Morgunblaðið - 06.04.1983, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1983
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1983
27
J$T0tjp>:rxM&$l>ib
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 180 kr. á mánuöi innanlands. (lausasölu 15 kr. eintakiö.
Óbyggðaferðir
Aöllum tímum hafa verið
uppi menn sem leggja í
ferðir sem aðrir telja feigðar-
flan. Nú á geimöld eru þessar
ferðir sem fyrr farnar um
óbyggðar slóðir hér á jörðu.
Hin ótrúlegustu afrek hafa
verið unnin af mönnum sem
sigla á smábátum yfir heims-
höfin, fara fótgangandi yfir
heimsskautasvæði, fljúga á
loftbelgjum um himinhvolfin
og þannig mætti áfram telja.
Engum dettur í hug að leggja
bann við því að ferðalangar
taki slíka áhættu. Því er á
þetta minnt nú, að um ný-
liðna páskahelgi hafa ríkis-
fjölmiðlar, og ekki síst sjón-
varpið, rækilega minnt lands-
menn á óbyggðaferðir og hve
miklu almennari þær eru nú
en áður. Auk þess hefur at-
hyglin beinst að Frakkanum
Roger Pichon, foringja í
björgunarsveitum franska
hersins, sem lagði í ferð yfir
Vatnajökul um páskana.
Vegna hins svonefnda ís-
landsralls sem enginn veit
enn hvort efnt verður til í
sumar eða ekki, þar sem
dómsmálaráðuneytið hefur
vísað því heim í hérað, ef svo
má að orði komast, spruttu
upp mikla umræður um
nauðsyn þess, að með opin-
berum aðgerðum verði há-
lendið varið fyrir ágangi
mannsins þegar náttúran
skartar sínu fegursta. Nú um
páskahátíðina hefur „umræð-
an“ frekar beinst í þann far-
veg, að menn velta því fyrir
sér hvort ástæða sé til þess
með einhvers konar opinberu
skipunarvaldi að banna
mönnum að fara í þær ferðir
sem þá fýsir inn á hálendið,
til að forða þeim frá því að
fara sér að voða vegna harð-
neskju náttúrunnar. Trú
manna á gildi opinberra af-
skipta vegna óbyggðaferða
sýnist mikil. Slík afskipti
eiga þó að vera sem minnst í
þessu efni eins og öðrum.
Til að verja hálendið fyrir
ágangi á sumrin er affara-
sælast að halda uppi fræðslu
og standa þannig að móttöku
ferðamanna og aðstöðu fyrir
þá, að náttúrunni sé hlíft um
leið og mönnum er gefinn
kostur á að skoða það sem þá
langar og fara þær ferðir sem
samrýmast eðlilegum nátt-
úruverndar- og umhverfis-
sjónarmiðum og brjóta ekki í
bága við landslög, en sam-
kvæmt íslenskum lögum ríkir
hér ferðafrelsi. Fræðslan er
einnig besta leiðin til að fá
menn ofan af því að stofna
lífi sínu í hættu með því að
storka náttúruöflunum.
Menn fara í þær ferðir sem
þeir sjálfir ákveða og bera
ábyrgð á lífi og limum. Öflug
tæki til ferðalaga um óbyggð-
ir jafnt sumar sem vetur
valda því, að það eru fleiri en
vanir fjallamenn sem leita
inn á hálendið þegar stund
gefst frá daglegu amstri. Sé
efnt til skipulegra hópferða
ungmenna, til dæmis á veg-
um skátahreyfingarinnar,
ættu aðstandendur að geta
treyst því að þannig sé staðið
að allri ferðinni undir forystu
reynds foringja að unglingum
sé ekki hleypt út í tvísýnu.
