Morgunblaðið - 04.03.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MARZ 1983
Ári of seint
eftir Steindór Stein-
dórsson frá Hlöðum
Á Alþingi hefir Albert Guð-
mundsson ásamt 11 þingmönnum
úr öllum flokkum borið fram
frumvarp til breytinga á skatta-
lögum þess efnis, að skattskyldar
tekjur elli- og lífeyrisþega skyldu
lækkaðar um helming til skatt-
skyldu frá núgildandi skattstiga.
Þetta eru fagnaðartíðindi öllum
landslýð, þótt ekki væri vegna
annars en þess, að svo stór hópur
þingmanna úr öllum flokkum
skuli hafa sameinast um réttlæt-
is- og mannúðarmál. Er það til
hróss þinginu, sem annars hefir
þótt um margt miður vel gefið. Að
vísu er ekki enn kunnugt um örlög
þessa frumvarps, en að óreyndu
verður það ekki dregið í efa, að
það muni hljóta jákvæða af-
greiðslu, en verði hvorki fellt né
látið kafna í önnum hinna síðustu
þingdaga. En mér verður á að
spyrja: Hvers vegna var frumvarp
þetta ekki borið fram á síðasta
þingi, á ári aldraðra, og ekki fyrr
en komið er að lokum þessa þings?
Ekki ætla ég að gera lítið úr
þeim samþykktum og atgerðum,
sem orðið hafa til að bæta hag
aldraðra, enda þótt mér hafi þótt
of mikill skrifstofukeimur og
„En hitt fullyrði ég, og er
ekki einn um þá skoðun, að
þetta frumvarp, ef að lögum
verður, er meira virði sem
réttarbót handa öldruðum en
allt hitt, sem gert hefur ver-
ið.“
nefndabragð að mörgu, sem gert
hefir verið. En hitt fullyrði ég, og
er ekki einn um þá skoðun, að
þetta frumvarp, ef að lögum verð-
ur er meira virði sem réttarbót
handa öldruðum en allt hitt, sem
gert hefir verið.
Skattamál hinna öldruðu hefði
átt að vera fyrsta atgerðin þeim
til handa, og sú atgerð kostaði
raunar lítið annað en eitt penna-
strik á Alþingi. Auðvitað þýðir
skattfrelsi aldraðra einhvern
tekjumissi í ríkissjóð í krónum
talið, en því fylgir líka margvís-
legur sparnaður á öðrum sviðum,
sem ég kann ekki að rekja hér. Að
ógleymdu því, sem vissulega mun-
ar mestu, að með því að létta
sköttum af öldruðum, sýndi ríkis-
valdið þakklætisvott til þeirra,
sem borið hafa hita og þunga
dagsins meginhluta þessarar ald-
ar. Vér sjáum hvarvetna í kring-
um oss framfarir, og vitum um
stórkostlega bætt lífskjör þjóðar-
innar á þessari öld, en hverjum er
það að þakka fremur en þeim kon-
um og körlum, sem nú eru komin á
aldur elli- og lífeyrisþega. Því
fólki, sem lagt hefir fram alla sína
krafta, meðan einhverjir voru, til
þess að skapa það þjóðfélag, sem
vér nú lifum í, og þau lífsgæði er
vér njótum, og svo mun það verða
um ókomnar aldir, gamla fólkið
hefir búið í haginn fyrir yngri
kynslóðina. Þessu verður ekki
móti mælt.
Hér fyrrum þótti það löngum
ræktarleysi og jaðra við ill-
mennsku þegar uppkomin börn
þrælkuðu gamia foreldra og létu
þá á alla lund lifa við sult og
seyru, ónot og illhryssing, sem því
miður var alltof algengt, og vér
finnum of mörg dæmi um.
