Morgunblaðið - 17.11.1983, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1983
Heillavænleg áhrif hóf-
legrar áfengisneyslu
— eftir dr. Gunn-
laug Þórðarson
Mér þykir mjög fyrir því, ef mér
verður á að hafa einhvern fyrir
rangri sök eða að vega að ósekju
að persónu hans. Auðvitað eru
menn misjafnlega viðkvæmir fyrir
slíku. í síðustu grein minni hér í
blaði (26. f.m.) var vikið að klausu
úr plaggi, sem Áfengisvarnaráð
gaf út fyrir nokkrum árum og var
þýðing á grein úr ótíndu amerísku
tímariti varðandi áhrif áfengis á
mannslíkamann. Voru niðurstöð-
ur byggðar á rannsóknum tveggja
lækna í Kaliforníu, sem gerðar
voru fyrir 14 árum. Mér þottu til-
tekin atriði í þessu tortryggileg og
bar undir lækna og kennara í
læknisfræði. Töldu þeir allir að
tilgreindar fullyrðingar væru út í
hött, hvergi hefði verið getið um
þær rannsóknir í virtum lækna-
blöðum, en þó hefði verið meira
um þessi mál fjallað í seinni tíð en
nokkurn tíma áður og mjög at-
hyglisverðar rannsóknir gerðar,
einkum á vegum frægra lækna-
skóla, í Bandaríkjunum, svo sem
bent hefur verið á í fyrri skrifum
mínum. Vegna þess hve þýðand-
inn, sem var læknir, virtist þó
hafa ginið gagnrýnilaust við
þessu, varð mér á að álykta að hér
hefði ákafi æskumanns verið að
verki og gat ekki nafns hans.
Nú þykir lækni þessum, Guð-
steini Þengilssyni, að sér hafi með
þessu verið sýnd óvirðing og birt-
ist hér í blaðinu 10. þ.m. athuga-
semd hans við skrifum mínum,
sem ekki er hægt að láta óleið-
rétta.
Skrif læknisins bera þess því
miður merki að hann sé haldinn
sama ofstækinu gagnvart áfengi
og sálufélagi hans Halldór Krist-
jánsson frá Kirkjubóli o.fl.
f víðri veröld er gefinn út fjöldi
blaða og tímarita um almenna
læknisfræði. Eitt þeirra ber langt
af flestum öðrum, en það er hið
fræga breska læknablað Lancet.
Nú vill svo undarlega til að
þessi veimeinandi læknir og
menntaði maður gerir ekki grein-
armun á viðurkenndu læknatíma-
riti sem Lancet (gerir nánast gys
að því í athugasemdum sínum) og
einhverju lítt þekktu amerísku út-
varpshlutsendatímariti sem ein-
hver bindindisfélög þar standa
sennilega að. Það er leitt til af-
spurnar þegar grandvar læknir
menntaður frá Háskóla Islands
verður ber að slíku gagnrýnisleysi.
Læknirinn telur að þau dæmi,
sem tilgreind voru um blessunarleg
áhrif áfengis í grein minni „hafi
verið óheppilega valin, kannski hafi
það stafað af því að heppileg dæmi
finnast ekki“. Mér finnst þetta
bera vott um sama gagnrýnisleys-
ið. Læknir þessi sinnir að sögn
fyrst og fremst rosknu fólki og því
ættu staðreyndir slíkar sem komu
fram í skrifum mínum einmitt að
vekja jákvæð viðbrögð. í grein
minni voru teknar upp orðrétt
setningar úr skýrslum eins viður-
kenndasta háskóla í læknisfræði í
heiminum, en þar sagði: „Rann-
sóknarniðurstöður gefa til kynna að
hófleg neysla fullorðinna á áfengum
drykkjum kunni að draga úr hættu á
kransæðastíflu, auka vellíöan aldr-
aðra (bæta gæði lífsins), draga úr
streitu og er næring." Auðvitað
hefði verið unnt að tilfæra marga
fleiri kosti hóflega drukkins víns
og vitna í umsögn viðurkenndra
lækna innlendra og erlendra, t.d.