Um páskahelgina voru
landsmenn enn einu sinni
minntir á það, hve björgun-
arsveitir vinna óeigingjarnt
starf. Félagar í þeim axla þá
skyldu að vera tilbúnir til
leitar og bjargar hvernær
sem á þá er kallað, hvort
heldur að nótt eða degi, á
virkum dögum og um stór-
hátíðir. Hið góða skipulag á
þessum björgunarsveitum
okkar íslendinga hefur vakið
athygli víða um lönd. Þær
veita mönnum vissulega ör-
yggi í vegvillum og hálendis-
ferðum, en starf björgunar-
sveitanna og gott skipulag
þeirra má ekki verða til þess
að slaka á þeim öryggiskröf-
um sem ferðalangar gera til
sjálfra sín. Með því að stefna
fleiri hundruð mönnum og
dýrum tækjum til leitar við
erfiðar aðstæður er ekki að-
eins verið að rjúfa heimils-
frið björgunarmanna heldur
einnig stofna lífi þeirra og
verðmætum í nokkra hættu.
Geim-
ferðir
Síðdegis á mánudag sendu
Bandaríkjamenn geim-
ferjuna Challenger á loft.
Þeir hafa áður sent geimferj-
una Columbiu í fimm ferðir. í
þeirri ferð sem nú er hafin á
að koma nýju fjarskipta-
gervitungli fyrir á sporbaug
umhverfis jörðu og takist það
verður mesta bylting í fjar-
skiptasambandi við gervi-
tungl sem orðið hefur síðan
byrjað var að skjóta þeim á
loft fyrir rúmum tuttugu ár-
um. Hið nýja tungl á að gera
mönnum kleift að fylgjast
með ferðum gervitungla frá
einni jarðstöð nær allan þann
tíma sem þau eru á leið um-
hverfis jörðina. Öryggið, sem
menn hafa skapað og eru enn
að skapa í geimferðum, verð-
ur þeim mun ótrúlegra þegar
til þess er hugsað í hvaða
raunir menn geta ratað á
Hellisheiðinni.
Enn um útvarpið
og kjarnorkubóluna
eftir Björn Bjarnason
Hallgrímur Thorsteinsson,
fréttamaður hljóðvarps, segir í
Þjóðviljanum 31. mars sl., að
með greininni Kjarnorkubólan á
íslandi sumarið 1980, sem birtist
í páskablaði Morgunblaðsins,
geri ég „tilraun til að grafa um-
ræðuna". Ég vona að fleiri hafi
ekki lesið þessa samantekt sem
minningargrein.
í þessu Þjóðviljatali segir
Hallgrímur Thorsteinsson einnig
að hann hafi varla lokið við að
flytja þátt sinn í Víðsjá frétta-
stofunnar að kvöldi þriðjudags-
ins 20. maí 1980 „þegar Björn
Bjarnason hringdi í mig og hafði
allt á hornum sér við mig vegna
þáttarins. Ég bauð Birni Bjarna-
syni að koma í útvarpsviðtal
vegna þessa máls, en hann neit-
aði. Ætlunin var að ólafur Ragn-
ar Grímsson kæmi til að túlka
gagnstæð sjónarmið í viðtalinu.
en úr því varð ekkert vegna synj-
unar Björns."
Það vill svo til að ég skrifaði
minnisblað um samtal okkar
Hallgríms Thorsteinssonar,
fréttamanns, sem fram fór
þriðjudaginn 20. maí 1980, áður
en hann sendi umræddan frétta-
þátt út. Ég ætlaði ekki að vitna í
minnisblaðið. En vegna ummæla
Hallgríms í Þjóðviljanum geri ég
það. Þar segir:
„Upp úr hádeginu þann dag
(þriðjudaginn 20. maí) hringir
Hallgrímur Thorsteinsson,
fréttamaður, í mig og fer að
rekja úr mér garnirnar um allt,
sem ég viti um kjarnorkuvopn
hér á landi eða umræður um þau
mál. Við erum ekki málkunnugir
en mér skildist, að hann hefði
samband við mig að ábendingu
Helga Ágústssonar, deildar-
stjóra varnarmáladeildar
utanríkisráðuneytisins, og vegna
þess að í Morgunblaðinu birtist
forystugrein um bombuna og Is-
land sl. fimmtudag. Hefur frétta-
maður útvarps aldrei hringt í
mig áður (og ekki síðan, innsk.)
til að ræða um ritstjórnargrein-
ar Morgunblaðsins og forsendur
þeirra. Ræddum við þetta mál
fram og aftur og sagðist Hall-
grímur ætla að fjalla um málið í
Víðsjá þetta sama kvöld, auðvit-
að á „yfirvegaðan og rólegan
hátt“ eins og hann komst að orði.
