Morgunblaðið - 05.11.1983, Side 20

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1983
20
Opið á laugardögum
Bifreiðaeigendur
Höfum opið á laugardögum frá kl. 8—18.40.
Bón og þvottastöðin,
Sigtúni 3.
Útvegum og setjum upp stigalyft-
ur af ýmsum geröum
Otis-lyftur sf.
Ármúli 1 — Sími 85533.
Ferðamála-
ráðstefnan 1983
Dagskrá
Föstudagur 11. nóvember.
Kl. 13.30
1. Ráöstefnan sett af Heimi Hannessyni, formanni Feröa-
málaráös islands.
2. Kosning fundarstjóra og ritara.
3. Ávarp: Matthías Bjarnason, samgönguráöherra.
4. Ávarp: Sveitarstjórn Borgarness.
5. Skýrsla Feröamálaráös íslands 1982: Ludvig Hjálmtýsson,
feröamálastjóri.
6. Ferðamálastefna — næstu framtíöarskref og framtíðarsýn:
Heimir Hannesson, form. Feröamálaráös.
7. Mótun feröamálastefna, fortíö og framtíö: Ólafur S. Valdi-
marsson, ráðuneytisstj. samgönguráöuneytisins.
8. Feröamál sem þáttur í efnahagslegri uppbyggingu: Sigur-
geir Jónsson, aöstoöarbankastj. Seðlabanka Islands.
9. Landkynningarstörf á erlendum vettvangi: Sigfús Erlings-
son, framkv.stj. markaössviös Flugleiða hf.
10. Panelumræöur um framsöguerindi og ársskýrslu: Fram-
sögumenn og stjórnarnefnd ásamt feröamálastj. og mark-
aösstj. sitja fyrir svörum.
Laugardagur 12. nóvember.
Kl. 09.30
11. Feröamál á Vesturlandi. Framsöguerindi: Davíö Aöal-
steinsson, alþingismaöur, Eiöur Guönason, alþingismaöur,
Friöjón Þóröarson, alþingismaöur, Skúli Alexandersson,
alþingismaöur og Benedikt Jónsson, feröamálafulltr. Vest-
urlands.
12. Almennar umræöur um feröamál á Vesturlandi og fyrir-
spurnir til framsögumanna.
Kl. 12.00
Matarhlé.
Kl. 13.30
13. Hringborösumræöur um ferðamál.
14. Almennar umræður — oröiö frjálst.
Þátttöku skal tilkynna til Feröamálaráðs íslands, sími
27488. Gistingu verða þátttökugestir að útvega sér
sjálfir með því aö hafa samband við Hótel Borgarnes
hf., sími 93-7119.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Taka Bandaríkjamenn
við vörnum Belize?
AUKNAR líkur eru taldar á því að Bretar kalli heim herlið sitt frá Belize,
fyrrverandi nýlendu sinni í Mið-Ameríku, sem grannríkið Guatemala
hefur gert kröfu til í 38 ár, og að Bandaríkjamenn taki fljótlega við
hlutverki þeirra.
Ymislegt hefur þótt styrkja
þetta álit að undanförnu.
Utanríkisráðuneytið og
landvarnaráðuneytið í Lundún-
um virðist hafa greint á um hve
lengi setuliðið skuli dveljast í
landinu. Margaret Thatcher for-
sætisráðherra bar þetta mál upp
við Ronald Reagan þegar hún
var í Washington fyrir skömmu.
Aðstoðarutanríkisráðherra
Bandaríkjanna, Langhorne Mot-
ley, var nýlega í Belize.
í setuliði Breta í Belize eru
1800 menn og það hefur á að
skipa fjórum Harrier-þotum,
skriðdrekum, þyrlum og stór-
skotaliðsvopnum. Her Belize er
skipaður 800 sjálfboðaliðum,
sem Bretar þjálfa, og er búinn
vélbyssum, nokkrum fallbyssum
og tveimur litlum flugvélum.
Sjóher verður komið á fót á
næstu mánuðum þegar tveir litl-
ir varðbátar koma frá Bretlandi.
