Morgunblaðið - 05.11.1983, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1983
ekki síst að hvetja íslenska handíða-
ipsur látin gæða hvasshyrnd
formin lífi. Þá má einnig geta
þess að vissir listaskólar leggja
mikla áherslu á málmsmíði og
smíðisgripi nemenda þeirra má
þekkja á vandaðri áferðinni og
upphleyptu flúrinu.
Þessari sýningu er ekki ætlað
að bera vott um neina eina
ákveðna stefnu innan banda-
rískrar listiðnar, heldur er leit-
ast við að sýna ýmis sjónarmið
sem eru ríkjandi samtímis. Sem
dæmi má nefna að á síðustu ár-
um hefur körfugerð notið mikilla
vinsælda meðal þeirra sem
leggja stund á listiðn. Þeir not-
færa sér hefðbundnar aðferðir
körfugerðarinnar til þess að
skapa ný og frumleg þrívíddar-
verk. Samt sem áður er hefð-
bundin körfugerð enn stunduð
víða í Bandaríkjunum eins og sjá
má á þessari sýningu. Þar tekur
enginn neitt frá öðrum heldur er
lifað saman í sátt og samlyndi.
Nýlega sáum við um sýningu í
Renwick-listasafninu í Wash-
ington þar sem sýndir voru nú-
tíma handunnir skartgripir úr
öðrum efnum en gulli, silfri og
eðalsteinum. Það sem kom mest
á óvart var fjölbreytnin í þessum
nýstárlegu skartgripum sem
voru unnir úr maíshýði, hand-
unnum pappír, plasti, vélarhlut-
um, titanium, látúni og steinflög-
um svo að eitthvað sé nefnt.
Verkin á þessari sýningu, sem nú
ferðast milli borga í Norður-
Ameríku, hjálpa okkur til þess að
skilja þá bandarísku listiðnaðar-
menn sem búa til nútímalega
hluti, hvort sem þeir hafa nota-
gildi eða eru aðeins fyrir augað.
Hvað menntun og hugsun áhrær-
ir, eru þeir listamenn, sem hafa
numið fag sitt í listaskólum og
listadeildum háskóla.
í samkeppni, sem við héldum
fyrir bandaríska listiðnhönnuði,
— hér er átt við þá sem láta gera
að minnsta kosti 10 eintök af
hverju verki og fylgjast sjálfir
með vinnslunni — voru valin
verk sem veita nokkurt innsæi í
menntun, líf og starf 126 listiðn-
aðarmanna. Urtakið kann að
virðast smátt þar eð þeir voru
valdir úr hópi 2.300 listamanna
g hef haft ákaflega
” gaman af að vinna
yjM-A að undirbúningi og
uppsetningu þessarar sýn-
ingar, einkum hefur verið
ánægjulegt að kynnast öllu því
fólki sem hér hefur lagt hönd á
plóg og sá velvilji, sem við höf-
um hvarvetna mætt er einstak-
ur,“ sagði frú Pamela Brement
sendiherrafrú í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins í
vikunni, er hún var spurð um
tildrög og tilgang með sýning-
unni Crafts USA. Sýningin
verður opnuð á Kjarvalsstöð-
um klukkan 18 í dag að við-
stöddum Davíð Oddssyni
borgarstjóra, Ragnhildi Helga-
dóttur menntamálaráðherra og
fleiri gestum.
Bandarísk handíð
Frú Pamela Brement sagði í
samtalinu, að ekki væri mjög
langt síðan hún hefði fengið
hugmyndina að sýningunni, eða
innan við hálft annað ár. Fyrir
sér hefði vakað að sýna íslend-
ingum handíð frá Bandaríkjun-
um, en það væri líklega sú list-
grein, sem væri á mestri uppleið
vestra hvað vinsældir snerti um
þessar mundir. Hún sagðist hafa
hrifist mjög af íslenskri iist og
íslenskum listamönnum, sem
margir væru mjög færir, og hér á
landi væru margir mjög snjallir
handíðalistamenn. Þó virtist sér
sem þessi tegund listgreinar væri
ekki í jafn miklum metum hér á
landi sem hinar hefðbundnu eða
„fínni" greinar listsköpunar. Til-
gangurinn með sýningunni
Crafts USA væri því ekki síst sá
að örva íslenska handíðalista-
menn til dáða og kynna íslend-
ingum hvað væri nýjast í þessum
efnum vestanhafs.
„Þetta hefur verið mjög mikil
vinna, að koma þessari sýningu
upp,“ sagði frú Brement, „og ég
Fatnaður er meðal þess sem sýnt verður á sýningunni á Kjarvalsstöðum. Hér eru þær Cynthia Boyer,
Marian A. O’Brien, Solveig Cox og Pamela Sanders Brement í nokkrum sýnishornum, og á myndinni má
svo einnig sjá nokkra þeirra muna sem komnir eru hingað til lands í tilefni sýningarinnar. Myndina tók
Ólafur K. Magnússon.