hve áfengi er gott svefnlyf og jafn-
vel við gigt o.fl. Svo telur læknir,
sem sinnir öldruðu fólki, dæmi
þessi illa valin. Þá eru á sama veg
viðbrögð hans við þeim upplýsing-
um hins fræga breska læknarits
Lancet varðandi það að hófleg
áfengisneysla geti hamlað eða
komið í veg fyrir myndun gall-
steina. Læknirinn segir að til þess
að svo megi verða, þurfi „að vísu
að neyta hálfrar vínflösku á
dag ævilangt, því steinarnir geta far-
ið að myndast strax og neyslu lýk-
ur“. Hér verður læknirinn ber að
vítaverðri ónákvæmni. Eins og
þetta er sett fram kunna einhverj-
ir að halda að hér sé um brenni-
vínsflösku að ræða. Hins vegar
mun það eiga að vera hjá læknin-
um hálf flaska af léttu víni. Sá
skammtur er í efri mörkum þess,
sem stungið var upp á í fyrr-
greindri skýrslu „The Johns
Hopkins Medical Institut" eða sem
svarar 0,8 gr á kg líkamsþunga.
Þannig að eðlilega ber breskum
læknum og bandarískum saman
um þetta.
Það segir sig sjálft, að með
meiri rannsóknum mun það koma
betur í ljós að ofneysla áfengis
veldur æ svartari niðurstöðum.
Hér virðist læknir þessi ekki
skilja muninn á hóflegri neyslu
áfengis og ofneyslu, en það er
kjarni máls þessa.
Þessi góði læknir ætti að íhuga,
að fátt getur verið meira uppörv-
andi fyrir fullorðið fólk en einmitt
það að hóflega drukkið vín auki
lífsgæðin.
Hins vegar er rétt að geta þess,
sem vel er, að læknirinn fagnar
málefnalegri umfjöllun um áfeng-
ismál og er sammála mér um að
áfengismál eigi ekki að vera nein
fjárplógsstarfsemi og það er eitt
meginatriði máls þessa.
Lifandi afturganga
Það er bæði sorglegt og ömur-
legt vitni um menningarstig okkar
að sjá hvílíka meðferð sumir af
mætustu listamönnum þjóðarinn-
ar hafa fengið hjá Halldóri Krist-
jánssyni á Kirkjubóli, fyrir það
eitt að mér varð á að vitna til
fleygra orða þeirra.
Þess vegna er mér það miklu
skiljanlegra en ella, að hvorki
læknar þeir, er áður getur, né
flokksbræður Halldórs Krist-
jánssonar frá Kirkjubóli hafa vilj-
að leyfa mér að nafngreina þá hér
í skrifum mínum máli mínu til
stuðnings. Því gera má sér í hug-
arlund þann óþverra, sem dembt
yrði yfir þá, þar sem þessir bind-
indisspekúlantar eira engu, jafn-
vel látnir svívirtir. Maður skyldi
þó ætla að þeir hefðu einhvern
tíma lesið Sólarljóð, a.m.k. sálma-
skáldið.
Á námsárum mínum í MR féll
mér sú gæfa og það veganesti í
skaut að vera daglegur gestur, alla
skóladaga, við hádegisverðarborð
hjónanna Þórdísar og dr. Gunn-
laugs Claessen, er var besti vinur
föður míns, sá mesti drengskapar-
maður, sem mér kunnugt um að til
væri og grandvar að sama skapi.
Segja má að dr. Gunnlaugur
Claessen læknir hafi verið sið-
menningin holdi klædd, afburða
ritfær maður og víðlesinn. Braut-
ryðjandi í læknavísindum. Hann
kunni að meta hóflega drukkið
áfengi.
