Morgunblaðið - 04.02.1984, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1984
18
Akureyrarpistill
Guðmundur Heiðar Frímannsson
Kvótafyrirkomulagið =
sósíalismi andskotans?
Það er stundum eins og við
tökum ekki eftir þeim tíðindum,
sem mestu máli skipta. Ef við
tökum eftir þeim, vilja þau
gleymast furðu fljótt. Þau tíð-
indi, sem merkilegust hljóta að
teljast frá síðasta ári, eru sam-
þykkt Alþingis um kvótafyrir-
komulag i fiskveiðum. Það er lík-
legt, að þessi samþykkt eigi eftir
að draga mikinn dilk á eftir sér,
því að hér er um svo algera
stefnubreytingu að ræða í um-
fangsmesta atvinnuvegi þjóðar-
innar, að kalla má kúvendingu.
Þessi breyting kann að hafa
áhrif á þjóðlífið allt, án þess að
hægt sé að gera sér grein fyrir
því á þessari stundu.
Það hefur verið viðtekin skoð-
un á fslandi, að sækja beri sjó af
miklu kappi. Á milli manna og
skipa hefur verið keppni um að
draga sem mestan fisk úr sjó.
Það hefur líka verið viðtekin
skoðun að öllum sé frjálst að
sækja fiskimiðin, sem það vilja,
án þess að þurfa að greiða fyrir
aðgang að þeim eða sækja um
Ieyfi til þess til nokkurs aðila.
Þetta hefur verið að breytast nú
um nokkurt skeið, eftir að
mönnum varð ljóst að stjórna
varð fiskveiðum með einhverjum
hætti. Teknar hafa verið upp
leyfisveitingar til veiða á ýmsum
tegundum sjávarafla. Tilgangur-
inn með þessu fyrirkomulagi er
sá, að koma í veg fyrir ofveiði.
Það er gott og gilt og hefur tek-
izt, eftir því sem bezt verður séð.
En þetta fyrirkomulag hefur
leitt til þess, að átök verða á
milli staða, bæja og byggðar-
laga, um að fá tiltekinn kvóta
eða halda honum. Ef umtals-
verðar breytingar verða á veit-
ingu leyfanna á milli ára, veldur
það óánægju alveg óhjákvæmi-
lega. Útgerðarmenn þurfa ekki
fyrst og frqmst að hugsa um skip
sín, tæki og mannskap, þegar
þeir skipuleggja veiðar og
vinnslu. Þeir þurfa að gera út á
sjávarútvegsráðuneytið til að
sinna hagsmunum sínum, svo að
bezt verði á kosið. Því að þar eru
leyfin veitt. Og eftir hverju á
ráðuneytið að fara, þegar það
veitir leyfi? Það er alls ekki
augljóst mál. Auðvitað eru til
viðmiðanir, sem hægt er að fara
eftir. Það er hins vegar annað
mál, hvort þær eru skynsamleg-
ar eða ekki. Þar við bætist, að
ekki virðist unnt að finna í þess-
um efnum fremur en öðrum í
mannlegu félagi reglur, sem eru
nægilega víðtækar og nákvæmar
til að útiloka, að um sumt sé vild
manna eða smekkur eini dómar-
inn. Þessi staðreynd ein nægir
yfirleitt til að benda mönnum á,
að æskilegast sé að hafa sem
fæstar reglur til að stjórna sam-
félaginu. En í þessu máli hefur
ekki verið farið að þessari hug-
mynd, hún látin lönd og leið og í
síðustu viku birtist hér í blaðinu
greinargerð og tvær útgáfur af
þeim reglum, sem fara á eftir við
fiskveiðar árið 1984. Meginregl-
an, sem þar er sett fram, um út-
hlutun veiðileyfa í ár er afli síð-
ustu þriggja ára eða sókn.
Það þarf ekki að koma neinum
á óvart, að eftir þessari reglu á
að fara. í fljótu bragði virðist
vart vera önnur skárri. En henni
fylfíja ýmis vandkvæði, eins og
bent er á í greinargerðinni. Það
þarf að taka sérstakt 'tillit til
þeirra, sem ekki hafa getað sótt
sjó á síðustu þremur árum, eins
og þeir hefðu viljað, ýmist vegna
bilana og viðgerða eða endurnýj-
unar. Það verður einnig að taka
sérstakt tillit til þeirra, sem eru
að hefja útgerð. Það væri að
sjálfsögðu óþolandi, að þessar
reglur útilokuðu nýliða frá út-
gerð. Það myndi fyrirsjáanlega
draga mjög úr þrótti greinarinn-
ar. Með þessum og öðrum hætti
er reynt að sníða vankantana af
þessum reglum, eftir því sem
frekast er unnt.
Þótt takist eftir vonum að
finna leið úr þeim vanda, sem
fiskarnir í sjónum setja útgerð-
inni í landinu, þá er ekki ástæða
til að líta svo á, að enginn beri
skarðan hlut frá borði. Það er
nefnilega svo, að hámarksafli sjö
helztu botnfisktegunda hefur
verið ákveðinn. Það gerði sjávar-
útvegsráðherra 16. desember sl.
Sú ákvörðun er tilefnið til þess-
ara reglugerða eða draga að
reglugerð, sem hér hefur verið
minnzt á, því að samdráttur í
afla frá árinu 1983 er óhjá-
kvæmilegur, ef á ekki að ganga
af þorskinum endanlega dauð-
um. Þótt reglugerðin reyni að
taka tillit til sem flestra sjón-
armiða, þá er staðreyndin samt
sem áður sú, að það eru færri
fiskar í sjónum fyrir jafnmörg
skip að veiða. Það þýðir verri af-
komu útgerðarinnar. Þessi
reglugerð er tilraun til að koma í
veg fyrir þá ringulreið, jafnvel
neyðarástand, sem hugsanlega
gæti skapazt, ef ekkert væri að
gert. Spurningin er, hvort hér
hefur verið farin rétt leið.