Rætt viö frú
Pamelu Sanders
Brement
sendiherrafrú
um sýninguna
Crafts USA
Tilgangurinn
Frú Pamela Sanders Brement.
Ljósm.: F.H.
listamenn til dáða
hef notið ómetanlegrar aðstoðar
fjöldamargra aðila, einstaklinga
og fyrirtækja, við þetta verk.
Eftir því sem sýningargripir
hafa streymt til landsins hef ég
svo orðið æ ánægðari með sýn-
inguna, og vissulega finnst mér
erfiðið hafa verið þess virði."
Alls staðar að
úr Bandaríkjunum
„Listaverkin á sýningunni eru
komin alls staðar að úr Banda-
ríkjunum,“ sagði frú Brement
enn fremur. „Hér eru verk eftir
listamenn úr Norðurríkjunum,
frá Suðurríkjunum, listamenn
frá Kaliforníu eiga hér verk, fólk
frá stórborgunum á Nýja-
Englandi og svo framvegis. Allir
sem til hefur verið leitað hafa
tekið því mjög vel að senda verk
sín hingað, og fjölbreytnin er af-
ar mikil.
Hér erum við til dæmis með
verk glerlistamanna, keramik,
leðurvörur, trévinnu, hvers kyns
málmvinnu og svo framvegis. í
tengslum við sýninguna verður
svo komið upp vinnustofum þar
sem listamenn munu koma sam-
an og vinna að list sinni, og þar
gefst bæði tækifæri til að sjá þá
að störfum og eins gefst lista-
mönnunum tækifæri á að kynn-
ast og læra hverjir af öðrum. —
Sjálfsagt er ekki allt á þessari
sýningu, sem kemur íslendingum
á óvart, því eins og ég sagði, þá
eru hér margir mjög hæfileika-
miklir listamenn í handíð. Þó
vona ég að sitthvað megi hér sjá,
sem nýstárlegt er á íslandi. Mér
dettur til dæmis leðurvinna í
hug. Hér er fyrir hendi ágætis
hráefni til slíkrar vinnu, en þó er
tiltölulega lítið um leðurvinnu
hér. — Ef til vill getur þessi sýn-
ing orðið hvati til nýrrar sóknar
á þeim vettvangi, og þannig er
vonandi um fleira."
Ekki ríkis-
styrkt sýning
Frú Brement sagði, að sýning-
in á Kjarvalsstöðum væri ekki
ríkisstyrkt sýning. Hún væri
unnin í sjálfboðavinnu, og með
framlagi fjölmargra einstaklinga
og fyrirtækja hefði þetta reyst
mögulegt. í því sambandi mætti
til dæmis nefna Flugleiðir hf.
sem hefðu veitt ómetanlega að-
stoð, og skipafélagið Hafskip,
sem hefði tekið að sér flutning á
verkum listamanna til íslands.
Sýninguna sagði hún sölusýn-
ingu, og fengju listamennirnir
aðeins hluta andvirðis listaverk-
anna greiddan, afgangurinn
rynni í sjóð til styrktar íslensk-
um handíðalistamönnum, sem
sækja vildu nám í handfð til
Bandaríkjanna.
Sýninguna sagði frú Brement
vera hina stærstu sinnar tegund-
ar utan Bandaríkjanna. Ekki
yrði um það að ræða að sýningin
færi annað, meðal annars vegna
þess að listaverkin væru til sölu.
Vonandi yrðu sem flest þeirra
eftir hér á landi, á íslenskum
heimilum. „Það hefði vafalaust
getað komið til greina, að fá
bandarísk stjórnvöld til að gang-
ast fyrir sýningu sem þessari,"
sagði frú Brement, „og þá hefði
sýningin til dæmis getað farið til
allra Norðurlandanna. Slíkt
hefði hins vegar tekið mun lengri
tíma í undirbúningi, og ég hafði
ekki þolinmæði til að bíða eftir
slfku!“
Margir þekktir
listamenn
Meðal þeirra listamanna, sem
eiga verk á sýningunni, eru
margir kunnir menn í heima-
landi sínu. Meðal þeirra er til
dæmis glerlistamaðurin Tom
Philabaum, sem er frá Arizona
og er undir áhrifum frá list indí-
ána. Einnig má nefna glerlista-
manninn Rick Bernstein og konu
hans Betsy Bernstein og Lloyd
Herman, sem er mjög áhrifamik-
ill í bandarískri handíð, fram-
kvæmdastjóri Renwick-gallerís-
ins. í sýningarskrá er ritgerð eft-
ir Herman, þar sem hann segir:
„Ef nokkrir menn væru inntir
eftir því hvað þéim finnst helst
einkenna bandaríska listiðn nú á
tímum mætti búast við jafn-
mörgum ólíkum svörum. Einn
legði ef til vill áherslu á hagnýta,
handunna hluti en annar benti á
hve listiðnaðarfólki í Bandaríkj-
unum hefur orðið ágengt í því að
fjarlægjast nytjalistina og öðlast
viðurkenningu fyrir handverk
sitt sem listrænt tjáningarform.