Yfirmenn flughersins og sjó-
hersins eru við nám i bandarísk-
um herskóla í Panama.
Guatemalaher, sem stendur
andspænis þessu liði, er öflug-
asti og reyndasti her Mið-
Ameríku, skipaður 20.000
mönnum. Belize stafar einnig
hætta frá skæruliðum frá
Guatemala, sem hafa áhuga á
því að fá athvarf í Belize og
koma sér upp herstöð þar.
Markmið Breta er að sjá um að
Belize komi sér upp svo öflugum
vörnum að Guatemalamenn sjái
sér ekki hag í því að ráðast á
landið.
Vafasamt er talið að það tak-
ist. Her Belize gæti haldið inn-
rásarliði í skefjum i mesta lagi
þangað til áhrifa almennings-
álitsins í heiminum færi að
gæta. Auk þess gæti varnarlið
Belize ekki verið án brezkra yfir-
manna næstu fimm ár að
minnsta kosti.
Dvöl setuliðsins kostar Breta
25 millj. punda á ári og vegna
mikilla skuldbindinga á Falk-
landseyjum hafa þeir haft áhuga
á því að flytja það burtu. Brott-
flutningur var hafinn á síðasta
ári, en honum var hætt vegna
Falklandseyjastríðsins. Auk
þess sem ótti við innrás frá
Guátemala heldur aftur af Bret-
um hefur stjórn Ronald Reagans
forseta lagt fast að þeim að kalla
setuliðið ekki burtu.
Samkvæmt varnarsáttmála
Breta við Belize á brezka setulið-
ið að dveljast í landinu eins lengi
og þörf er á. Brezki heraflinn vill
að ábyrgzt verði að setuliðið
verði um kyrrt í fjögur ár svo að
tími gefist til að koma á fót
mannvirkjum, en brezka stjórn-
in hefur sett sér það takmark að
setuliðið verði farið í marz 1985,
eða eftir 17 mánuði.
Til að bjarga sér úr klípunni
reyndi brezka stjórnin að koma
á fót herliði Samveldis- eða
Vesturheimsríkja til að taka við
gæzlunni. Eyríkin Jamaica og
Barbados tóku hugmyndinni vel,
en þau gætu hvorki sent fjöl-
mennt lið né greitt kostnaðinn.
Mexíkóstjórn, sem hefur stutt
Belize dyggilega, neitaði á þeirri
forsendu að hún fylgdi þeirri
stefnu að senda ekki herlið til
annarra landa. Kanadamenn,
sem veita Belize ríflega aðstoð,
áttu að hafa á hendi forystuhlut-
verkið, en gátu með engu móti
samþykkt að senda herlið, þótt
þeir segðust fúsir að taka þátt í
þjálfun varnarliðs Belize.
Stjórn Belize, andstæðingar
hennar og flestir landsmenn
vilja ekki að Bretar fari. Landið
er laust við skæruliða, því að
jafnvægi hefur ríkt þar, þrátt
fyrir fátækt (tekjur á mann eru
28.000 kr í höfuðborginni, en
tekjur 70% íbúa Guatemala eru
tæpar 1200 kr.). George Price
forsætisráðherra telur beztu
trygginguna gegn umróti eins og
því sem ríkir í nágrannalöndun-
um þá stefnu stjórnarinnar að
stuðla að þjóðfélagslegu réttlæti.
Price leggur áherzlu á að auka
aðra höfn nær olíulindum, sem
þeir eiga í héraðinu Peten.
Samningur Breta við Guate-
mala vakti mikla reiði í Belize og
Guatemalastjórn staðfesti hann
aldrei, m.a. vegna ágreinings um
hvort þeir mættu nota umrædd-
ar eyjar fyrir herstöðvar. Brezka
setuliðið varð því um kyrrt.
Ein ástæðan fyrir stefnu-
breytingu Guatemalamanna í
vor var þrýstingur frá stjórn
Reagans, sem mun hafa hótað að
hætta við sendingu hergagna að
verðmæti fjórar millj. punda.
