti
hann hugsanlega orðið útflutn-
ingsvara í stórum stfl.
Ný atvinnutækifæri
Með öðrum orðum er varla til sá
framleiðsluatvinnuvegur þar sem
ekki er hægt að auka hagræðingu
með rafeindavæðingu. Það fer
ekki á milli mála að rafeindaiðn-
aðurinn gæti skapað sér mörg nú
atvinnutækifæri. Reynslan er-
lendis sýnir að fyrir hvert eitt
starf í rafeindaiðnaði skapast sex
í öðrum atvinnugreinum. Ég tel
því að það fé sem varið verður í að
efla þessa starfsgrein yðir ábóta-
söm fjárfesting.
Nú er rafeindaiðnaður víða orð-
inn mjög þróaður iðnaður erlendis
— verður ekki ærið harðsótt fyrir
okkur íslendinga að komast inn á
heimsmarkaðinn með einstök tæki
þar sem við höfum þegar dregist
mikið afturúr?
„Það er einmitt af þessum sök-
um sem við leggjum svo mikið
kapp á að þessari iðnþróunaráætl-
un verði hleypt af stokkunum
núna. Við höfum dregist mjög
mikið afturúr — það er staðreynd.
Hins vegar getum við tileinkað
okkur þá reynslu sem er fyrir
hendi erlendis á tiltölulega stutt-
um tíma. Það tæki okkur að
minnsta kosti 10 ár að ná þessari -
reynslu sjálfir — þess vegna vilj-
um við fara þá leið að kaupa hana
af útlendingum. Aætlunin felur i
sér að hingað verði fengnir erlend-
ir sérfræðingar til að leiðbeina
okkur í uppbyggingu rafeindaiðn-
aðarins og eins að starfsfólk í
greininni verði kostað til náms
erlendis, sérstaklega við norrænar
rannsóknastofnanir.
Gódar útflutnings-
horfur fyrir rafeindatæki
Þó samkeppni um sölu rafeinda-
tækja sé vissulega mikil á heims-
markaði eigum við engu að síður
góða möguleika til útflutnings,
þrátt fyrir smæð okkar. Danir eru
t.d. ekki stór þjóð, en hafa þó flutt
út rafeindatæki í nokkuð stórum
stíl í langan tíma. Þeir hafa ein-
beitt sér að „hornaframleiðslu"
(nice production) á sviði rafeinda-
iðnaðar, þ.e. framleiðslu tækja
sem eru mjög sérhæfð og dýr, en
seljast ekki í svo miklu magni að
stórfyrirtæki hafi áhuga á að
framleiða þau. Hér er um að ræða
s.s. lækningatæki, tæki sem ætluð
eru tij rannsókna fyrir skólastofn-
anir, tæki sem notuð eru á ýmsum
sérsviðum í vísindarannsóknum
o.s.frv. Við íslendingar höfum
mikla möguleika á að fara út í
hornaframleiðslu af þessu tagi t.d.
á sviði fiskiðnaðar, útgerðar og
orkuiðnaðar."
Hvenær mun þessi iðnþróunar-
áætlun rafeindaiðnaðarins koma
til framkvæmda ef af framkvæmd
verður?
„Starfshópurinn mun ljúka
störfum í nóvember á þessu ári og
munum við þá leggja áætlunina
fram fullmótaða. Fáí hún þann
meðbyr, sem við vonum fastlega
að verði, ættu framkvæmdir að
geta hafist um næstu áramót.
Eins og ég rakti hér í upphafi má
segja að áætlunin byggi á fjórum
meginþáttum: Stofnun óháðrar
rannsókna- og þjónustumiðstöðv-
ar fyrir rafeindaiðnaðinn, eflingu
iðngrundvallar fyrir rafeindaiðn-
aðinn, efling aðila og fyrirtækja á
sviði markaðsleitar og markaðs-
kannana og loks efling fram-
leiðslufyrirtækis sem gæti tekið
að sér fjöldaframleiðslu raðein-
inga fyrir öll rafeindafyrirtækin.
Iðngrundvöllur —
markaðsleit —
framleiðsla
Hér á landi er vissulega vísir að
iðngrundvelli sem rafeindafyrir-
tækin hafa notað sér til þessa.
