Morgunblaðið - 04.03.1983, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MARZ 1983
23
Gæöamál kanadíska fiskiðn-
aðarins í miklum ólestri
— segir Pétur Gissurarson, sem unnið
hefur vestra undanfarin tvö ár
„GÆÐAMÁL kanadíska fisk-
iðnaðarins eru í verulegum ólestri
og er ástandið þar sínu verra en
hér á landi. Stafar það aðallega af
því hve illa er farið með fiskinn í
löndun og um borð í togurunum,
einkum þegar mikið fiskast. Kan-
adamenn hafa hins vegar flotið á
magninu í stað gæðanna hingað til,
en nú hillir undir breytingu í þeim
efnum,“ sagði Pétur Gissurarson,
meðal annars í samtali við Morg-
unblaðið, en hann er fyrrum skip-
stjóri og stýrimaður hér við land,
en hefur að undanfornu unnið hjá
kanadískum sjávarútvegsfyrir-
tækjum.
Aðstoðaði við kassa-
væðingu og stundaði
eftirlitsstörf
Ég fór til Kanada fyrir rúm-
um tveimur árum eða í október
1980 og vann þá fyrst hjá fyrir-
tækinu H.B. Nickerson and Sons
Ltd. í Nova Scotia. Það er mjög
stórt fyrirtæki á okkar mæli-
kvtirða, en þó ekki kanadískan.
Það er með 12 togara í gangi,
stóran hörpudisksflota, mörg
frystihús, stór og smá og síldar-
verkun svo eitthvað sé nefnt og
kaupir meðal annars fisk af
smábátasjómönnum. Fyrst í
stað aðstoðaði ég fyrirtækið við
kassavæðingu í skipum þess, en
það hefur gengið erfiðlega og nú
eru aðeins 5 elztu skipin með
kassa, 900 til 1.000 hvert. Síðan
lá leið mín til National Sea Pro-
ducts, sem er mjög stórt fyrir-
tæki með 36 til 38 togara og með
eitt stærsta og fullkomnasta
frystihús í Kanada, en það er í
Lunenburg í Nova Scotia og vinn
þar við eftirlitsstörf við meðferð
fisksins, bæði um borð í skipun-
um og í landi, eingöngu i St.
John á Nýfundnalandi.
Gæðaeftirlit
nánast ekkert
Það er opinber staðreynd að
kanadískur fiskiðnaður er veru-
lega styrktur af ríkisstjórninni,
en hún hefur ekki fylgt styrk-
veitingum sínum eftir, þannig að
þær raddir hafa heyrzt, að það
hafi verið undir hælinn lagt
hvort styrkirnir hafa farið til
þess, sem þeir hafi verið veittir.
Þá hefur ekki verið um neitt
gæðaeftirlit að ræða og á Ný-
fundnalandi er í raun ekkert
gæðamat, þannig að sjómenn fá
sama verð fyrir allan fisk, sem
nær ákveðinni stærð. Fiskmatið
er í höndum verkenda sjálfra,
sem í flestum tilfellum eiga
einnig skipin, þannig að eigend-
ur fyrirtækjanna semja nánast
um fiskverð við sjálfa sig og eiga
þá gjarnan í nokkrum útistöðum
við verkalýðsfélögin. H.B. Nick-
erson borgar til dæmis um 5,30
krónur fyrir kílóið af fyrsta
flokks fiski og örlítið meira fyrir
kassafisk. Litlu hærra verð er
síðan til smærri báta og þeirra
sem veiða í þorskgildrur.
Fiski landað með
loftsugum og
heykvíslum
Gæðamálin eru í miklum
ólestri hjá Kanadamönnum og
mun verra ástand þar í þeim
efnum en hjá okkur. Það er
margt, sem veldur því, meðal
annars mjög mikill afli, einkum
á miðunum út af Labrador yfir
vetrartímann, þar sem algengt
er að 30 til 50 lestir fáist í hali
eftir 20 til 30 mínútna tog.
Vegna þess hve holin eru stór og
sjórinn kaldur, eða neðan við
frostmark, bíður oft mikið af
fiski klukkustundum saman á
dekki í allt að 20 stiga frosti áð-
ur en gert er að honum. Því fer
frostið jafnvel aldrei úr fisk-
inum og þar sem lestir eru oftast
kældar er honum jafnvel landað
stokkfreðnum. Löndunin er síð-
an með þeim hætti, að þeir
hleypa úr stíunum niður í steis-
inn og ryðja fiskinum að loft-
sugu með tveggja arma heykvísl-
um og skiptir þá ekki máli hvar
stungið er í fiskinn. Sömu að-
ferðir eru síðan notaðar í fisk-
móttökunni. Með loftsugunni er
fiskinum landað frá borði og inn
í móttökuna og á leiðinni nær
hann allt að 100 kílómetra hraða
og verður þá oft fyrir höggum
líkt og hann félli úr 10 til 12
metra hæð niður á steinsteypu.