Önnur ástæðan var einangrun,
sem landið hefur komizt í á tím-
um vaxandi spennu í Mið-
Ameríku vegna þess að þeir hafa
ekki viljað viðurkenna grann-
ríki, sem er aðili að Sameinuðu
þjóðunum og nýtur viðurkenn-
ingar nær allra ríkja heims. En
þrátt fyrir harðorðar yfirlýs-
ingar í garð Breta telja herfor-
ingjar í Guatemala veru Breta
tryggingu fyrir því að Belize
verði ekki griðastaður vinstri-
sinnaðra uppreisnarmanna.
Verkamannafjölskylda í Belize.
menntun og fleiri eru læsir í Bel-
ize en í nokkru öðru landi Róm-
önsku Ameríku að Argentínu
undanskilinni (92% miðað við
37% í Guatemala). íbúarnir eru
160.000, tíu sinnum færri en íbú-
ar Guatemala, aðallega afkom-
endur blökkumanna frá Vestur-
Indíum, og tala ensku, leika
krikkett og búa við þingræði.
Sykur er aðalútflutningsvaran
og landsmenn eru algerlega háð-
ir sveiflukenndu sykurverði á
heimsmarkaði.
Viðræður við Guatemala hafa
legið niðri síðan bylting var gerð
þar í júlí. I vor lýsti þáverandi
stjórn Rios Montt hershöfðingja
því yfir að hún væri fús að falla
frá tilkallinu til Belize, ef Guate-
malamenn fengju aðgang að
Karíbahafi og rétt til flutninga
eftir aðalveginum frá landa-
mærunum til Belize-borgar.
Guatemalamenn lofuðu að við-
urkenna fullveldi Belize gegn
nokkrum slíkum tilslökunum í
samningi, sem þeir og Bretar
undirrituðu skömmu áður en
landið hlaut sjálfstæði. Þeir
vildu m.a. fá að nota kóraleyj-
arnar Ranguana og Sapodilla og
höfnina í Punta Gorda. Þeir hafa
lengi ágirnzt Toledo, fátækt
frumskógarhérað byggt Maya-
og Kekchi-Indíánum, og landa-
mærin eru óljós. Þeir eiga ör-
mjóa landræmu að sjó og á
henni er hafnaraðstaða í bænum
Puerto Barrios, en þeir vilja
Vegna innrásarhættunnar
hefur Price forsætisráðherra
lengi hvatt stjórnina í Wash-
ington til að veita Belize hernað-
araðstoð ef Bretar fara. Fyrir
sitt leyti hefur stjórn Reagans
haft áhuga á hernaðarlegum
ítökum í Belize og langt er síðan
viðræður hófust við stjórn Price
um möguleika á því að flytja
skóla, sem Bandaríkjamenn hafa
rekið í Panama með kennslu í
frumskógarhernaði, til Belize.
í Belize fengju Bandaríkja-
menn nýja bækistöð til að fylgj-
ast með aðgerðum vinstrisinnað-
ra skæruliða í Mið-Ameríku. En
þar með eykst hættan á því að
Belize dragist inn í átök þau (
Mið-Ameríku, sem landinu hefur
tekizt að standa utan við til
þessa. Mikill flóttamanna-
straumur hefur verið til Belize
frá Guatemala og valdið erfið-
leikum.
Aðstoð Bandaríkjamanna við
Belize hefur fimmfaldazt síðan
landið hlaut sjálfstæði og
starfsmenn bandaríska sendi-
ráðsins eru tíu sinnum fleiri en
fyrir tveimur árum. Ahugi Breta
á Belize hefur greinilega minnk-
að og stjórn Thatchers virðist
ákveðin í að standa við það
markmið að brezka setuliðið
verði farið eftir 17 mánuði.
Áhugi Bandaríkjamanna hefur
aukizt að sama skapi og búast
má við að þeir taki við hlutverki
Breta, e.t.v. fyrir þann tíma.