Hér fyrir norðan eru menn
ekki miklir fylgismenn kvótafyr-
irkomulags, sérstaklega ekki
aflakvóta. í áramótagrein í ,fs-
lendingi segir Halldór Blöndal,
alþingismaður: „Helstu hags-
munasamtök sjávarútvegsins
nema Félag íslenzkra botn-
vörpuskipaeigenda hafa nú orðið
ásátt um að freista þess að mæta
fyrirsjáanlegum aflasamdrætti
á næsta ári með því að taka upp
aflakvóta á hvert einasta fiski-
skip hérlendis, sem náð hefur
vissri stærð, og er sennilegt að
miðað verði við 13 tonn. Þetta
getur orðið örlagarík ákvörðun
og hætt er við, að hún muni
bitna harkalega á vissum út-
gerðum eða jafnvel byggðarlög-
um, sem ekki falla inn í heildar-
rammann. Sérstaklega er nauð-
synlegt fyrir okkur Norðlend-
inga að fylgast vel með því,
hvernig að aflakvótanum verður
staðið, þar sem aflaleysi hjá
bátaflotanum hefur staðið hér
lengur en annars staðar." Síðar
segir Halldór: „Á t.d. að dæma
útgerð til að halda áfram að
tapa á þessu ári, þó svo að illa
hafi gengið sl. þrjú ár? Á að
refsa aflamanni fyrir að fara á
annað skip, sem lítið hefur afl-
að? Hvaða kvóta er sanngjarnt
að setja á skip eins og Akureyr-
ina? Er ekki rétt að aflaskipin
haldi sínum hlut? Þannig mætti
lengi spyrja og auðvitað hafa
hagsmunirnir áhrif á, hver svör-
in verða. Mér er engin launung á,
að ég vildi fara aðrar leiðir til að
mæta aflasamdrættinum, en
viðurkenni á hinn bóginn, að rétt
sé að láta hagsmunaaðilana hafa
síðasta orðið, þar sem þeir eiga
mest í húfi.“
Þegar þessar línur eru lesnar,
verður að hafa í huga, að ekki
var orðið ljóst að bæði yrði
notaður aflakvóti og sóknar-
kvóti. Engu að síður eiga margar
þessara spurninga enn vel við.
En hér að ofan var minnzt á Ak-
ureyrina, sem er skip í eigu
þriggja ungra manna hér í bæn-
um og þeir festu kaup á á sl. ári.
í því er afli unninn um borð og
skilar því mun meiri verðmæt-
um en venjulegir togarftr. Eig-
endurnir hafa því skynsamlega
ástæðu til að ætla, að þeir geti
staðið í skilum, greitt það, sem
þeim ber að greiða, ef sjávarafli
helzt skaplegur.
Hvað finnst þessum eigendum
um þessa nýju skipan á veiðum,
sem hér er verið að taka upp? I
Degi 6. janúar segir Þorsteinn
Már Baldvinsson, einn eigend-
anna: „Verði það úr, að hér verði
tekið upp kvótakerfi, þá er fár-
ánlegt að miða kvótann undan-
tekningarlaust við afla skipsins
undanfarin þrjú ár. Við getum^
tekið Þorstein Vilhelmsson
(skipstjóra á Akureyrinni
innsk). frænda minn sem dæmi.
Á hann að gjalda þess að hann
er kominn með vel búið og
endurbætt skip í hendurnar? Á
hann einungis að fá að veiða ein-
hverja hungurlús, af því að skip-
ið hefur lítið verið að veiðum
þessi þrjú ár, þrátt fyrir að hann
hafi verið einn af aflahæstu
skipstjórum landsins á sama
tíma, en á öðru skipi? Hvaða
réttlæti er í slíku?"
En þorskunum hefur fækkað í
sjónum; hvernig á þá að tak-
marka veiðina? spyr Dagur.
„Það má gera með allt öðrum
og áhrifaríkari hætti heldur en
kvóta. Til að byrja með mætti
binda skipin við bryggju í fimm
vikur í sumar, á meðan áhafn-
irnar fara í sumarfrí. Það má
einnig lengja frí um jól og ára-
mót, enda veður þá oftast verst
og úthald dýrast. Það má einnig
lengja landlegur á milli túra.
Þetta er mun einfaldari og
sanngjarnari Ieið til að minnka
sóknina í fiskinn," sagði Þor-
steinn Már Baldvinsson.
Af þessum tveimur tilvitnun-
um má sjá, að hér fyrir norðan
eru menn ekki sérlega hrifnir af
aflakvóta. En það má líka lesa út
úr þessum orðum, að þeim þyki
sóknarkvóti sanngjarnari og í
meira samræmi við það sem
tíðkazt hefur í landinu undan-
farin ár. Til viðbótar þessu virð-
ist sóknarkvóti vera einfaldari í
framkvæmd og ódýrari. Það eru
því veigamiklar ástæður, sem
hníga til þess, að sóknarkvóti
verði valinn fremur en aflakvóti.
Það virðist hins vegar vera ætl-
un yfirvalda að beita hvoru
tveggja. En þá vaknar sú spurn-
ing, hver eigi að fá sóknarkvóta
og hver aflakvóta?
Þetta kerfi, sem verið er að
búa til til að stjórna fiskveiðum,
er kannski ekki sósíalismi and-
skotans. En það stefnir í þá átt.
Þess vegna ber að gjalda varhug
við því.