Morgunblaðið - 25.02.1983, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1983
í urð hrakinn
Leíkiist
Bolli Gústafsson
í Laufási
Leikfélag Akureyrar:
BRÉFBERINN FRÁ ARLES
Höfundur: Ernst Bruun Olsen.
Leikstjórn: Haukur J. Gunnarss.
Búningar:
Leikmynd og Svein Lund Roland.
Gerð leikhljóða, lýsing og mynd-
vörpun: Viðar Garðarsson.
Þýðing: Úlfur Hjörvar.
Einhver hvimleiðasta grillan í
þessu þjóðfélagi er landskjálka-
grillan. Hún birtist í ástæðu-
lausri vanmetakennd margra
þeirra, sem búa utan marka höf-
uðborgarinnar, og votti af oflæt-
istilhneigingu annarra. Hér er
um að ræða sálfræðilegt og
mannfræðilegt viðfangsefni,
meðan er við lýði, en því miður
ætlar grillan sú arna að verða
lífseig og báðum um að kenna,
höfuðborgarbúum og dreifbýlis-
mönnum. Mætti nefna margt til
stuðnings þeirri fullyrðingu, en
hér er ekki vettvangur til þess.
Ástæða er þó að geta þess, að
þegar þingeyskur sveitaprestur
við Eyjafjörð sest niður til þess
að fjalla um leiksýningu á Akur-
eyri, þá kemst hann eins og af
sjálfu sér í sóknarham, vill sýna
fram á að sú menningar- og
listamiðstöð, sem er skammt
undan við fjarðarbotninn, hafi
einhverju að miðla almenningi
til andlegrar uppbyggingar og
listrænnar svölunar. Raunin er
sú, að þangað er ýmislegt nýti-
legt að sækja annað en KEA-ost,
Iðunnarskó og Hekluúlpur, og
margt er gert með þeim hætti,
að sómi er að. Það er t.d. óþarft
að tönnlast lengur á því, að at-
vinnuleikhúsið á Akureyri
standi leikhúsunum í Reykjavík
fyllilega á sporði. Það sem meira
er: Akureyrarleikhúsið fer sínar
eigin leiðir í verkefnavali. Jafn-
vel gerast þau nýmæli, að Þjóð-
leikhúsið hefur séð ástæðu til
þess að færa sér í nyt þau verk,
sem sviðsett hafa verið hér
nyrðra, sbr. Jómfrú Ragnheiði í
nýrri leikgerð Bríetar Héðins-
dóttur. Og enn hefur LA færst
mikið í fang og sviðsett nýstár-
legt leikrit um hollenska list-
málarann Vincent van Gogh, eft-
ir Danann Ernst Bruun Olsen.
Sýningin er með þeim brag, að
hrifnæmum áhorfanda þykir
heldur súrt í broti, að ekki skuli
fleiri Iandsmenn fá notið hennar
en horfur eru á. Engar aðstæður
eru til þess að ferðast með leik-
ritið vegna of mikils kostnaðar,
enda varð mikið tap á gestasýn-
ingu félagsins á Atómstöðinni f
Þjóðleikhúsinu fyrr á þessum
vetri, þótt færri fengju þar sæti
en vildu. Hitt væri því nær, að
fólk úr fjarska legði leið sína til
Akureyrar og styrkti með því
samband og bætti sambýli þeirr-
ar litlu fjölskyldu, sem byggir
fsland, og legði þannig sitt af
mörkum, til þess að uppræta
grilluna. Það er óneitanlega ým-
islegs annars að njóta í leiðinni,
ef ferðin er vel skipulögð. Raun-
ar er þetta málefni, sem varðar
ferðaskrifstofur og flugfélög, og
væri sannarlega óhætt fyrir þá
aðila að huga að fleiru en skíða-
brekkum og megrunarfæði, þeg-
ar hvatt er til ferðalaga um
landið að vetrinum.
Nú eiga menn þess kost að
fara nær eina öld aftur í tímann
í leikhúsinu á Akureyri og
staldra við um stund í bænum
Arles í Suður-Frakklandi. Þar
hugðist einn af brautryðjendum
expressjónismans, van Gogh,
setja á fót vinnustofu og sambýli
myndlistarmanna. En íbúar Arl-
es voru haldnir landskjálka-
grillu og vildu alls ekki skilja
þennan undarlega, tilfinninga-
næma listamann, sem ekki var
reiðubúinn að binda bagga sina
sömu hnútum og samferðamenn.
„Hann rak sig óþyrmilega á það
sama og íslenski myndlistar-
maðurinn, Sæmundur Hólm, „að
margur í mannslíki/ moldvörpu-
andi/ sig einn sénan fær,
—/ hann sér ekki lengra./ Nær-
sýnni skepnu/ nærri það stend-
ur/ sýnist sér smærra,/ því sjálf
er hún nær.““ Þessi lýsing
Bjarna Thorarensen á raunar
vel við íbúana í Arles, sem alls
ekki vildu skilja einfarann og
afburðamanninn van Gogh, að
undanskilinni einni fjölskyldu,
sem við stöndum öll í mikilli
þakkarskuld við. Það var fjöl-
skylda bréfberans Joseph Roul-
in. Svíinn Björn Bexelíus komst
svo að orði um Roulin: „Hann
var yfirlýstur stuðningsmaður
Parísarkommúnunnar, „fyrstu
sósíalísku byltingarinnar", í
Frakklandi 1871. Uppruni hans
virtist ekki tryggja honum
boðsmiða beint inn í listasögu
heimsins. Og enn síður inn í nú-
tímaleikbókmenntir. En þetta
varð heimsfræg persóna og
milljónir manna þekkja hann í
sjón. Danski rithöfundurinn, út-
varps- og sjónvarpsmaðurinn
Ernst Bruun Olsen hefur áreið-
anlega dregið fram markverð-
Van Gogh (Viðar Eggertsson) og bréfberinn Roulin (Þráinn Karls-
son).