Aðaiatriðið er að Halldór Krist-
jánsson frá Kirkjubóli má vita að
dr. Gunnlaugur Claessen hefði í
lifanda lífi ekki látið það óátalið
að nafn hans væri notað til þess að
koma óvirðingum á skáldið Jónas
Hallgrímsson, eftir að þessi
ástmögur íslensku þjóðarmnar
hafði verið dáinn í nærri 140 ár.
Hann dó á kvalafullan hátt, þá
voru hvorki til deyfingar né svæf-
ingar. Hér verður Halldóri Krist-
jánssyni á að óvirða mætan látinn
lækni, en dr. Gunnlaugur Claessen
dó 1948. Það er sem lifandi aftur-
ganga ofsæki látna.
Bernharð Stefánsson gerður
að ósannindamanni
Halldór Kristjánsson vill sýni-
lega ekki verða við þeim tilmælum
mínum að birta almenningi til
fróðleiks hina „stífu bindindis- og
banntillögu, sem Bernharð Stef-
ánsson skýrir frá í endurminning-
um sínum, að Halldór Kristjáns-
son hafi flutt á 8. flokksþingi
Framsóknarfl. og flokksbræður
Halldórs Kristjánssonar hafa sagt
mér að hafi m.a. verið þess efnis,
að ekki mættu aðrir en bindindis-
menn vera í framboði fyrir flokk-
inn.
Mér þykir sennilegt, að ekki
hafi þótt hæfa að taka svo öfga-
kennda tillögu upp í fundargerðir
flokksþingsins, en henni var kom-
ið fyrir kattarnef að sögn Bern-
harðs.
Það er hörmulegt, að Halldór
Kristjánsson skuli nú óbeint væna
Bernharð Stefánsson um að hafa
ekki sagt satt í þessu efni. Auðvit-
að hefur Halldór Kristjánsson les-
ið þessar æviminningar fyrir
löngu og hefði átt að leiðrétta, ef
Bernharð Stefánsson fór með
rangt mál, það er ekki stórmann-
legt aö ætla að gera það eftir lát
mannsins aðeins til að bjarga
sjálfum sér frá hneisu.
Ekki var það ætlun mín aö
verða til þess að sálmaskáldið yrði
svona bert að því að kunna ekki
háttvísi gagnvart látnu fólki, svo
það er von að þeir, sem lifandi eru
fái það óþvegið frá honum og hans
líkum. Hins vegar er það æði til-
gangslaust, eins og skrif þessara
manna hafa birst á prenti, að eiga
orðastað við steinblinda ofstækis-
menn, sem virðast sambands-
lausir við raunveruleika nútím-
ans, en lifa sýnilega í þeirri trú að
hann geti leyst þennan vanda
þjóðfélagsins. Það sem hér á við er
fræðsla um áhrif víns, bæði í hófi
og óhófi og innprentun þess að það
séu sjálfsagðir mannasiðir að
kunna að umgangast guðaveigar á
menningarlegan hátt.
Dr. Gunnlaugur Þórðarson hrl.
Þyrlað upp moldviðri
Ekki má gleyma garminum hon-
um Katli. Skrif mín hafa farið illa
fyrir brjóstið á fornvini mínum,
Árna ísleifssyni tónlistarmanni,
samanber kveðju hans til mín í
Velvakanda 11. þ.m. Hann dregur
bernsýnilega í efa, að margir AA-
menn hafi fagnað skrifum mínum
um SÁÁ, en mér væri í lófa lagið
að tilgreina nöfn margra manna
úr þeim hópi, jafnvel góðtemplara,
sem hafa þakkað mér skrif þessi,
manna á Egilsstöðum, í Stykkis-
hólmi, á Selfossi, ísafirði og Akur-
eyri. Mér væri ljúft að tjá honum
það persónulega en ekki á prenti.
