Morgunblaðið - 27.10.1982, Blaðsíða 22

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 1982
Þórðar
kakala
undir konung, sem honum þótti
einkamál þeirra til standa."
Þórður fer til Noregs en Gissur
heim til íslands, til þess að gegna
betur erindum konungs en Þórður
hafði gert. Við grípum loks niður í
íslendingasögu, þar sem segir frá
sýslumannsveitingu konungs til
Þórðar:
„Þórðr kakali var þá í Björgyn,
er skip þat kom þangat, er Gizurr
hafði á verit ... Þá frétti Þórðr
þau tíðendi, er gerzt höfðu á ís-
landi (Flugumýrarbrenna — inn-
skot). Litlu síðar fór Þórðr austr
til Tunsbergs, ok tók konungr hon-
um eigi margliga. Gizurr var þar
fyrir. Ok er Þórðr hafði þar
skamma hríð verit, biðr hann kon-
ung, at hann léti Gizur í brott
fara, ok segir eigi örvænt, at vand-
Leikland
Eftir P.B. Pétursson
íslendingar ferðast mikið, en
„ferðast" þó lítið. Líklega hafa
miklu fleiri Islendingar sleikt
„Spánarsól" en ferðast um
óbyggðirnar hér heima.
Norðurlönd hafa ekki haft sama
aðdráttarafl og sólarlöndin, nú
síðustu árin.
Fyrir ekki mörgum árum þýddi
„að fara utan“, nánast ætíð að
fara til Norðurlandanna. Þá ferð-
uðust mann með gamla Gullfossi,
lúxusferðir þess tíma til Kaup-
mannahafnar sem þá var nánast
miðdepill menningarheims okkar.
Tengsl okar við Norðurlöndin í
þessum efnum hafa minnkað hægt
og sígandi. Það er verr.
Öll þekkjum við tengslin við
Norðmenn á söguöldinni. Þannig
segir t.d. í Þórðar sögu kakala:
„Tíðendi þessi (Haugsnesbar-
dagi — innskot) flugu skjótt um
land allt ok þóttu mikil, sem var.
En þegar Gizurr spurði þessi tíð-
endi, dró hann lið saman ok fór
norðr um land. Hann hafði nær
fjögur hundruð manna ... Njósnir
gengu þá til Þórðar, ok safnaði
hann þá þegar mönnum ok fékk þá
enn mikit lið ... Eftir þat tókust
meðalferðir, ok fóru þeir á milli
... ok varð saman komit sættum
með því, at Hákon konungr (Nor-
egs — innskot) skyldi gera með
þeim við þá menn, sem hann vildi
við hafa.
Skyldu þeir fara utan um
sumarið báðir, Þórðr ok Gizurr."
Þetta mun hafa verið árið 1246.
Á erfiðleikaárunum 1968—70
fluttust nokkrir íslendingar til út-
landa í atvinnuleit.
Þeir fyrstu leituðu til Norður-
landanna, en síðar meir lá leiðin
alla leið til Ástralíu.
Islendingar eru haldnir ævin-
týraþrá og hafa yndi af löngum
ferðalögum. Þetta sést vel á aug-
lýsingum ferðaskrifstofa í sumar,
þar sem tíundaðar hafa verið ferð-
ir til Mexíkó, Rio og Hawaii, auk
ýmissa annarra fjarlægra staða.
íslendingar eru stolt þjóð. Á
ferðalögum kitlar það hégóma-
girnd okkar, efalaust meira en
nokkurrar annarrar þjóðar, að
leita uppi íslenska „afreksmenn"
og guma af afrekum þeirra. Við
höfum líka stundum fulla ástæðu
til þess að stæra okkur af afrekum
landa okkar, bæði á sviðum vís-
inda, íþrótta og vinnudugnaðar,
svo eitthvað sé nefnt.
Við lesum um „sigra" atvinnu-
knattspyrnumanna okkar, upp-
götvanir í læknavísindum og í
vélsmíði, ágætan árangur gull- og
silfursmiða, vel metna veitinga-
í
stjóra á erlendri grund, svo nokk-
uð sé nefnt.
Við höfum líka mjög gaman af
tölfræðilegum samanburði, sér-
staklega að því er varðar okkur
sjálf.
Þannig „lifum" við lengst allra,
erum önnur mest bíleigendaþjóð í
heimi, höfum verið (og erum ef til
vill enn) mesta kaffidrykkjuþjóð í
heimi og svona mætti lengi telja.