Nú hefir þjóðfélagið létt fram-
færsluskyldunni af börnunum að
verulegu leyti. Elli- og lífeyrisþeg-
ar eru nú í raun réttri foreldrar
þjóðarinnar. Það fólk hefir auk
erfiðis síns goldið skatta sína og
skyldur um áratugi, og meira að
segja beinlínis keypt sér lagalegan
rétt til framfærslulífeyris. En svo
Steindór Steindórsson
kemur ríkisvaldið með skattaklær
sínar og lætur greipar sópa um
tekjur gamla fólksins.
Frumvarp þeirra Alberts er
spor í rétta átt til að afnema rang-
læti, en það gengur raunar of
skammt. Lífeyris- og ellilaun eiga
að vera skattfrjáls með öllu, slíkt
er bæði rökrétt og réttlætismál.
En þegar fyrsta sporið er stigið
má vera, að ekki líði á of löngu uns
verkið verður fullkomnað.
En ríkið er ekki eitt um skatt-
heimtuna. Sveitarfélögin eru litlu
mildari í því efni, og auk útsvars-
ins heimta þau fasteignaskatt af
íbúðum gamalmenna, sem gerir
þeim oft ókleift að búa í þeim, og
hrekur þau sárnauðug á eitthvert
hæli, eða jafnvel út á Guð og
gaddinn. Fasteignaskattur sveit-
arfélaganna er í sjálfu sér hið
mesta ranglæti, þar sem hann er
lagður á eigin íbúðir, sem oft eru
að mestu í skuld. En hvergi kemur
hann þó jafnilla við og við gamal-
menni, sem engar tekjur hafa aðr-
ar en ellilífeyri sinn.
Nýlega var frá því skýrt í út-
varpi, að Neskaupstaður hefði um
langan aldur ekki lagt útsvar á þá,
sem náð hafa ellilífeyrisaldri.
Kannski er Neskaupstaður auðug-
asta sveitarfélag landsins, þó að
ég trúi því varla, en hvort sem
sveitarfélagið er auðugt eða ekki,
hefir það gefið þarna fordæmi,
sem önnur sveitarfélög og ríkis-
valdið sjálft ættu að fylgja.
Það er komið undir þinglok. Nú
reynir á dug og drengskap þing-
manna, að skila þessu frumvarpi
heilu í höfn.
Þá þingmenn, sem tálma fram-
gangi þessa frumvarps, hvort
heldur með töfum eða atkvæðum
sínum kveð ég með orðum skálds-
ins:
„Skal mitt hróp af heitum dreyra
himininn rjúfa kringum þig."
Og undir það munu taka þær
þúsundir réttsýnna manna, sem í
landinu búa. Og vel mega þeir
kunna að beina atkvæðum sínum
við næstu kosningar til þeirra,
sem betur vildu og gátu.
Steindór Steindórsson.
Press 1983
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Samtök fréttaljósmyndara
hafa haldið nokkrar sýningar á
starfsvettvangi sínum á und-
anförnum árum, allar í Nor-
ræna húsinu að ég held. Nú eru
þeir aftur á ferðinni og í þetta
skipti með stóra sýningu að
Kjarvalsstöðum, og trúlega
verða þeir sýningarvettvangur
þeirra í framtíðinni, því að
húsið býður upp á mikla og
sveigjanlega möguleika varð-
andi umfang sýninga.
Sýningar fréttaljósmyndara
hafa því miður ávallt staðið
óskiljanlega stutt yfir eða
varla meira en eina helgi, og
því hefur sá, er ritar, misst af
tveimur þeirra og hefur þannig
ekki æskilegan samanburð. En
hann hefur hins vegar skoðað
fjölmargar svipaðar sýningar
erlendis og byggir umfjöllun
sína á þeirri sjónreynslu.
