Morgunblaðið - 25.01.1983, Blaðsíða 24

28 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 1983
SNJOFLOÐIN A PATREKSFIRÐI
Loftmynd af Patreksfirdi frá Landmælingum íslands. Inn á myndina hafa verið merktir farvegir snjóflóðanna, þess fyrri úr gilinu fyrir midri mynd og þess síðari, sem fór eftir farvegi Litludalsár. Yst
til vinstri, upp af höfninni, er kunnur snjóflóóafarvegur og af þeim sökum eyða í byggðinni á þeim stað. Eins og sjá má hafa verið gerðir varnargarðar í hlíðinni þar til að hlífa húsunum, sem næst
standa.
„Mikill snjór og óvenjulegt veður
valda óvenjulegum snjóflóðum“
Engar heimildir um snjóflóð á þessum stað,
segir Hafliði H. Jónsson veðurfræðingur
„ÞAÐ sem þarna gerðist er í meginatriðum nokkuð Ijóst. Það var mikill
snjór um alla Vestfirði og síðan gerir hann asahláku með mikilli rigningu en
hún eykur mjög óstöðugleikann í snjónum, grefur undan honum og losar
allar festur og bönd neðarlega í snjólaginu. Rigningin þyngir þetta svo að
ofan þar til á einhverju augnabliki verður brestur og allt fer af stað,“ sagði
Hafliði H. Jónsson, veðurfræðingur, þegar hann var spurður um snjóflóðið á
Patreksfirdi og skýringar á því.
Upptökin oftast
á klakalaginu
„Það er vissulega spurning hvar
bresturinn hefur orðið," sagði
Hafliði. „Það er ekki að vita hvort
hann varð á klakalaginu eða hvort
vatnið hefur leitað í gegnum klak-
ann og niður í jörð. Jarðvegur get-
ur látið undan þegar hann er orð-
inn vatnsósa en einfaldasta mynd-
in af þessu er samt sú, að rennslið
hefjist á klakanum og síðan, þegar
hreyfing er komin á allt saman, að
flóðið rífi sig niður úr honum og
taki þá með sér bæði aur og grjót."
Giliö ekki þekkt
sem snjóflóðafarvegur
Hafliði sagði, að á Vestfjörðum
væri fjöldinn allur af snjóflóða-
farvegum og það væri fyrst og
fremst þar, sem menn hefðu uppi
einhvern viðbúnað. „En þegar
snjór er óvenjulega mikill og veð-
ur óvenjulegt, þá verða snjóflóð á
óvenjulegum stöðum. Þetta gil,
sem nú hljóp úr á Patreksfirði, er
ekki þekkt sem snjóflóðafarvegur.
Þess er hvergi getið í skrám yfir
snjóflóð en það hefur þó komið í
ljós eftir þessa atburði, að menn
minnast þess, að þarna hafi orðið
eitthvert hrun. Af þessum sökum
sé ég ekki, að nokkur maður hefði
haft ástæðu út af fyrir sig til að
skipa fólki að forða sér frá gilinu.
Erfitt að meta
snjóflóðahættu
Það var um klukkan tíu á laug-
ardagsmorgni, sem við vöruðum
við snjóflóðahættu en það var al-
menn viðvörun fyrir alla Vestfirði.
Við hér í Reykjavík getum ekki
séð fyrir einstaka farvegi, þar
verður að koma til mat kunnugra
á hverjum stað og allar aðgerðir
verða að byggjast á því. Slíkt mat
getur þó verið ákaflega erfitt. Þótt
menn fari að huga til fjalla þá er
veikleikinn falinn í snjónum og
sést ekki nema grafið sé akkúrat á
honum. A stuttum vegalengdum
getur breytileikinn hins vegar ver-
ið svo mikill, að það er eins og að
ieita að nál í heystakk að rekast á
hann,“ sagði Hafliði.
Hafliði H. Jónsson veðurfræðingur
Snjóflóðahætta utar í Patr-
eksfirði
Snjóflóð hafa oft fallið úr hlíð-
inni yfir Patreksfirði, í bænum
utanverðum, og alveg niður að
höfn. Þess vegna hafa verið gerðir
varnargarðar þar til að beina
hugsanlegu flóði beinustu leið til
sjávar og byggð er engin á því
svæði. Hafliði sagði, að reynslan
væri raunar sú, að snjóflóð yrðu
fremur í giljum en flötum hlíðum,
en hins vegar hlypi fyrr úr þeim
og snjóflóðin þarafleiðandi minni.
I flötum og bröttum hlíðum er um
svokölluð flekahlaup að ræða, stór
hlaup, sem eira engu, sem á vegi
þeirra verður.
Hafliði sagði að lokum, að
snjóflóðahættan á Vestfjörðum
væri ekki liðin hjá en færi þó mjög
minnkandi. Lægðin, sem verið
hefur við landið, er að ganga norð-
ur fyrir og þá tekur við suðvestan-
átt með frosti og er þá þessi
krapa- og hlákuhrina búin í bili.
í skrá, sem Hafliði H. Jónsson hefur tekið saman um snjóflóð á Vestfjörðum,
kemur fram, að á tímanum frá 1181—1980 greina heimildir frá um 180
manns, sem lent hafi í snjóflóðum á Vestfjörðum. Þar af segir, að um
helmingur hafi farist. Þessar tölur munu þó ekki vera nema hluti af raun-
verulegum mannskaða. Þetta línurit, sem Hafliði hefur gert yfir skaðaflóð á
Vestfjörðum frá 1581—1980 er einkum athyglisvert fyrir þá fjölgun, sem á
þeim hefur orðið eftir 1880 og cinkum eftir 1930. Telur Hafliði þá skýringu
hugsanlega, að menn séu farnir að byggja á þeim stöðum, sem fyrri tíma
menn töldu varasama með tilliti til snjóflóða.