Svo má geta þess, að íslendingur
varð fyrsti sýslumaður í Skíðinu í
Noregi.
Grípum aftur niður í Þórðar
sögu kakala, þar sem frá var horf-
ið, að Þórður og Gissur voru hjá
Hákoni Noregskonungi, árið 1246:
„Þá var þat ráðit, at Þórðr
skyldi út, ok var hann þá skipaðr
yfir allt landit (Island, auðvitað —
innskot) til forráða ...“
„... Sumar þetta (1247 — inn-
skot) kom út bréf Hákonar kon-
ungs til Þórðar, ok var honum
stefnt utan. Ok þar váru á nökkur-
ar sakargiftir ok átölur við Þórð
um þat, at hann hefði meiri stund
á lagit að koma landi undir sik en
heimkynnum
Hver vill
eldast
að óþörfti?
Eftir Guöjón B.
Baldvinsson
Sennilega vill enginn svara
spurningu fyrirsagnarinnar já-
kvætt. Samt höfum við sorglega
mörg dæmi, sem líta út eins og
viðkomandi hafi gert svo. Með
þessum orðum er átt við sýnilegt
hirðuleysi um lifnaðarhætti, sem
því miður virðist talsvert algengt.
Kannske algengara en sinna um
heilsusamlegt líferni.
Þó er víst að allir þrá innst inni
að halda heilsu sinni og lífsfjöri
fram á dánardægur. Láta
starfskraftana endast langt fram
á elliár, geta skemmt sér og notið
frístundanna, eða m.ö.o. forðast
lífsfirringuna, sem nútíminn nefn-
ir svo, en var kallað í mæltu máli
alþýðulífsleiði, mótsetning við
lífsgleði.
Hvað getum við gert? Til að
fresta hrörnun, til að varðveita
lífið. Það er fleira en talið verður í
stuttri grein. En í framhaldi af
því, sem áður hefur verið ritað,
getum við rennt huganum að
nokkrum atriðum. Sum þeirra eru
algerlega á okkar valdi sem ein-
staklinga, önnur eru félagsleg
viðfangsefni, og þau eru öllu fyrir-
ferðarmeiri. í þetta sinn skulum
við renna augum yfir námsefni,
sem haldkvæmt mun fullorðnum
og ekki krefjast alltof mikillar að-
stoðar.
Heilsuvernd
Um þennan þátt er margt rætt
og ritað, sem að gagni má verða, ef
vilji er fyrir hendi að varðveita
krafta líkama og sálar sem lengst.
Er ekki kennd líkams- og heilsu-
fræði í barnaskólum og síðan
áfram? Fást ekki ungmenna- og
íþróttafélög við heilsurækt eða er
samkeppnisandinn allsráðandi,
þannig að almenningur nýtur ekki
af? Mundu heilsugæslustöðvarnar
ekki eiga og geta sinnt því verk-
efni að veita leiðbeiningar og
vekja til umhugsunar? Eru ekki
trúarsöfnuðir til þess aö halda við
heilbrigðri sál í hraustum líkama?
Og eru ekki allir þessir aðilar
skyldir til að skapa og viðhalda
virðingu fyrir lifinu?
Við skulum ekki gleyma þætti
fjölmiðlanna. Máttur þeirra ætti
að nýtast m.a. í þágu heilsuvernd-
ar og heilsugæslu.
Þeir sem vinna við þessar stofn-
anir eru launaðir af opinberu fé.
Fræðsla þeirra og skólauppeldi er
borið uppi með framlögum af al-
mannafé. Eins og öll önnur störf í
þágu alþjóðar, eru þau þjónustu-
störf fyrst og fremst en ekki
valdboðs. Skorti eitthvað á í skóla-
Guðjón B. Baidvinsson
kerfinu að þessu sé gætt, þá ber án
tafar að gera gangskör til lagfær-
inga.
Einstaklingurinn má ekki kasta
öllum áhyggjum af lífsháttum sínum
„upp á artra“, hann hefur skyldur
að rækja gagnvart sjálfum sér og
samfylgdarfólki sínu. En stuðning
á hann að fá hjá þeim einstakling-
um og stofnunum, sem læra og lifa
til að veita uppfræðslu um matar-
æði, klæðnað, húsnæði, hreyfingu
og geðvernd. Áhugamannafélög er
láta sig þessi málefni skipta eru
góðra gjalda verð, og nauðsynleg-
ur hvati til athafna almennings.