Samtal okkar snerist að mestu
leyti um hernaðarlegar hliðar
málsins en ekki það, sem hefur
verið að gerast í þessum málum
undanfarið, þó ég leiðrétti þann
misskilning hjá Hallgrími, að
það væri eitthvað nýtt, að her-
stöðvaandstæðingar væru svo
uppteknir af kjarnorkuvopnum á
Keflavíkurflugvelli. Ég benti
Hallgrími á, að nauðsynlegt væri
fyrir hvern þann, sem vildi
kynna sér gang umræðnanna um
þetta mál, að leita til dæmis
fyrir sér í alþingistíðindunum og
skoða umræður um málið á þingi
mörg ár aftur í tímann. Einnig
staðfesti ég við Hallgrím, að
undanfarna tvo áratugi eða þar
um bil hafa íslenskir utanríkis-
ráðherrar haldið við þá stefnu,
að hér yrðu ekki kjarnorkuvopn
nema með samþykki íslenskra
Hallgrímur Thorsteinsson,
fréttamaöur hljóövarps.
stjórnvalda og slíkt leyfi hefði
ekki verið veitt af þeim. Hall-
grímur sagði mér, að hann hefði
rætt við mann hjá bandarískri
stofnun, sem teldi, að hér séu
kjarnorkuvopn og sagðist Hall-
grímur hafa séð hjá honum kort,
þar sem ísland væri merkt á
sama veg og ríki með kjarnorku-
vopn. Ég sagði, að þessar stofn-
anir, sem væru uppteknar við
þetta, litu á það, hvort í viðkom-
andi landi væru til dæmis flug-
vélar, sem gætu flutt kjarnorku-
vopn og ályktuðu síðan út frá því,
að slík vopn væri að finna í við-
komandi landi. Jánkaði Hall-
grímur því, að ekki væru slíkar
tilgátur nein sönnun fyrir tilvist
kjarnorkuvopna í viðkomandi
landi og skildist mér á honum, að
röksemdir viðmælanda hans í
Bandaríkjunum gengu út á þetta
efni. Þá sagði ég Hallgrími, að
mér fyndist varla tilefni fyrir út-
varpið að gera sérstakan mat úr
því, þótt nokkrir þingmenn hefðu
endurflutt gamla þingsályktun-
artillögu." En í umræddum þætti
notaði Hallgrímur það sem
átyllu að slík tillaga um
bann við kjarnorkuvopnum væri
komin fram á Alþingi.
Frekari minnispunkta úr sím-
tölum okkar Hallgríms birti ég
ekki, en hinn 23. maí 1980 birtist
eftirfarandi yfirlýsing frá hon-
um í Morgunblaðinu:
„Vegna fréttar á forsíðu Þjóð-
viljans í gær um að Björn
Bjarnason hafi ekki lagt í út-
varpsumræður um herstöðina í
fyrradag vil ég taka fram að sú
frétt blaðsins er ekki eftir mér
höfð, blaðið hafði ekki samband
við mig vegna hennar. í öðru lagi
vil ég taka fram, að þegar ég bað
Björn Bjarnason um að koma í
útvarpsumræður um herstöðina
náði samtal okkar aldrei svo
langt áður en hann neitaði þeirri
bón minni, að ég segði honum að
Ólafur Ragnar Grímsson væri
tilbúinn til þátttöku. Persóna
Ólafs Ragnars var þess vegna
ekki ástæðan fyrir neitun Björns.
I þriðja lagi sóttist Fréttastofan
eftir því að fá Björn í umræðurn-
ar ekki endilega vegna leiðara-
skrifa hans í Morgunblaðið held-
ur vegna þess að hann var talinn
hafa þekkingu á málefnum
herstöðvarinnar."
Olafur R. Grímsson,
formaður þingflokks
Alþýðubandalagsins.