Madame Roulin (Sunna Borg) og bréfberinn Roulin (Þráinn Karls-
son).
ustu eðlisþætti hans i leikhand-
ritinu að „Bréfberanum frá Arl-
es“. Með því að bjóðast til að
sitja fyrir ásamt fjölskyldu sinni
veitti þessi maður Vincent van
Gogh tækifæri til að þróa hug-
myndir sínar um líkams- og and-
litsmyndir."
Leikrit Olsens er unnið af
mikilli kostgæfni og hugkvæmni.
Hann mun snemma hafa kynnt
sér bréf og dagbækur van Goghs.
Er á það bent í leikskrá, að sú
lesning hafi haft mikil áhrif á
hann, ekki síst vegna þess að
hann hafi alist upp f smábæ á
óróatfmum í stjórnmálum. „Þeg-
ar hann las um óróatfmana í
Frakklandi 1880—90, sá hann
hliðstæðurnar við barnæsku
sjálfs sín á Lálandi á fjórða ára-
tugnum. Hann gat í huganum
borið saman verkamannaupp-
reisn á Lálandi og Parísar-
kommúnuna 1871. í framhaldi af
þessu varð til leikritið um van
Gogh og lífið í Arles.“ Þessi er
bakgrunnur verksins, sem óneit-
anlega hefur sterk áhrif og kem-
ur glöggt fram í samtölum og
ýmsum viðbrögðum. En pólitísk
ólga dregur ekki úr fordómum og
þess geldur hinn ástríðufulli
„samhjálpar"- og „sameignar-
sinni" Vincent van Gogh. Hann
sér hugsjónir sínar hrynja vegna
ofstækis og þröngsýni bæjarbúa
í Arles. Þá gefur hann sig allan á
vald listinni hvattur af bréfber-
anum drykkfellda, sem veitir
honum föðurlegan styrk. Sam-
band van Gogh og bréfberafjöl-
skyldunnar getur af sér fallega
sögu og lærdómsrfka, þótt átak-
anleg sé hún. Það er reisn yfir
þessu verki og mjög vel að því
Borgarfjörður:
Leikdeild Umf.
Stafholtstungna
frumsýnir „Hvað
er í blýhólknuma
Hraunbæ, Noróurárdal, á þorra 1983.
Hér lætur fólk ekki deigan
síga. Það rífur sig upp í fárviðri
og stórflóðum og æfir leikrit af
kappi. Já, og ekkert minna en
hið þekkta verk Svövu Jakobs-
dóttur, Hvað er í blýhólknum.
15 leikendur og 20 aðstoðar-
menn hyggjast færa þetta verk
á svið til frumsýningar laugar-
daginn 26. febrúar kl. 21.00 í fé-
lagsheimilinu að Varmalandi í
Borgarfirði undir stjórn hins
ágæta leikstjóra, Sigurbjargar
Árnadóttur sem einnig hefur
séð um gerð leikmyndar. Það
eru félagar úr Leikdeild UMF
Stafholtstungna sem færa þetta
verk á svið. Aðalhlutverk eru í
höndum Inger Traustadóttur og
Birgis Haukssonar. í næstu
viku eru þrjár sýningar fyrir-
hugaðar, 1., 3. og 5. mars, kl.
21.00 öll kvöldin. Þetta er fjórða
verkefni leikdeildarinnar á 7 ár-
um fyrir utan smærri verk.
Leikdeildin var stofnuð 3.
febrúar 1977.
Og mitt í þessu bregður fólk á
leik og heldur þorrablót með
heimafengnu efni og kemur fólk
um langan veg til sinnar heima-
byggðar til að gleðjast með
okkur. Þetta gerir fólk ekki
nema með heilbrigða sál í
hraustum líkama, því heldur
hefur okkur þótt vera stórviðra-
Leikdeild Umf. Stafholtstungna sýnir „Hvað er í blýhólknum" eftir Svövu Jakobsdóttur í Félagsheimilinu að
Varmalandi. Á myndinni eru Þórdís Þorvaldsdóttir, Þorsteinn Gíslason og Guðmundur Finnsson í hlutverkum sínum
í leikritinu. (Ljóam.: Leopold.)
samt hér í vetur og eru bændur
uggandi um sinn hag ef ekki
vorar sæmilega á klakabunka á
túni og engi þar sem sópast
hafa burt girðingar á stórum
svæðum og aur og grjót orðið
eftir á ræktuðum löndum. En
þrátt fyrir allt horfir fólk fram
á veginn með bjartsýni um betri
tíð, þjóðlíf og batnandi — þing.
Já pólitíkin er farin að læðast
hjá garði og þingmenn koma til
okkar af varfærni eins og þeir
séu að reyna við styggan hest,
með beislið fyrir aftan bak og
brauðið í hendinni eins og segir
í sögu Péturs Gunnarssonar.
Vinnubrögð Alþingis eru væg-