Einstök málmiðnaðarverkstæði,
raftækjaframleiðendur og fyrir-
tæki í efnaiðnaði hafa náð ótrúl-
ega langt á sínu sviði. Þessi fyrir-
tæki þurfa hins vegar að efla til að
þau geti aukið framleiðslu sína og
jafnframt gert hana hagkvæmari,
þannig að þau verði fær um að
taka að sér fjöldaframleiðslu ein-
stakra hluta fyrir rafeindaiðnað-
inn.
Hvað varðar markaðsleit og
markaðskannanir höfum við þeg-
ar stofnanir og fyrirtæki er gætu
annast þetta hlutverk fyrir raf-
eindaiðnaðinn ef stutt væri við
starfsemi þeirra. Örtækni, raf-
eindavinnustofa Öryrkjabanda-
lagsins, hefur nú um nokkurt
skeið annast fjöldaframleiðslu
raðeininga fyrir rafeindafyrir-
tækin og hefur sýnt áhuga á að
auka starfsemi sína. Öryrkja-
bandalagið mun líklega gegna
þessu hlutverki áfram ásamt
framleiðsludeildum nokkurra
annarra fyrirtækja, en nauðsyn-
legt er að þau fyrirtæki sem taka
þetta hlutverk að sér séu vel búin
tækjum t.d. til að bora í prentrásir
og lóða í stórum stíl.
Helztu rafeindafyrirtæki hér á
landi hafa þegar skipað sér niður
á verkefni í höfuðatvinnuvegum
þjóðarinnar. Þannig vinna Óðinn í
Vestmannaeyjum, Póllinn hf., ísa-
firði og Framleiðni sf., Reykjavík,
aðallega að verkefnum í fisk-
iðnaði, en Tæknibúnaður hf. og
Örtölvutækni sf., að verkefnum
sem varða útgerð skipa. Um nokk-
urt skeið hefur framleiðsla
Prentrása verið hjá Sameind hf.,
en þar er um gamlar framleiðslu-
aðferðir að ræða og verðum við því
að flytja inn prentrásir í tæki sem
ætlunin er að framleiða í verulegu
magni. í áætluninni felst m.a. að
fest verði kaup á tækjum til full-
kominnar prentrásagerðar og
framleiðslu forhliða á rafeinda-
tæki. Hefur Sameind hf. sýnt
áhuga á að reka þessi tæki en
fyrirtækið stefnir að því að verða
alhliða þjónustufyrirtæki fyrir
önnur rafeindafyrirtæki í fram-
tíðinni.
Kafís hf.
Þar með látum við Stefán út-
rætt um iðnþróunaráætlun raf-
eindaiðnaðarins en snúum okkur
að fyrirtækinu Rafís hf. Það var
stofnað árið 1977 og eru aðaleig-
endur þess Stefán Guðjohnsen og
Geir Svavarsson. Hjá fyrirtækinu
starfa tveir starfsmenn ásamt eig-
endunum, en fyrirtækið starfar
jöfnum höndum sem innflutnings-
og framleiðslufyrirtæki.
„Það eru fyrst og fremst tvö
tæki sem við framleiðum hér af
krafti núna, yfirstraumsliðar fyrir
rafveitur og neyðarstöðvar (radíó-
neyðarbaujur) fyrir gúmmíbjörg-
unarbáta. Yfirstraumsliðin er
okkar eiginn hönnun og er hann
allmargbrotið tæki og viðamikið í
framleiðslu. Við hófum að fram-
leiða yfirstraumsliðann fyrir einu
ári og gerum ráð fyrir að árs-
framleiðsla af honum verði 45—50
stykki á ári.
Neyðarstöðvarnar eru hins veg-
ar framleiddar í samvinnu við
norskt fyrirtæki. Þessar stöðvar
eiga að vera um borð í öllum
gúmmíbjörgunarbátum sam-
kvæmt reglugerð, sem nýlega hef-
ur verið sett. Fyrir liggur að fram-
leiða hér um 2.000 neyðarstöðvar
af þessu tagi og verður því verk-
efni eiginlega að verða lokið innan
árs. Þessar neyðarstöðvar eru
sjálfvirkar og auðvelda mjög leit
að gúmmíbjörgunarbátum úr