Ég dreg ekki í efa að ég hafi
gert athugasemd við meðferð
Hallgríms Thorsteinssonar á
kjarnorkumálunum í Víðsjár-
þættinum þegar við ræddum
saman eftir hann. Hinn 3. júní
1980 birtist grein eftir mig hér í
blaðinu þar sem ég rakti það sem
mér þótti einkum ámælisvert við
þáttinn á þeim tíma. Að kvöldi
þess sama dags ræddi fréttastof-
an við Ólaf Jóhannesson, utan-
ríkisráðherra, og fleiri um málið
og færði það í skynsamlegra
samhengi en Hallgrímur Thor-
steinsson hafði gert.
í viðtalinu við Þjóðviljann 31.
mars sl. segir Hallgrímur
Thorsteinsson: „Það er illt til
þess að vita að sterkir fjölmiðiar
eins og Morgunblaðið virðast
geta verið andsnúnir upplýs-
ingamiðlun." Þá segir Hallgrím-
ur að greinin Kjarnorkubólan á
íslandi sumarið 1980 sýni að
greinarhöfundur vilji „halda
þessu í gamla farinu sem hann
þekkir. Og augljóst er að önnur
sjónarhorn eru ekki þoluð." Ég
skora hér með á Hallgrím
Thorsteinsson að færa rök fyrir
þessum fullyrðingum. Það sem
skilur á milli okkar Hallgríms
snertir ekki varnarmál, enda hef
ég ekki orðið var við að hann hafi
skoðun á því hvernig sjálfstæði
og öryggi þjóðarinnar skuli
tryggt. Agreiningur okkar er um
þau vinnubrögð sem hér eru enn
rædd að gefnu tilefni hans.
í Þjóðviljanum 31. mars sl. er
einnig birt viðtal við Ólaf R.
Grímsson í tilefni af kjarnorku-
bólunni. Ummæli hans koma
ekki á óvart frekar en fyrri dag-
inn. Nú segist hann geta sannað
það, að „samspil" hafi verið milli
Morgunblaðsins, Eiðs Guðnason-
ar og bandaríska sendiráðsins og
fyrir liggi skeyti frá bandaríska
sendiráðinu í Reykjavík til utan-
ríkisráðuneytisins í Washington
sem staðfesti þetta „samspil" og
„afhjúpi samvinnu" mína við
bandaríska sendiráðið.
Umrætt skeyti er sent héðan
22. maí 1980. Þar er endursögð
frétt Þjóðviljans þá um morgun-
inn um að ég hafi „komið í veg“
fyrir þann útvarpsþátt sem
greint er frá hér að ofan og einn-
ig skýrt frá því að Eiður Guðna-
son hafi krafist rannsóknar á
Center for Defense Information,
en það gerði hann í umræðum
utan dagskrár í efri deild alþing-
is síðdegis þennan sama dag. Um
þetta skeyti segir Ólafur R.
Grímsson í Þjóðviljanum: „Það
er merkilegt samráð að tarna —
og ekki veit ég hvað þeir sjálfir
vilja kalla þetta.“ Athygli vekur
að í Þjóðviljanum sleppir Ólafur
R. Grímsson öllum dagsetning-
um, þegar hann „afhjúpar" þá
staðreynd að bandaríska sendi-
ráðið skýrir yfirboðurum sínum í
Washington frá því fréttnæm-
asta í „kjarnorkuumræðunni"
fimmtudaginn 22. maí 1980.
Að lokum vil ég láta það koma
fram til að útiloka misskilning
að Hallgrímur Thorsteinsson er
síður en svo eini útvarps- eða
sjónvarpsmaðurinn sem ég hef
neitað þegar ég hef verið beðinn
um að koma fram í Ríkisútvarp-.
inu. í því tilviki sem hér um ræð-
ir þótti mér fráleitt að fara í þátt
sem til var stofnað vegna vand-
ræða sem fréttamaður var kom-
inn í vegna óvarlegra vinnu-
bragða. í mínum huga var þeim
mun fráleitara fyrir mig að taka
þátt í þessum leik þar sem ég
hafði bent fréttamanninum á það
áður en hann sendi hinn um-
deilda þátt út, að hann skyldi
kanna allar heimildir rækilega.