Hins vegar ruglar Árni saman
hvað er eiturlyf annars vegar og
áfengi hins vegar. Þar er mikill
munur á og enginn læknir myndi
kalla áfengi eiturlyf, þótt það sé
afbragðs vímugjafi, fyrir þá sem
það vilja nota, minnst ávanabind-
ingarhætta fylgir því af öllum
slíkum efnum. Áfengi er og í
fjölda lyfja.
Árni fjölyrðir um fjölda of-
drykkjumanna í Bandaríkjunum
og það er vafalaust mikið vanda-
mál, hins vegar er það án efa orð-
um aukið hjá mönnum af hans
sauðahúsi, sem telja sig vita hve
mikið vandamálið er hjá okkur,
því skýrslur sýna að það er minnst
hjá okkur meðal vestrænna þjóða.
Vandinn er miklu meiri á öðrum
sviðum heilbrigðismála okkar.
Verst þykir mér, þegar velmein-
andi menn láta svona orð sér um
munn fara um óhrekjanlega gagn-
rýni á málefni: „Ómerkileg róg-
skrif og þvættingur um alvörumál."
Það er í sjálfu sér sorglegt, þegar
það kemur æ betur í ljós, að
ofstækið er það eina, sem stjórnar
skrifum um þessi mál, þar sem
menn vilja aðeins sjá aðra hlið
þeirra. Menn þyrla bara upp mold-
viðri og eiga sýnilega ekki önnur
rök en að vega að lifendum og
dauðum af miður góðu innræti.
Merkilegt er að dr. Marteinn
Lúther skuli hafa verið látinn í
friði, þótt 500 ár séu liðin frá því
að hann fæddist, en hann dáði auk
annars bæði bjór og vín. Hann
sagði einhvern tíma á þessa leið:
Meðan fagnaðarerindið flæðir yfir
löndin sötra ég bara bjórinn minn.
Við viljum bjór
— eftir Asgeir
Hvítaskáld
Nú hafa þær öldur fallið í lá-
deyðu, sem risu hvað hæst [upp á
móti] þegar ég fór að skrifa um
bjórinn. Það er oft best að bíða af
sér mótbárurnar. Nú er leiðin
greið.
í augum templara er allt áfengi
eitur og allur unaður lífsins synd.
Þetta er neikvæður hugsunarhátt-
ur. Helst vildu þeir leggja niður
ríkið. En það þýður ekkert að taka
flöskuna frá manninum, betra er
að taka manninn frá flöskunni.
Menn verða að læra að umgangast
vín, eins og menn læra að um-
gangast dýnamít. Það er þessi
neikvæði hugsunarháttur sem
hefur alltaf ráðið þegar bjór-
frumvarp hefur verið lagt fram á
Alþingi. Hversvegna að vera að
hárreita sig yfir vægum drykk
eins og bjór. Það er augljóst að
drykkjusiðirnir munu ekki versna.
Margir munu leggja sterka drykki
á hilluna.
Við megum ekki kúga okkur
sjálf; láta íslending kúga íslend-
ing. Það er búið að kúga okkur nóg
í gegnum aldirnar. Snúumst gegn
heimsku og þröngsýni. Við eigum
rétt á að drekka bjór eins og menn
í öðrum löndum. Állir sem fara til
útlanda drekka bjór. Margir fara
ábyggilega bara þessvegna. Fólk
borgar stórfé fyrir að lifa á Spáni
í sól, sundlaugum og bjór. Spáss-
erandi um á ermalausum bol,
áhyggjulaust með gleði í hjarta.
Hversvegna passa þessir templar-
ar ekki bara upp á sjálfa sig, er
það ekki nóg? Hversvegna eru þeir
að reyna að passa upp á aðra? Þó
að þið viljið ekki drekka áfengi, þá
er ekki rétt af ykkur að banna
okkur það. Ekki ætla ég að heim-
sækja ykkur með bjór í poka og
hella ofan í ykkur, lauma í grjóna-
grautinn og svoleiðis. Mér er alveg
sama hver drekkur og hver ekki.