Raunhæfast er, að slíkar
sýningar séu haldnar reglulega
á eins eða tveggja ára fresti og
jafnan á svipuðum tíma, því að
þá er allt skipulag þeirra auð-
veldara. Fjölmiðlaljósmyndar-
ar hljóta að hafa gott af því að
taka þátt í þessum sýningum
til að stokka upp spilin og bera
saman margvísleg vinnubrögð
og ólík viðhorf. Alveg er víst að
útkoman verður aldrei eins á
milli ára vegna þess að jafnan
er úr nógu nýju að moða, og sá
er á bestu myndirnar eitt árið
getur átt miðlungsmyndir það
næsta. Slíkt eiga menn ekki að
stetja fyrir sig heldur leggja
metnað sinn í sem almennastri
þátttöku. Á tíu ára fresti væri
svo hægt að gera úttekt á ára-
tugnum og vanda þá sérstak-
lega til sýningarinnar.t.d. með
strangri myndskoðun (sbr. rit-
skoðun).
í formála sýningarskrár
kemur m.a. fram þessi setning
úr penna formanns Blaða-
mannafélags íslands, Ómars
Valdimarssonar „að hér sé
sýnt sumt af því athyglisverð-
asta, sem fyrir myndavélaaugu
fréttaljósmyndara hefur borið
á síðustu mánuðum og misser-
um“. Gott ef rétt væri, en þetta
stenst því miður ekki, vegna
þess að sumar myndanna eru
allt að því áratugs gamlar, og
margt mynda eru nokkurra
ára. Hér þurfa að gilda ákveðn-
ar reglur, sem alls ekki má
bregða út af, því að þá dettur
botninn úr fyrirtækinu. Þá er
fullmikið um myndir, er ekki
geta talist fréttaljósmyndir
heldur einmitt „ímynd veru-
leikans" og þannig séð tóm-
stundastarf ljósmyndarans eða
æfingagrundvöllur. Þar eru
menn að spreyta sig í gerð
listrænna ljósmynda, sem er
annað svið, vísa ég til og minni
á, að góð fréttaljósmynd getur
að sjálfsögðu talist mikil list.
Eins og sýningin kemur fyrir
sjónir, þá er hún helst til sund-
urlaus. Séu menn með þessu að
leita að fjölbreytni, þá er það
misskilningur, því að forsenda
fjölbreytni á slíkri sýningu er,
að sem flestir þættir frétta-
ljósmyndunar séu virkjaðir.
Hér vantar t.d. hvers konar
íþróttamyndir, sem oft eru
bráðskemmtilegar, — myndir
frá ýmsum listviðburðum, t.d.
frá Listahátíð sl. ár o.fl. o.fl.
Auðvitað er sá möguleiki
fyrir hendi að taka stundum
ákveðin þemu fyrir og bregða
ljósi á þau frá ýmsum hliðum
til samanburðar, en það er allt
annað mál.
Sýningarskráin er veikasti
hlekkurinn, hún er nær ein-
ungis auglýsingar, og svo er
hún lítt aðlaðandi fyrir augað.
Formálar nokkurra framá-
manna í blaðamannaheiminum
næsta hverfa, og þátttakenda-
skráin um leið. Þó mætti halda
að góðir umbrotsmenn væru
allt í kringum fréttaljós-
myndara! En máski þótti
óþarfi að leita ráða þeirra.
Engar upplýsingar um mynd-
irnar eru í skrá og margar
myndir á veggjum illa merktar
ef nokkuð. Einfaldast er að
númera allar myndir og tíunda
nöfn og aðrar upplýsingar skil-
merkilega í skrá. Slíkar um-
búðir sýningar hefðu getað
gengið fyrir hálfri öld en ekki
árið 1983.