Mér finnst ástæðulaust að leggja
blessun yfir þá starfshætti, að
starfsmenn hinna „óhlutdrægu"
ríkisfjölmiðla búi til „vandamál"
með óvönduðum vinnubrögðum
og láti svo eins og þeir séu að
þjóna kröfunni um óhlutdrægni
með því að kalla þá til sem þeir
telja á öndverðum meiði til að
rífast á fáeinum mínútum — ríf-
ast á þeim forsendum sem frétta-
maðurinn er bjó til „vandamálið"
ákveður. Röksemdir af þessu tagi
telja fréttmenn Ríkisútvarpsins
auðvitað marklausar og munn-
höggvast mörgum árum síðar við
menn sem leyfa sér að setja þær
fram. Mér er það enn hulin ráð-
gáta hvers vegna þeim Hallgrími
Thorsteinssyni og Ólafi R.
Grímssyni var svo mikið í mun
að fá mig til viðræðna við sig um
kjarnorkusprengjuna og hvers
vegna þeim datt ekki það snjall-
ræði í hug að fá einhvern annan
þegar ég neitaði. En þegar þeir
gera báðir þetta ómerkilega at-
vik að höfuðatriði í umræðum
um kjarnorkubóluna tæpum
þremur árum síðar vekur það
a.m.k. þann grun, að Hallgrími
Thorsteinssyni hafi í raun verið
att af stað án þess að hann sæi
við þeim sem leiddu hann í
gildru, hann hafi verið „nytsam-
ur sakleysingi". En viðbrögð
Hallgríms í Þjóðviljanum 31.
mars sl. benda þó frekar til þess
að hann hafi verið virkur þátt-
takandi í málinu frá upphafi.
Hitt er svo til marks um end-
anlegt rökþrot ólafs R. Gríms-
sonar og annarra sem trúa á
Gene la Rocque, fyrrum aðmírál,
að nú ræðst tilvist kjarnorku-
vopna á íslandi af því hvort
menn vilja fara í útvarpsþætti og
fréttum frá bandaríska sendiráð-
inu í Reykjavík til utanríkisráðu-
neytisins í Washington.
Flugmálastjóri boöaði í gær til
blaðamannafundar þar sem kynnt var
niðurstaða rannsóknar á atviki því er
lá við árekstri Arnarflugsþotu og
Orion-flugvélar frá varnarliðinu við
suðurströnd landsins þriðjudaginn 15.
mars sl. Niöurstöður rannsóknar-
nefndar flugmálastjórnar eru í megin-
dráttum þær að flugumferðarstjóri
hafi sýnt aðgæsluleysi og að flugstjóri
varnarliðsflugvélarinnar hafi ekki far-
ið að settri flugheimild.
Flugmálastjóri sagði er hann var
spurður hvort ekki væri við flugum-
ferðarstjórann að sakast, að ekki
væri hægt að skella skuldinni á
einn aðila fremur öðrum, margir
samvirkandi þættir hefðu leitt til
þessa atviks, en frumorsökin væri
sú að varnarliðsflugvélin yfirgaf
æfingasvæði sitt.
f skýrslu rannsóknarnefndar
flugumferðarstjórnar kemur fram,
að flugumferðarstjóra hafi orðið á
mörg mistök. í fyrsta lagi hafi hann
ekki úthlutað Orion-flugvélinni
Frá blaðamannafundi flugmálastjóra. Fréttamenn og starfsmenn flugmálastjórnar skoða myndsegulbandsupptöku af
ratsjárskermi flugumferðarstjórans, sem stjórnaði flugi við suðurströndina þegar lá við árekstri Arnarflugsþotunnar
og Orion-flugvélar varnarliðsins. Við sjónvarpstækið situr Skúli Jón Sigurðarson í loftferðareftirlitinu og skýrir það
sem fyrir augu ber. Á skjánum mátti sjá hvernig flugvélarnar nálguðust á gagnstæðum stefnum, hvernig Orion-
flugvélinni var stýrt fyrir Arnarflugsþotuna, hvernig þriðja flugvélin lækkaði sig niður í gegnum æfingasvæði
Orion-flugvélarinnar, auk þess sem öll fjarskipti við flugturninn heyrðusL
Morgunblaðið/ Kristján Einarsson
Rannsóknarnefnd flugmálastjórnar:
Leggur til að vinnutilhögun og vakta-
lengd í flugturnum verði breytt
blindflugsratsjársvarmerki er
flugvélin hélt til æfingasvæðisins,
eins og reglur gera ráð fyrir, heldur
sjónflugsmerki. Ratsjársvarmerkið
kemur fram sem tala á skermi flug-
umferðarstjórans og auðkennir við-
komandi flugvél. Einnig hafi hann
heimilað annarri flugvél lækkun
niður í gegnum æfingasvæði
Orion-flugvélarinnar án þess að
veita henni athygli. Ennfremur hafi
hann ekki veitt því eftirtekt fyrr en
fjórum mínútum seinna að Orion-
flugvélin hafði yfirgefið svæði sitt.