Það er augljóst hvernig svona
meðferð fer með fiskinn. Það
hefur fyrst og fremst verið
magnið, sem þeir Kafa flotið á
ekki gæðin, enda hefur fiski-
gengd aukizt verulega eftir út-
færslu landhelginnar í 200 mílur
og er mikil smáfisksgengd á
sumum miðunum og nokkuð al-
gengt að um helmingur aflans sé
undir 50 sentimetrum. Hafa þeir
iðulega lent í erfiðleikum við að
selja smáfiskinn. Mest af fisk-
inum hefur verið unnið í saltfisk
og blokk en lítið í neytendaum-
búðir.
Opinber eftirlits-
og skipulagsnefnd
að störfum
Nú hefur opinber nefnd starf-
að að myndun opinbers gæðaeft-
irlits og eftirliti með notkun
fjárstyrkja á annað ár. Mun hún
fylgjast með því að opinberir
styrkir séu notaðir til þess, sem
þeir hafa verið veittir og reyna
að koma með tillögur til úrbóta í
gæðamálum. Búizt er við tillög-
um frá henni í vetur. Flest fisk-
vinnslufyrirtæki eru mjög vel
vélvædd, en kunnáttu virðist
skorta til að ná góðri nýtingu og
gæðum. Mikill áhugi er meðal
Kanadamanna að taka upp ís-
lenzkan gæðastaðal, þeir vitna
mikið í íslenzkan fiskiðnað og
fylgjast mjög náið með honum.
Takist þeim að koma gæðamál-
um sínum í viðunandi horf, tel
ég ekki vafa á því, að þeir gætu
veitt okkur mjög harða sam-
keppni og jafnvel hreinlega
sparkað okkur út af Bandaríkja-
markaðinum í krafti magns og
lægra verðs,“ sagði Pétur.
Þórir S. Gröndal skrifar frá Bandaríkjunum:
Hvalræði í Ameríku
Ekkert er eðlilegra en að
okkur íslendingum finnist ís-
land vera þungamiðja heimsins.
Einu sinni sem endranær kom
þetta vel í ljós síðustu dagana
fyrir atkvæðagreiðsluna frægu,
þegar einn íslenzkur þingmaður
reið baggamuninn, og bjargaði
þar með þúsundum hvallífa.
Við, sem í Barbaríinu búum,
fylgdumst með málinu í íslenzku
blöðunum. Við lestur þeirra
hefði verið hægt að álykta, að
augu alheims og sér í lagi Amer-
íku hvíldu á íslandi og þeim
ákvörðunum, sem þar yrðu tekn-
ar um örlög hvala heimsins.
Manni skildist líka, að útflutn-
ingsverzlunin, og reyndar einnig
öll afkoma landsins, héngi á blá-
þræði og allt væri undir því
komið, að rétt ákvörðun væri
tekin.
í Flórída búa 10 milljónir
manna og þangað koma árlega
rúmar 40 milljónir ferðafólks.
Fjöldi veitingastaða er gífurleg-
ur og hér eru étin feiknin öll af
fiski. Fylkið er einn bezti mark-
aður fyrir íslenzka fiskinn og
áætlar greinarhöfundur, að
hann sé seldur hér árlega fyrir
um $20 milljónir. Til samans
seldu islenzku fyrirtækin fyrir
rúmlega $300 milljónir 1982, svo
að hluti Flórída er hreint ekki
svo lítiíl. Undirritaður hefir
aldrei séð hér neitt minnzt á
mótmælaaðgerðir gegn þeim,
sem selja fisk frá íslandi. Hann
hefir heldur ekki séð minnzt á
atkvæðagreiðsluna frægu í fjöl-
miðlum hér.
En nú skulum við bregða pínu-
lítið á leik. Segjum svo, að mál
þetta hefði vakið eins mikla at-
hygli í Vesturheimi og íslenzku
dagblöðin gáfu í skyn. I þykjust-
unni skulum við ímynda okkur,
hvað hefði getað gerzt hérna í
henni Ameríku út af hvalamál-
inu mikla.
Frá fréttaritara Morgunblaðs-
ins í Flórída: Dagana fyrir at-
kvæðagreiðsluna á Alþingi
magnaðist mjög spennan í land-
inu og um fátt annað var rætt
manna á milli. Hvalirnir eru hér
mjög elskuð o^ dáð dýr eins og
allir vita. Málið var á forsíðum
dagblaða og var einnig ítarlega
sagt frá því í öðrum fjölmiðlum.
1 gegnum allt þetta fékk ísland
feiknarlega landkynningu, sem á
eflaust eftir að hafa mjög heilla-
vænleg áhrif á þunga ferða-
mannastraumsins til landsins á
næstu árum.
Mikill viðbúnaður var um land
allt til að snúast gegn íslenzkum
afurðum og hagsmunum, ef Al-
þingi skyldi ákveða að hvalveiði-
banninu yrði mótmælt. Skipu-
lagðir hópar voru til reiðu í bæj-
um og borgum, og átti fyrst að
hefja mótmæli við öll veitinga-
hús, sem framreiddu íslenzkan
fisk. Kröfuspjöld með ýmsum
áletrunum voru til taks eins og
„Hvaldrápararnir geta étið sinn
eigin þorsk“ og „Björgum hvaln-
um — verzlum ekki við Island."
