Morgunblaðið - 13.11.1982, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1982

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Svelnsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 10 kr. eintakiö.
Friðrik og FIDE
Friðrik Ólafsson gerði
nafn íslands gildandi í
skákheiminum með glæstum
ferli sínum við skákborðið.
Þégar hann var kosinn for-
seti Alþjóðaskáksambands-
ins, FIDE, var það í senn
verðskulduð viðurkenning á
ferli hans og starfshæfni og
vegsauki Islendinga sem
skákþjóðar. Allir hlutlausir
umsagnaraðilar eru sam-
dóma um, að Friðrik hafi
skilað forsetastarfi sínu í
FIDE með sérstökum ágæt-
um.
Engu að síður náði Friðrik
ekki endurkjöri sem forseti
FIDE. Hann beið lægri hlut
fyrir Campomanes frá Fil-
ippseyjum. Það sem hæst ber
í þessu forsetakjöri eru þó
ekki úrslitin, heldur þær að-
ferðir, sem notaðar vóru til
að knýja þau fram. Þær vóru
af þeim toga að Victor Kor-
chnoi, landflótta skák-
snillingur frá Sovétríkjun-
um, sagði kosningarnar þýða
endalok FIDE. Slík umsögn
er ekki borin fram af
ástæðulausu.
„Pólitík var skákinni yfir-
sterkari í Luzern," sagði
Friðrik Ólafsson, „baktjalda-
makk og mútur réðu ríkjum.
Sovétmenn hafa ekki fyrir-
gefið mér afstöðu mína í
Korchnoi-málinu. Ég sagði
að ég stæði og félli með
ákvörðun minni, að fjöl-
skyldu Korchnoi yrði hleypt
úr landi."
Það er einkum þrennt sem
réði úrslitum um ósigur
Friðriks — og íslands:
• 1) Sovétríkin og austan-
tjaldsríkin snerust gegn
Friðrik Ólafssyni, bersýni-
lega vegna mannúðlegrar af-
stöðu hans, sem gerði
Korchnoi-fjölskyldunni
kleift að komast frá Sovét-
ríkjunum.
• 2) Arabaríkin, sem talin
vóru á bandi Friðriks fram
undir það síðasta, snerust á
sveif með mótframbjóðanda
hans daginn fyrir úrslitin.
Erfitt er um að segja, hvers
konar samkomulag liggur að
baki þessari stefnubreyt-
ingu, en það kemur fram í
viðtali Mbl. við Friðrik
Ólafsson, að hann telur að
Israel kunni að verða fyrir
barðinu á þessu samkomu-
lagi.
• 3) Sá, sem sigur bar af
Friðrik, er talinn hafa mis-
beitt fjármunum í undirbún-
ingi kosninganna, sem hann
hafði næga, en fulltrúi
Grikkja skýrði frá því dag-
inn fyrir kjörið, hvernig
reynt var að múta honum
með háum fjárhæðum til að
kjósa Campomanes.
Það eru Sovétríkin og
austantjaldslöndin sem
fagna sigri með Campoman-
es. A-Evrópuríkin lögðust á
árina með auðmanninum frá
Filippseyjum gegn Friðrik
Ólafssyni. Hverjar afleið-
ingar slíkir starfshættir,
sem viðhafðir vóru í forseta-
kjöri FIDE, hafa fyrir Al-
þjóðaskáksambandið og
skákíþróttina, skal ósagt lát-
ið. En Friðrik Ólafsson getur
borið höfuðið hátt, þrátt
fyrir ósigurinn. Hann hefur
hreinan skjöld. Hann hafði
þor og þrek til að gera það,
sem samvizka hans bauð
honum sem forseti FIDE.
Það „skákafrek" mun skráð
gullnu letri á bókfell fram-
tíðarinnar. Hafi Friðrik
Ólafsson heiður og þökk
fyrir dugnað sinn og
drengskap.
Vöruvöndun
Lífskjör og efnahagslegt
sjálfstæði íslendinga
grundvallast fyrst og fremst
á sjósókn, fiskiðnaði og
þeirri markaðsstöðu fyrir
sjávarafurðir sem við höfum
unnið upp víða um heim.
Við eigum í harðnandi
sölusamkeppni við aðrar
fiskveiðiþjóðir: einkum
Kanadamenn á Bandaríkja-
markaði en Norðmenn á
mörkuðum saltfisks og
skreiðar.
Það er tvennt sem veldur
okkur erfiðleikum í þessari
samkeppni: 1) Innlend verð-
bólga, þ.e. tilkostnaðarhækk-
anir innanlands, langt um-
fram verðþróun erlendis og
framleiðslukostnað sam-
keppnisríkja, 2) Afturkippur
í vöruvöndun, sem er mjög
hættulegur söluhagsmunum
okkar og lífskjörum.
Hér skal ekki tíunduð sú
fjölmiðlaumræða sem átt
hefur sér stað vegna
skemmdrar vöru, er seld var
úr landi, og ófullnægjandi
gæðamats á ferskfiski og
unnum sjávarafurðum. Hitt
skal áréttað, að nú þarf þjóð-
arátak til að herða eftirlit,
vanda vöru og vinna aftur
upp það álit, sem framleiðsla
okkar naut á sölumörkuðum.
Við höfum ekki efni á að
tapa þeirri úrslitaorustu í
lífsbaráttu okkar, sem háð er
söluvettvangi framleiðslunn-
ar.
