Morgunblaðið - 13.04.1983, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. APRÍL 1983
51
Strandapóstur
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Matthías Viðar Sæmundsson.
an með því merkasta sem Gunnar
sendi frá sér. En sögurnar þrjár
eru allar veigamiklar þrátt fyrir
ýmsa veika punkta sem meðal
annars stafa af þeim sviptingum
sálarlífsins sem einkenndu höf-
undinn á þeim tima sem hann
samdi þær.
Mynd nútímamannsins er ágæt-
lega skrifuð bók og byggir á ítar-
legri könnun. Höfundurinn er
prýðilega rökvís og gerir sér far
um að skipa Gunnari Gunnarssyni
i eðlilegt samhengi evrópskra
bókmennta. Ég veit ekki hvort
Mynd nútímamannsins verður al-
mennt lesin, en hún ætti það skil-
ið, ekki síst vegna þess að í henni
er gerð tilraun til endurmats á
skáldsögum eftir Gunnar Gunn-
arsson sem of lengi hafa legið í
þagnargildi eða horfið í skugga
verka annarra og meira áberandi
höfunda.
Strandapósturinn. XVI. 174 bls. Útg.
Átthagaf. Strandamanna. 1982.
Strandapósturinn er kominn út í
sextánda sinn. Hann er í tölu elstu
og grónustu héraðsritanna og hef-
ur alltaf komið út óslitið, má ég
segja. Ritstjóri — eða formaður
ritnefndar eins og það er kallað —
er Ingólfur Jónsson frá Prest-
bakka. hann er líka einn þeirra
sem að staðaldri hafa ritað í
Strandapóstinn. Hér heldur hann
áfram með Hrútfirðingaþætti sína.
Þar segir hann frá gömlum sveit-
ungum á þeim tíma þegar hann
var að alast upp þar nyrðra. Þætt-
ir Ingólfs eru stuttir og lausir við
málalengingar og þannig ákjós-
anlegt tímaritsefni.
Jóhannes frá Asparvík hefur
manna mest og best lagt Stranda-
póstinum til efni. Hér á hann með-
al annars þáttinn Þjóðhættir á
Ströndum. Þar lýsir hann t.d.
smíði búsáhalda. Nú horfa ýmsir
með söknuði til sjálfsþurftarbú-
skaparins forðum. Þeir líta þá
gjarnan á björtu hliðarnar en
horfa framhjá erfiðinu. Líkast til
væri nú talið til listiðnaðar að
smíða og setja saman mjólkurfötu
með þeim hætti sem áður tíðkað-
ist. En hversu margar vinnu-
stundir ætli hver fata hafi kostað?
Ætli afraksturinn yrði ekki frem-
ur rýr ef einhver tæki sér fyrir
hendur nú að smíða þess konar
fötur og selja þær á sama verði og
fjöldaframleidda vöru? Dæmið út-
skýrir, með ótal slíkum, hin bágu
lífskjör og þrönga efnahag á fyrri
tíð, þrátt fyrir allt stritið.
Strandamenn nutu þeirra for-
réttinda fram yfir aðra lands-
menn að hafa nóg timbur. Þeir
urðu því góðir smiðir. Og smíðarn-
ar mega hafa aukið þeim listfengi
á öðrum sviðum. Furðulegt er að
lesa um lífsferil ísleifs Konráðs-
sonar, erfiðismannsins, sem gerð-
ist listmalari á gamals aldri, og
hlaut strax svo samdóma viður-
kenningu að undrum sætti.
Hér er birt frásögn ísleifs af lifs-
hlaupi sínu sem Þorsteinn Matthi-
asson skráði eftir honum fyrir
nokkrum árum. Isleifur lifði
ævintýralifi og hafði safnað sér
margháttaðri lífsreynslu þegar
hann tók að sýsla með léreft og liti
á efri árum.
Strandamenn urðu öðrum frem-
ur að vera sjálfum sér nógir, með-
al annars vegna erfiðra sam-
gangna, en sýslan er allra ís-
lenskra byggðarlaga erfiðust yfir-
ferðar. Margir lentu þar í svaðil-
förum á sjó og landi. Þorsteinn
Jónsson segir hér frá einni slíkri.
Hann lagði af stað yfir fjörð í
góðu veðri og björtu, réri einn litl-
um báti en með honum voru tvær
litlar telpur. Er ekki að orðlengja
að á miðjum firði skall á ofsarok
af vestri jafnframt því að myrkur
fór að. Engu mátti muna að
stormurinn bæri bátinn út úr firð-
inum og út á Húnaflóa! En landi
náði Þorsteinn — á ystu nöf í tvö-
földum skilningi orðanna.