Jafnframt hafi flugumferðarstjór-
inn stýrt Orion-flugvélinni í veg
fyrir Arnarflugsþotuna með því að
láta hana sveigja til hægri. Jafn-
framt hafi hann ekki farið að regl-
um er hann gaf hvorki flugmönnum
Orion-flugvélarinnar eða flug-
mönnum Arnarflugsþotunnar til
kynna hvað væri að og hvernig
flugvélarnar stefndu mót hvorri
annarri.
í stuttu máli eru málsatvik þau
að Orion-flugvél frá varnarliðinu á
Keflavíkurflugvelli fékk heimild til
æfingaflugs á afmörkuðu svæði
suður af Reykjanesi og á sama tíma
var Arnarflugsþotan að koma til
landsins í áætlunarflugi frá Amst-
erdam. Þegar varnarliðsvélin hafði
flogið rúma klukkustund í sínu
svæði fór hún út fyrir svæðið og
flaug um stund út á móti Arnar-
flugsþotunni. Flugmenn Arnar-
flugsþotunnar afstýrðu síðan
árekstri flugvélanna, og samkvæmt
afriti af flugfjarskiptum þegar at-
vikið átti sér stað, segir flugstjóri
Arnarflugsþotunnar að hann hafi
orðið að grípa til aðgerða til að
forða árekstri, einnig að flugvélarn-
ar hafi mæst í sömu flughæð og 60
metrar verið á milli þeirra.
Flugvélarnar nálguðust með
ofsahraða, eða um 20 kílómetra á
mínútu, og sögðu fulltrúar
flugmálastjórnar á fundinum, að
þótt það sé skylda flugmanna að
fylgjast með öðrum flugvélum ef
þeir eru við blindflug í sjónflugs-
skilyrði, þá væri nánast útilokað
fyrir flugmenn að fylgjast með um-
ferð á móti þegar nálgunin væri
jafn mikil og þarna hefði verið.
Samkvæmt skýrslu rannsóknar-
nefndarinnar voru vamarliðsflug-
mennirnir að æfa flug þar sem líkt
var eftir því að vökvastýribúnaður
vélarinnar væri óvirkur. Flugstjór-
inn hafi verið að fylgjast með að-
stoðarflugmanninum, sem stýrði
flugvélinni, og því ekki veitt því at-
hygli að flugvélin fór út fyrir svæð-
ið, enda hafi merki frá fjölstefnu-
vitanum á Keflavíkurflugvelli, sem
notaður var til staðarákvörðunar,
dottið út af og til. Tóku flugmenn
Orion-flugvélarinnar ekki eftir
Arnarflugsþotunni fyrr en hún var
komin framhjá.
Samkvæmt skýrslunni var varn-
arliðsflugvélin búin að fljúga fyrir
utan svæði sitt í rétt tæpar fjórar
mínútur þegar flugumferðarstjór-
inn verður þess var. Skipar hann
henni þá að beygja til hægri vegna
umferðar en við það beygir varnar-
liðsflugvélin þvert í veg fyrir Arn-
arflugsþotuna, sem var örlítið til
vinstri við sína flugleið.
Það kemur einnig fram í skýrsl-
unni, að um sama leyti heimilar
flugumferðarstjórinn annarri
flugvél lækkun niður í gegnum æf-
ingasvæði Orion-flugvélarinnar.