Á sýningunni blasa við skoð-
endum fréttamyndir, viðtals-
myndir, tískumyndir, ásamt
hvers konar tilraunum til list-
rænna úrlausna. Daglegur
vettvangur í borg, kauptúni,
sveit — mannamót, pólitískur
vettvangur og margt fleira
bitastætt til ljósmyndunar. Er
inn í vestursal er komið getur
fyrst að líta ágætar manna-
myndir eftir Jim Smart, (Helg-
arpósturinn), kostulegar eru
myndir hans af skáldinu Sig-
urði Pálssyni, Erró og Valtý
Péturssyni, — þá ekki síður af
stórmógúl peningafurstanna,
Rolf Johansen, innan um kræs-
ingar í öldurhúsi, horfandi á
kræsilega frammistöðustúlku
gegnum kolsvört mafiosagler-
augu. Fréttamyndir Guðjóns
Einarssonar, Róberts Ágústsson-
ar, (Tíminn), Sveins Þormóðs-
sonar, Kinars Ólafssonar, Kmils
Þórs, Gunnars V. Andréssonar,
(Dagbl.Vísir), Kristjánanna Ein-
arssonar og Klíassonar svo og
Ragnars Axelssonar (Morgun-
blaðið) eru dæmi um ágætar
fréttamyndir eins og þær eiga
að vera á slíkri sýningu. Mjög
eru mér minnisstæðar myndir
Ragnars Axelssonar úr Eldeyj-
arleiðangrinum. Jens Alexand-
ersson leggur full-mikla
áherslu á „portrett“-myndir
því að fréttaljósmyndir hans
eru engu síðri og eiga ólíkt bet-
ur heima á sýningunni. Hörður
Vilhjálmsson kynnir ágætar
myndir og listrænar en þær
segja engar almennar fréttir,
sama má segja um myndir
Björgvins Pálssonar hins vegar
er þessu öðruvísi farið með
myndir Sigurðar Þ. Sigurðsson-
ar, en þar haldast gæði og
fréttagildi í hendur (allir Sjón-
varpið). Bjarnleifur Bjarn-
leifsson (Dagbl.Vísir) á ágætar
myndir úr leikritinu um Línu
langsokk — þar fær leiklistin
sitt, og fréttamyndir hans eru
mikið augnayndi. Það er nokk-
uð spursmál hvort stílfærðar
litmyndir Ragnars Th. Sigurðs-
sonar (Vikan) eigi heima á sýn-
ingunni þótt athyglisverðar
kunni að vera og myndir þeirra
Braga Guðmundssonar og Elías-
ar Snælands Jónssonar eru of
gamlar þótt góðar séu. Tísku-
myndir Friðþjófs Helgasonar
(Dagbl.Vísir) í svart-hvítu eru
fágætlega vandaðar líkast til á
heimsmælikvarða. Myndir
Emilíu Bjargar Björnsdóttur
(Morgunblaðið) frá rokkhátíð í
Vesturbænum eru magnaðar
og vel útfærðar og vöðvarækt-
arparið fellur vel inn í heild-
ina. Páll Stefánsson Iceland
Review) gerir myndir í háum
gæðaflokki en myndir Árna Sæ-
berg, Tíminn) geta naumast
talist fréttamyndir svo sem
maður skilur hugtakið. Þá fann
ég engar myndir eftir tvo ljós-
myndara frá Þjóðviljanum sem
þó eru á skrá og veit ég ekki
hvað veldur.
Það er alveg víst, að stétt ís-
lenskra fréttaljósmyndara á að
skipa mörgum mjög færum
einstaklingum og vegur þeirra
á eftir að aukast á næstu árum.
Frágangur myndanna þótti
mér í heild mjög góður og í
hróplegri andstöðu við hnökr-
ana sem ég taldi upp í fyrstu.
Til næstu sýningar er áríðandi
að gera sömu kröfur yfir alla
línuna þ.e. hvað snertir fram-
kvæmd sýningarinnar. Það
hlýtur og að vera takmarkið að
allar myndirnar á slíkum sýn-
ingum hafi birst í fjölmiðlum
viðkomandi — annars er farið
út fyrir sviðið svo sem fyrr seg-
ir.
Svo er einungis eftir að
þakka fyrir sig ...