Enn aðrir tækju mið af búta-
saumi, körfugerð, máluðum gólf-
teppum, áhöldum úr smíðajárni,
tepottum og leirkerum og segðu
að bandarísk listiðn byggðist á
hefðbundnum formum og aðferð-
um. Þá má einnig benda á að það
er einkennandi fyrir Bandaríkja-
menn að vera fljótir að tileinka
sér ný og nýstárleg tjáningar-
form og notfæra þeir sér gjarnan
efni tengd iðnaði svo sem plast,
eldfasta málma og neon í list-
sköpun sinni.
Allt væri þetta rétt. Og það er
eftirtektarvert að þrátt fyrir að
flestir starfandi listiðnaðarmenn
í Bandaríkjunum eigi kost á
námskeiðum, sem haldin eru af
mikilsmetnum listamönnum í
flestum listgreinum, hafi einnig
sama aðgang að tímaritum og
tækifæri til þess að skiptast á
skoðunum innan vébanda lands-
sambanda vefara, glerlista-
manna, málmsmiða og leirkera-
smiða svo að dæmi séu nefnd,
gætir lítið sameiginlegra stíl-
einkenna í verkum þeirra. Það er
einnig erfitt að flokka banda-
ríska listiðn eftir svæðum nema
um sé að ræða handiðnaðarmenn
sem smíða samskonar stóla,
potta eða kertastikur og forfeður
þeirra hafa búið til í marga ætt-
liði samkvæmt eigin hefð.
Þar með er ekki sagt að ekki
megi koma auga á tískufyrir-
brigði. Slíku má jafnan búast við
í landi þar sem áhersla er lögð á
nýjungar og nýbreytni og jafnvel
vanmáttugar tilraunir til ný-
sköpunar eru hafnar til skýj-
anna. Það væri vel gerlegt að
setja saman sýningu bandarískr-
ar listiðnar sem bæri einkenni
svokallaðrar nýlistar, með verk-
um, sem dregin væru sterkum
litum, einkum blágrænu, svörtu
og ljósrauðu, með svífandi rétt-
hyrndum flötum og stafir og ell-
sem sendu litskyggnur til úr-
skurðar dómnefndar, en ég efast
um að þeir skeri sig úr. Flestir
eru þeir af kynslóð eftirstríðsár-
anna, eru milli þrítugs og fer-
tugs, en nokkrir þeirra eru
komnir allt að sjötugu. Áhuga á
handverki sínu fengu þeir oft á
tíðum á æskuheimili sínu, hjá
föður, sem skar í tré, eða móður
sem stundaði vefnað eða búta-
saum jafnhliða heimilisstörfum.
Hjá öðrum vaknaði áhugi á list-
iðn í skóla og fengu þeir síðan
frekari uppörvun í framhalds-
skóla er varð til þess að þeir
völdu sér listiðn að ævistarfi.
Enn aðrir fengu áhuga á listiðn
þegar þeir þurftu að afla sér
tekna eftir að hafa flúið starfs-
álag kerfisins á áliðnum sjöunda
áratugnum og leitað einfaldara
lífs í sveitum landsins. Árið 1975
bjuggu margir þeirra enn f
strjálbýlum héruðum landsins og
þar veittist þeim auðveldara að
ráða högum sínum og umhverfi
og gátu haft þannig meiri stjórn
á vinnu sinni og því sem glapti
hugann.
Nú virðist aukinn fjöldi list-
iðnaðarmanna búa í borgum.
Vissulega finnst mér þaulhugsuð
útfærslan á listrænum fatnaði,
húsgögnum, skartgripum, leir-
munum og gleri, hvort sem þessi
verk þjóna hagnýtum tilgangi
eða eru eingöngu til skrauts, vera
vísbending um fráhvarf frá oft
tilviljanakenndu og jafnvel grófu
handverki, sem var ríkjandi á
fyrri hluta sjöunda áratugarins,
að verkum sem bera mikinn keim
af ríkjandi stefnum innan hinnar
svokölluðu æðri lista.
Bandarísk listiðn stendur í
miklum blóma og við erum stolt
af þessari sýningu hér á íslandi.