Þakkaði hann það meðal annars
Skin og skúrir
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Jóhann J.E. Kúld:
UÓÐSTEF BARÁTTUNNAR
Kvæði
Letur 1983
Jóhann J.E. Kúld hefur samið
margar bækur um sjómannalíf, en
fyrsta bók hans, íshafsævintýri,
kom út 1939. Auk þess er hann
kunnur af fjölmörgum blaðagrein-
um.
Ljóðabók sendi Jóhann frá sér
1955, Upp skal faldinn draga. Nú
er komin frá honum önnur ljóða-
bók sem hann nefnir Ljóðstef bar-
áttunnar.
Ljóð Jóhanns J.E. Kúlds eru
fyrst og fremst til vitnis um það
hve skáldskaparhneigð er rík með
þjóðinni. Helsta framlag hans til
bókmennta eru frásagnir hans af
sjónum, oft með ævintýrablæ,
stundum í þágu betra mannlífs, en
hann getur ekki stillt sig um að
binda hugsanir sínar í stuðla og
freista þess að vera tekinn í
skáldatölu. Ljóðstef baráttunnar
er aftur á móti ein þeirra bóka
sem sanna að höfundinum lætur
margt betur en að yrkja. Margir
eru kallaðir, en fáir útvaldir eins
og einhvers staðar er skrifað. Jó-
hann skortir ýmislegt sem skáld
eru mærð fyrir, til dæmis er
tungutak hans fremur stirt og
hann á ekki til leikni hagyrðings-
ins. En honum er oft mikið niðri
fyrir. Sumum þykir það kostur, en
oft háir það mönnum. Sérstaklega
þeim sem kappið stjórnar, en for-
sjáin hefur orðið viðskila við.
Jóhann orðar stundum laglega
gömul sannindi eins og til dæmis í
Lögmálið gamla gildir þar sem
segir í fyrra erindi: „Hækkar sólin
á himni/hörfa myrkur og kuldi./-
Lögmálið gamla gildir./grandar
því ekki tækni./í andanum birtist
aflið,/annað er blekking og reyk-
ur.“
í Eilíft líf notar hann frjálsara
form til þess að tjá hug sinn um líf
og dauða.
Aldan hnígur í hafsins faðm,
jjróður fellur á jörð.
Allt leitar síns upphafs.
Eilff endurtekning skins ojj skúra.
Ilringckjan hækkar og lækkar,
hnígur og lyftist aftur.
Hamast hristist og titrar,
í hvcrfleika sínum og styrk.
Líf og dauði, draumur, vaka.
Kkjan snýst alltaf í hring.
Kinn finnur guð, annar mold.
Kilíft líf, alla vegu.
Jóhann J.E. Kúld
Þótt Jóhann J.E. Kúld segi
okkur ekki nein ný sannindi orðar
hann réttilega skoðun margra á
innlendri hagfræði í ljóðinu Hag-
speki og hefur þjóðlegar viðmið-
anir:
íslcnsk haKspoki er heimskunn,
hún er komin frá Bakka.
Bræðurnir þrír þar hjuggu,
háru inn sólskin í trogum.
Vildu hvern vanda leysa
voru og frægir af mörgu.
Ilátt her nú hagspeki þeirra,
Helga, Kiríks og (íísla.
Ingólfur Jónsson frá Prestsbakka
samfylgd telpnanna, ábyrgðin,
sem hann fann til þeirra vegna,
hefði knúið sig til að leggja fram
ýtrustu krafta.
Aðra stutta ferðasögu ritar
Sveinsína Ágústsdóttir, systir
þess mæta manns, Símonar Jóh.
Ágústssonar. »Oft hef ég farið í bíl
hluta af þessari leið,« segir
Sveinsína, » ... spor mást af tím-
ans tönn og enginn gengur nú
lengur kringum Reykjafjörð.* En
þá leið gekk Sveinsína einmitt í
umrætt skipti.
Hvergi mun byggð hafa eyðst
meir en í Strandasýslu á þessari
öld. Eyðibýlið Jónssel heitir þáttur
eftir Guðmund Þórðarson. Guð-
mundur er enginn nýgræðingur á
ritvellinum. Fyrir næstum hálfri
öld sendi hann frá sér ljóðabókina
Úr dalsins þröng, þá ungur maður
heima í átthögunum. En hann
hvarf úr héraði eins og fjöldi
sýslunga hans og horfir nú heim
til minningalandsins eins og fleiri
í þeim hópi.
Sörli í Kollafjarðarnesi heitir
þáttur eftir Sigurgeir Magnússon.
Segir þar frá afburðahesti og af-
rekum hans ýmsum. Ingvar Agn-
arsson, sem áður hefur ritað í
Strandapóstinn, á hér hugleiðingu
sem hann nefnir Hvernig ég kynnt-
ist Nýal. Segir Ingvar frá tveim
bókum sem höfðu mikil áhrif á
hann ungan, en bað voru Himin-
geimurinn eftir Ágúst H. Bjarna-
son og Nýall eftir Helga Pjeturs.