Samtök salernishreinsara á
Kennedy-flugvelli lýstu yfir því,
að þeirra menn myndu neita að
hreinsa salerni Flugleiðavéla, ef
ísland myndi ákveða að halda
áfram hvaladrápi. Áform voru
einnig uppi um það að fara í eins
konar „Keflavíkurgöngur" að
fiskstöðvunum íslenzku í Penn-
sylvaniu, Maryland og Massa-
chusetts. Þúsundir manna voru
búnar að gefa vilyrði um að taka
þátt í þessum mótmælagöngum.
Slagorðið átti að vera: „Burt með
íslenzkar fiskstöðvar af banda-
rískri grund.“
Þegar fréttist um úrslit at-
kvæðagreiðslunnar, gerðu marg-
ar sjónvarpsstöðvar hlé á reglu-
legum útsendingum til að segja
þessa stórfrétt. I sumum borg-
um, eins og t.d. Washington,
þusti fólk út úr húsum og safn-
aðist saman á götuhornum til að
fagna úrslitunum. Sjónvarps-
stöðvar sendu menn til að taka
upp viðtöl við marga borgara.
Frá langflestum geislaði mikill
Iéttir og ánægja. Sagðir voru
margir fallegir hlutir um Island
eins og „I love the whales and I
love Iceland", „God bless Gísla-
son“ o.s.frv.
John Smith, öldungadeildar-
þingmaður, kvaddi sér hljóðs
utan dagskrár, þegar um úrslitin
fréttist. Fór hann mörgum fögr-
um orðum um það, sem hann
kallaði „þessa drengilegu og
óeigingjörnu ákvörðun" Islend-
inga. Hann kvað það skyldu
Bandaríkjanna að launa Islandi
drengskapinn með einhverju
framlagi eður gjöf. „Hvernig
væri að gefa þeim nýja flug-
stöðvarbyggingu?" spurði hann
þingheim. Var þá kallað fram í,
að það væri búið að því. „Hvað
þá um álbræðslu, þörunga-
vinnslu eða járnblendi?" Honum
var sagt, að landsmenn ættu eitt
stykki af hverju. Stakk hann þá
upp á, að landinu yrði gefin gler-
verksmiðja og var það samþykkt
með lófataki.
Forráðamenn „Long John
Silver“ fish and chips-keðjunnar
urðu svo fegnir, þegar þeir fréttu
um málalokin, að þeir ákváðu að
breyta nafni fyrirtækisins í
„Long Thorsteinn Silver" í
þakklætisskyni við baráttu
Þorsteins Gíslasonar, forstjóra
Coldwater Seafood Corp., til þess
að fá landa sína til að hætta
hinu grimmilega hvaladrápi. Fé-
lag selunnara, sem berst gegn
seladrápi um heim allan, sam-
þykkti að gera Þorstein að heið-
ursforseta og fór einnig fram á
það, að hann léði málstaðnum
stuðning.
Hér í Flórída var niðurstöðu
hvalamálsins ákaft fagnað og
hópaðist fólk inn á veitingahús
og skyndibitastaði og pantaði
sér íslenzkan fisk. Þeir staðir,
sem seldu fisk frá Fróni, settu
upp stór skilti um það, að þeir
framreiddu eingöngu íslenzkt
fiskmeti. Eitt stórt veitingahús
villti á sér heimildir og auglýsti,
að þeirra fiskur kæmi frá ís-
landi, en upp komst, að þarna
var eingöngu notaður norskur
þorskur. Þegar gestirnir komust
að því, skyrptu þeir út úr sér
matnum, eins og þeir hefðu étið
eitur, og hrópuðu fúkyrði að eig-
andanum. Varð hann að ioka
staðnum.
I Fort Lauderdale stóð yfir
fundur í félagi byssueigenda.
Þetta var mjög fjölmennur fund-
ur, sem saman hafði verið kall-
aður til að mótmæla nýsam-
þykktum sýsiulögum um tak-
mörkun taumlausrar sölu á
skammbyssum. Stjórnendur fé-
lagsins gáfu sér tíma frá hinum
áríðandi fundarmálum til þess
að bera fram tillögu til að þakka
íslenzku þjóðinni fyrir hina
mannúðlegu ákvörðun um að
hætta að drepa saklausa hval-
ina.
Að iokum hafði fréttamaður
samband við nokkra Islendinga í
Miami. Þeir sögðu, að það væri
dásamlegt að vera íslendingur í
Ameríku um þessar mundir.
Sögðu sumir sögur af því, að
ókunnugt fólk hefði faðmað þá
að sér, þegar það fann út, hvað-
an þeir voru. Samt var áhrifa-
ríkust sagan um íslenzku ferða-
konuna. Hún var á gangi á götu
úti, þegar stór blámaður kom
hlaupandi og hrifsaði af henni
veskið. Konan hrópaði upp: „Ég
er frá Islandi!" Skipti þá engum
togum, að maðurinn snarstanz-
aði og hljóp til baka, skilaði
veskinu og baðst afsökunar!
Þórir S. Gröndal