Þetta er bara prinsippið; að hver
sem vill geti labbað ofan í ríki og
keypt sér bjór.
Það hringdi aragrúi af mönnum
í mig er það fréttist að ég ætlaði
að stofna BJÓRVINAFÉLAG. All-
ir vildu drífa í þessu, endilega fá
bjór inn í landið strax, sögðu þetta
vera óviðunandi ástand. En svo
mættu bara sex á stofnfundinn.
Menn nenna ekki að leggja neitt á
sig, þeir vilja fá hlutina á silfur-
fati. En bjórinn kemur ekki átaka-
laust. Þessi bjórfundur var þó vel
heppnaður þar sem myndaðist
góður kjarni manna sem hafa
vilja. Fyrsta mál okkar er að opna
augu allra íslendinga.
Að þeir skilji hversvegna við er-
um að berjast fyrir þessu. Þegar
bjórfrumvarp fer aftur inn á Al-
þingi má það ekki falla einu sinni
enn. Öll þjóðin verður að standa
með mér. Til þess ætlum við að
gefa út tímarit þar sem við getum
tjáð hug okkar óþvingað. Margir
góðir aðilar ætla að styrkja blaðið
með auglýsingum. Þetta er al-
gjörlega ópólitískt. Hér er stigið
ofan á lágmarks kröfur mannsins
um frjálsræði varðandi mat og
drykk.
Bjór er framleiddur á Islandi cg
það hefur verið gert í fjölda ára.
Ölgerðin Egill Skallagrímsson
framleiðir POLAR BEER, sem er
miðlungssterkur bjór og sagður
Ásgeir Hvítaskáld
afbragðsgóður. En íslendingar ...
nei, þeir fá ekki að smakka á hon-
um. Þeir eru Htil, vanþróuð börn
sem ekki er treystandi. í verk-
smiðjunni eru verðir sem passa
allar litlu bjórflöskurnar sem
streyma á færibandinu. Hvers-
konar ríki minna lögregluverðir
á? Bjór þessi er svo seldur til
sendiráða, fluttur út og hægt er að
fá hann í Fríhöfninni. Kanarnir á
vellinum gæða sér sjálfsagt á hon-
um. Að það skuli virkilega vera
hægt, að bjór, sem framleiddur er
á íslandi, skuli íslendingar sjálfir
ekki fá að smakka. Þetta er eins og
við myndum flytja allan okkar
fisk út því hann væri of góður
fyrir okkur sjálf.
Hvað höfum við gert ykkur;
þessum mönnum sem alltaf fella
þetta mál á Alþingi? Hvað höfum
við gert annað en að berjast við að
komast af í þessu harðbýla landi?
Vinnum aukavinnu, leggum raf-
magn, pípur og gröfum fyrir okkar
eigin byggingu. Lifum lífi sem er
aðeins vinna, sofa og éta. Enginn
tími til að elska nema á hlaupum,
aldrei hægt að slappa almennilega
af, eiga drauma og lyfta sér upp í
rólegheitum. Hví er okkur meinað
að setjast inn á íslenska krá og fá
okkur öl með félögum úr hverfinu.
Hví fá íslendingar ekki að dreypa
á bjór fyrir framan sjónvarpið á
laugardögum þegar horft er á
ensku knattspyrnuna, eins og aðr-
ir menn? Það er víst enginn bjór í
himnaríki. Þessvegna viljum við
drekka hann á meðan við erum
hér.
Er ekki tími til kominn að við
fslendingar fáum að lifa eins og
annað fólk? Niður með þröngsýni
og þrjósku. Burt með veggi skiln-
ingsleysis. Drepum heimska drek-
ann, sprengjum okkar eigin lík-
kistu og rísum upp úr gröfinni.
Förum þangað sem grasið grær.
Við viljum bjór.
Ásgeir Hvítaskáld (Þórhallsson)
hefur gefíð út nokkrar bækur.