Segir í skýrslunni að flugumferðar-
stjórinn virðist ekki hafa tekið eftir
Orion-flugvélinni, sem átti að vera í
svæðinu, en var þá rétt fyrir utan
svæðið á flugi beint mót Arnar-
flugsþotunni.
Einnig kemur fram í skýrslunni
að flugumferðarstjórinn hafi haft
eftirlit með flugi fjögurra flugvéla
er atvikið átti sér stað. Þá kemur
fram að flugumferðarstjórar skipt-
ast um að vakta ratsjána á um það
bil klukkustundar fresti. Flugum-
ferðarstjórinn sem var við skjáinn
þegar atvikið átti sér stað, en það
var klukkan 13:19, tók við umferð-
arstjórn klukkan 13:08. Hann hafði
áður setið við skjáinn frá klukkan
9:30 til 10:35 og frá 11:20 til 11:48.
Af þessum sökum var annar flug-
umferðarstjóri við skjáinn þegar
Orion-flugvélin hóf sig á loft og var
úthlutað sjónflugsmerki þótt hún
fengi heimild til blindflugs.
Haft er eftir flugumferðarstjór-
anum í skýrslunni að hann telji sig.
hafa verið settan „nægilega" vel inn
í stöðuna er hann tók við stjórninni
klukkan 13:08. Einnig að hann hafi
ekki tekið eftir því er Orion-flugvél-
in yfirgaf svæði sitt og flaug beint
mót Arnarflugsþotunni.
Hins vegar segir í niðurstöðum
skýrslunnar, að álíta megi að flug-
umferðarstjórinn hafi ekki verið
nægilega settur inn í stöðu mála er
hann tók á ný við stjórninni.
Einnig segir í skýrslunni að flug-
umferðarstjórinn segi að það kunni
að hafa villt fyrir honum að Orion-
flugvélin var með ratsjársvarann,
sem sendir merki inn á ratsjá flug-
umferðarstjórans, stilltan á sjón-
flugskvóta, og hafi það orðið þess
valdandi að hann var ekki jafn vel á
verði og honum bar skylda til. Áður
kemur fram að það voru mistök
flugumferðarstjóra að flugvélin var
með sjónflugsmerki í stað blind-
flugsmerkis.
Ennfremur hafi flugumferðar-
stjórinn kvartað undan því að upp-
söfnuð þreyta, vegna mikils vinnu-
álags næstu vikur á undan, hafi lík-
lega skert afkastagetu sína og and-
legan frískleika. Jafnframt hafi
hópur skólabarna birst í stjórn-
herberginu skömmu fyrir atvikið.
Hann hafi ekki fengið fyrirfram
vitneskju um þessa heimsókn og
orðið gramur, en það kunni að hafa
dregið úr eftirtekt hans eða raskað
athyglinni við skjáinn.
Mikil vinna
í skýrslu flugmálastjórnar kemur
fram að vinnuálagið í flugturninum
á Keflavíkurflugvelli sé mikið, en
þar starfa 10 flugumferðarstjórar í
stað 15, sem heimild er fyrir að þar
starfi. Þannig hafi flugumferðar-
stjórinn, sem var við skjáinn er lá
við árekstrinum, fyrstu 15 daga
marsmánaðar verið 14 daga að
störfum, á tíu 12-stunda vöktum og
þremur 5—7-stunda vöktum, þar
sem hann var að prófa flugum-
ferðastjóraefni. Hann var á 12
stunda dagvakt 9. og 10. mars, næt-
urvakt 11. og 12. mars, og dagvakt
13. og 14. mars, en atvikið átti sér
stað 15. mars.
Rannsóknarnefndin leggur til í
ljósi þess er fram kom við rannsókn
málsins, að vaktaskiptakerfið og
vinnuskipulag í flugturnum verði
endurskipulagt, sérstaklega vakt-
lengdir og skipting dag- og nætur-
vakta. Einnig að kannað verði hvort
einhver ávinningur geti af því orðið
að setja upp sérstakt tölvueftirlit
með flugumferðarstjórum, en
tölvukerfi af þessu tagi gæti leið-
rétt flugumferðarstjóra jafnóðum.
— ágás.