Samfélagið skiptir fjárhagslega
miklu máli að hollustuhættir séu í
sem bestu lagi. Fyrir alla þegna
þjóðfélagsins er það aðalatriði að
fyrirbyggjandi fræðsla og hjálp sé
tiltæk í þeim mæli sem best má
verða.
Góð og sígild orðtök tapa oft
þýðingarmestu áherslunni við
notkun. Hvað er t.d. um máltækið
„Byrgja skal brunninn áður en
barnið er dottið ofaní". Er þetta
ekki um munn haft ári fylgni í
hugsun? Vissulega er alþjóð kunn-
ugt starf Slysavarnafélagsins þó
að aldrei verði hægt að telja upp
þau atvik, þar sem afstýrt var
slysi vegna varnaðarorða þess og
marghattaðrar fræðslu.
Stundum hvarflar þó að manni
að mikilvægt starf þess hafi
sljóvgað tilfinningu sumra manna
fyrir nauðsynlegri varúð og gætni
við undirbúning ferðalaga og upp-
lýsingu um dvalarstað.
En aðalandvaraleysi fólks um
heilsu sína er fólgið í hugsunar-
leysi fávísinnar, sem orða má
þannig: „Þetta skeður ekki hér“.
„Þetta kemur ekki fyrir mig“.
Enginn veit sína æfi fyrr en öll er
og það er höfuðskylda hvers ein-
staklings að gæta eigin lífs og
annarra.
Ef þú sérð ósyndan mann falla i
vatnsfall eða sjó, þá muntu hafa
svo hröð handtök, sem þér er unnt,
til að reyna björgun. Og þú munt
hugsa með sjálfum þér hvílík
ógæfa að þessi náungi minn skyldi
ekki kunna sundtök. Alveg sams-
konar atvik er það í sjálfu sér þeg-
ar veikindi sækja þig heim. Þau
eru stundum í heimsókn vegna
þess að þú hefur vanrækt heilsu-
vernd þína.
Eigum við ekki að hefja sókn
fyrir almennri upplýsingu og
fyrirbyggjandi aðgerðum til
verndar mannslífum?
Þeirri sókn fylgir að sjálfsögðu
víðtæk upplýsingastarfsemi um
hvað henti best og þá kemur að
hjálp sérfræðinga, aðstoð heilsu-
fræðinga, íþróttakennara og ann-
arra sem liðsinnt geta einstakl-
ingnum og forðað honum frá að
sækja æfingastöðvar, sem kannski
eru bara reknar með fjáröflun í
huga, einvörðungu eða næstum
því.
Vafalaust myndu íþrótta- og
ungmennafélög landsmanna
leggja þessum málum lið, með af-
notum af húsnæði, leiðsögn lærðra
stjórnenda o.s.frv.
Hvar ætli verði fyrst hafist
handa? Munu stéttarfélögin ljá
þessu eyra og liðsinna félögum
sínum? Sú er von mín.
Hraðskákmót TR:
Jón L. varð
sigurvegari
JÓN L. Árnason sigraði i hrað-
skákmóti Taflfélags Reykjavikur á
sunnudag. Jón L hlaut 16'/2 vinning
af 18 mögulegum.
Jóhann Hjartarson varð annar
með 14 'k vinning, Margeir Pét-
ursson þriðji með 13 vinninga og
Ásgeir P. Ásbjörnsson hafnaði í
fjórða sæti með 12'á vinning.
í 5.-8. sæti með 12 vinninga
urðu Róbert Harðarson, Guð-
mundur Ágústsson, Uro Ivanovic
og Árni Árnason. Þáttakendur
voru 67 og var telft eftir Monrad-
kerfi.
Hestur fyrir
bíl í Kjós
RÉTT um klukkan 13 á sunnudag
var ekið á hest við Kiðafell í Kjós,
þannig að hrossinu varð aö lóga.
Hesturinn var jarpur, 4—5 vetra
með bitið framan vinstra en mark
á hægra eyra var óljóst. Á fram-
fæti var bitaskeifa, þannig að lík-
ur benda til að hesturinn hafi haft
skemmdan hóf.
Ekki er vitað hver var eigandi
hestsins. Hann er vinsamlega beð-
inii að gefa sig fram við lögregl-
una í Hafnarfirði.
Vitni vantar
ÖKUMAÐUR bifreiðar á Kringlu-
mýrarbraut, sem vitni varö að
árekstri á gatnamótum Laugavegar i
hádeginu laugardaginn 23. október
og nefndi slysið við ungan Kópa-
vogsbúa í Sigtúni sama kvöld, er
vinsamlega beðinn að gefa sig fram i
síma 44847.