Fólk las alla jafna mikið í hinum
strjálu byggðum. En umfram allt
las það vel Og hjá greindum ungl-
ingi tók eigin ímyndun við þar
sem bókvitið þraut.
Þá langar mig að nefna stutta
sagnaþætti eftir Jónu Vigfúsdótt-
ur frá Stóru-Hvalsá 6 Sagnir af
föður mínum og öðru fólki, nefnir
hún þá. Sögur Jónu eru dulræns
eðlis í bland við gamanmál, sagðar
eins og sögur voru sagðar meðan
munnleg frásagnarlist naut sín,
óheft af bókmálskækjum.
Síst má svo gleyma löngum og
ítarlegum þætti eftir Jóhann
Hjaltason. Um landnám og
langfeðgatal. Þar er af stökum
kunnugleika ritað um ættir og
mannlíf á Ströndum aldirnar í
gegnum.
Fleiri góðir þættir eru í þessum
Strandapósti, einnig kveðskapur.
prentun er í góðu lagi, letur t.d.
skýrt og læsilegt (slíkt telst næst-
um fágætt nú á tímum) en prent-
villur eru einum of margar.
Hoppað
úr pönkinu
Hljóm-
plotur
Sigurður Sverrisson
Q4U
Q1Q4U
Gramm 12
Ekki verður annað sagt en að
Q4U takist stökkið úr pönkinu
yfir í nýrómansinn bærilega.
Þótt vissulega séu gallar á fyrstu
plötu hljómsveitarinnar, Q1Q4U,
sér í lagi í tengslum við trommu-
heilann, er ekki annað hægt en
lýsa ánægju sinni yfir þessari
plötu. Á henni eru sex lög og
helmingur þeirra telst frá mín-
um bæjardyrum séð vera allra
ágætasta framlag. Hinn hluti
laganna er ekki eins sterkur.
Sakir formsins er rétt að geta
þess hverjir skipa hljómsveitina.
Árni Daníel leikur á hljóðgervla,
Gunnþór á bassa, Ellý syngur og
Danny Pollock plokkar gítarinn.
Ellý semur textana, strákarnir
lögin. Sannkallaður flokkur
jafnaðarmanna á ferðinni hér.
Eins og að framan er getið er
það helst kalt og á stundum
„frosið sánd" trommuheilans,
sem er helst hægt að lasta á
plötunni. Þótt auðvitað sé eitt og
annað, t.d. óþarflega löng
keyrsla á bergmálinu „þessu
alltaf" í laginu Tískufrík, sem
hægt er að finna að flokkast það
fyrst og fremst undir persónu-
legt mat hvers og eins, rétt eins
og allir plötudómar ef út í það er
farið.
Tónlistin hjá Q4U er eins
dæmigert nýbylgjurokk, þ.e.
hljóðgervlarokk, eins og það ger-
ist. Áhrifin eru greinilega héðan
og þaðan en í tveimur laganna,
t.d. í lokakafla lagsins ADMP,
eru áhrifin frá Ultravox mjög
greinileg. Áðurnefndur kafli
gæti rétt eins verið á plötunni
Vienna með Ultravox. Það er alls
engimi löstur, síður en svo, enda
ekki auðhlaupið að koma með
eitthvað „spes sánd“ á hljóð-
gervlana án þess að eiga það á
hættu að útkoman missi marks.
Bestu lögin á plötunni eru að
mínu mati Böring (það lang-
besta), ADMP og Why? Textarn-
ir eru afar misjafnir að gæðum,
en í sumum leynist rökrétt sam-
hengi.
Ef bera á Q4U saman við Son-
us Futurae, hina íslensku
hljómsveitina, sem farið hefur
út á þessa braut tónlistar, hefur
Q4U vinninginn. Bæði er að lög-
in eru fjörugri og svo hitt, að
söngurinn hjá Ellý er stórum
betri en hjá SF. Textar hinna
eru reyndar miklu betri, en þeg-
ar öllu er á botninn hvolft, eru
bað lögin, sem afla vinsældanna,
textarnir skipa lægri sess.
Svona í lokin: Umslagið er
snyrtilega gert og myndin að
framanverðu skemmtileg þótt
titillinn hefði mátt vera
sterkari. Textablaðið er einnig
nokkuð óvenjulegt, en að skrifa
bókstafi og orð í spegilskrift ...
ég hélt að slíkt gerðu bara pönk-
arar?
[1] hefu'
SantosHai
i
pökkunum
Kaffibrennsla Akureyrar hf