Yuri Andropov, mesti valdamaður Sovétríkjanna:
Skipar andófs-
mönnum á bekk með
glæpamönnum
Var sendiherra Rússa í Ungverjalandi 1956
YURI ANDROPOV, sem nú stefnir rakleiðis að því að
taka við af Leonid Brezhnev sem valdamesti maður Sov-
étríkjanna, var um langt skeið yfirmaður sovézku leyni-
lögreglunnar (KGB). Hann lét ekki af því embætti fyrr en
sl. vor, er hann var skipaður ritari miðstjórnar kommún-
istaflokksins og síðan hefur hann ásamt Konstantin
Chernenko verið talinn líklegasti eftirmaður Brezhnevs.
Talið er víst, að Andropov hafi látið af störfum sem yfir-
maður KGB gagngert í því augnamiði að losa sig undan því
óorði, sem fer af KGB í vitund almennings í Sovétríkjun-
um, en þeirri stofnun hafði hann stjórnað í 15 ár.
Frá því að Andropov tók við
stöðu flokksritara sl. vor, hef-
ur hann haft miklu betra tæki-
færi en áður til þess að taka
þátt í framkvæmd stjórnar-
stefnunnar en áður. Á meðal
þeirra verkefna, sem hann hef-
ur haft undir höndum sem
flokksritari, er eftirlit með út-
varpi og sjónvarpi en einnig
með útgáfustarfsemi á prenti
jafnt sem menningarmálum
yfirleitt. Þetta var áður í
verkahring Mikhail Suslovs, er
gengið hafður næstur Brezhn-
ev. Suslov lézt 25. janúar sl., þá
79 ára að aldri.
Yuri Andropov er af rúss-
nesku foreldri. Hann er fædd-
ur 15. júní 1914 og virðist frá
upphafi hafa haft allt það til
að bera, sem embættismaður
sovézka kommúnistaflokksins
þarf með. Á unga aldri var
hann forystumaður ungkomm-
únistahreyfingarinnar í Kar-
elíu, landsvæði því, sem er
fyrir austan Finnland. í
heimsstyrjöldinni síðari skipu-
lagði hann skæruliðastarfsemi
að baki víglínunnar, en að
styrjöldinni lokinni gerðist
hann starfsmaður flokksins.
Andropov kom fyrst að
marki fram á sjónarsviðið, er
hann var sendiherra Sovét-
ríkjanna í uppreisninni í
Ungverjalandi 1956. Þar hafði
hann mikil áhrif á gang at-
burða, sem lauk með því að So-
vétríkin sendu skriðdreka inn í
Budapest og kæfðu uppreisn
verkamanna í blóði. Hann
sneri heim frá Ungverjalandi
1957 og varð þá yfirmaður
þeirrar stjórnardeildar í
Moskvu, sem annast samskipti
við önnur kommúnistaríki.
Yfirmaður KGB varð hann
1967.
Sem æðsti yfirmaður lög-
reglunnar í öllum Sovétríkjun-
um hafði Andropov það verk-
efni með höndum að kæfa
niður starfsemi andófsmanna
heima fyrir. Þá skipulagði
hann jafnframt njósnastarf-
semi lögreglunnar heima fyrir
sem erlendis og í því skyni
kom hann upp víðtæku neti af
njósnurum.
í ræðu, sem oft er vitnað til
og flutt var 1973, fullyrti And-
ropov, að andófsmönnum færi
fækkandi í Sovétríkjunum og
að þeir fáu sem gengju lausir,
yrðu settir á bekk með venju-
legum glæpamönnum. Það eru
hér örfáir slíkir menn, sagði
Andropov. Þeir eru enn til á
meðal okkar alveg eins og það
eru enn til þjófar, mútuþegar,
fjárglæframenn og aðrir
glæpamenn. Sagði Ándropov,
að andófsmenn jafnt sem
glæpamenn yllu vandræðum í
sovézku samfélagi og það væri
ástæðan fyrir því, að þeir
„ættu að hljóta refsingu í
algeru samræmi við kröfur
sovézkra laga".
Gott dæmi um það, hvernig
sovézk yfirvöld hafa fylgt
þeirri stefnu eftir, er meðferð-
in á þeim sovétþegnum, sem á
sínum tíma bundust samtök-
um um að fylgja því eftir, að
haldinn yrði í Sovétríkjunum
samningur sá um mannrétt-
indi, sem ríki austurs og vest-
urs undirrituðu í Helsingfors
1975. I hópi þessum voru
nokkrir tugir manna og svo að
segja hver einasti þeirra hefur
verið rekinn í útlegð, ýmist
burt frá Sovétríkjunum eða til
einhvers fjarlægs héraðs inn-
an Sovétríkjanna, þar sem
þeim er gert að dveljast ævi-
langt. Kunnastur þessara and-
ófsmanna er Nóbelsverðlauna-
hafinn Andrei Sakharov, sem
rekinn var frá Moskvu
snemma árs 1980 og verður
síðan að búa í stofufangelsi í
borginni Gorky við Volgu.
I ræðu fyrr á þessu ári
hafnaði Andropov allri „fjöl-
hyggju í stjórnmálum" og
sneiddi með því greinilega að
Samstöðu, hreyfingu verka-
manna í Póllandi en einnig að
þeim hugmyndaágreiningi,
sem nú ríkir við kommúnista-
flokk Ítalíu.
Andropov hefur hins vegar
ferðast mjög víða jafnt í
Austur-Evrópu sem um hinn
vestræna heim. Það verður því
varla sagt, að hann hafi ekki
haft tækifæri til þess að kynna
sér þann hugmyndaheim, sem
ríkir utan Sovétríkjanna.
Hann lauk ekki háskólaprófi
sem ungur maður, heldur sneri
sér strax að verkefnum fyrir
kommúnistaflokkinn. Engu að
síður er hann talinn mjög vel
menntaður maður og kann t. d.
vel ensku, sem er alls ekki al-
gengt á meðal forystumanna
kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna.